Snus. Niegroźna moda czy niebezpieczny nałóg?

Co to jest snus?

Snus to rodzaj bezdymnego wyrobu tytoniowego, który pochodzi ze Szwecji. Występuje w formie małych, wilgotnych saszetek wypełnionych drobno zmielonym tytoniem z dodatkiem aromatów i regulatorów wilgotności.

Woreczki nikotynowe (white snus) to natomiast produkty beztytoniowe, ale zawierające nikotynę, które działają na podobnej zasadzie jak snusy.

Z kolei snusy kofeinowe to nowy trend inspirowany klasycznym snusem, ale nie zawierają tytoniu ani nikotyny. Zamiast tego w małych saszetkach umieszczona jest kofeina (często w połączeniu z witaminami, guaraną czy aromatami).

Snusy nikotynowe vs. kofeinowe

Jak działa snus nikotynowy?

Saszetkę snusu umieszcza się między dziąsłem a górną wargą. Pozostaje ona tam od kilku do kilkudziesięciu minut i w tym czasie stopniowo uwalnia nikotynę. Substancja ta przenika przez błonę śluzową jamy ustnej bezpośrednio do krwi. Po kilku minutach stężenie nikotyny we krwi wzrasta, co pobudza układ nerwowy, zwiększa tętno i ciśnienie krwi, a także wywołuje chwilowe poczucie pobudzenia i poprawę koncentracji. U osób uzależnionych od nikotyny zmniejsza się również głód nikotynowy.

Nikotyna działa na receptory w mózgu, powodując uwalnianie dopaminy – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za odczuwanie przyjemności. To właśnie ten mechanizm prowadzi do szybkiego wytworzenia się nawyku, a z czasem do uzależnienia.

Czy snus jest legalny w Polsce?

W Polsce snus nikotynowy nie jest legalny w sprzedaży.

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej (dyrektywa 2014/40/UE) sprzedaż doustnych wyrobów tytoniowych innych niż przeznaczonych do żucia jest zakazana.

Oznacza to, że nie można go kupić w polskich sklepach ani legalnie importować w celu sprzedaży. Posiadanie snusu na własny użytek nie jest karane, ale handel nim jest niezgodny z prawem.

Woreczki nikotynowe i snusy kofeinowe są legalne w Polsce, ale również niosą za sobą ryzyko uzależnienia.

Snusy kofeinowe można kupić w Polsce legalnie, np. w sklepach internetowych lub wybranych punktach z produktami funkcjonalnymi.

Czy snus jest szkodliwy?

Snus jest często przedstawiany jako „mniej szkodliwa” alternatywa dla papierosów, ponieważ nie trzeba go palić, a więc nie wytwarza dymu ani substancji smolistych w takiej ilości jak tradycyjny tytoń. To prawda, że brak dymu ogranicza narażenie płuc na toksyny, jednak nie oznacza to, że snus jest bezpieczny.

Snus jest wyrobem tytoniowym i zawiera nikotynę – substancję silnie uzależniającą. Oprócz nikotyny zawiera także substancje chemiczne powstające podczas obróbki tytoniu, z których część ma działanie rakotwórcze.

W zmielonym tytoniu używanym do produkcji snusu znajdują się liczne związki chemiczne, w tym nitrozoaminy specyficzne dla tytoniu (TSNA) – substancje o działaniu rakotwórczym. Długotrwałe stosowanie snusu jest powiązane z występowaniem nowotworów jamy ustnej, nowotworów przełyku, a według niektórych badań także nowotworów trzustki.

Nikotyna działa pobudzająco na układ współczulny, co powoduje szereg reakcji wpływających bezpośrednio na układ sercowo-naczyniowy.

Jakie są skutki uboczne stosowania snusu?

Regularne stosowanie snusu wiąże się z wieloma skutkami ubocznymi, zarówno krótkoterminowymi, jak i długofalowymi.

Sinus – skutki uboczne krótkoterminowe

Pojawiają się już po włożeniu saszetki pod wargę. U wielu osób występują zawroty głowy, lekka euforia, a także przyspieszone bicie serca i podwyższone ciśnienie krwi – to efekt działania nikotyny na układ nerwowy i krążenia. Miejsce kontaktu saszetki z błoną śluzową może stać się podrażnione, zaczerwienione, a czasem nawet bolesne.

Snus – skutki uboczne długoterminowe

Nikotyna zawarta w snusie prowadzi do silnego uzależnienia, a długotrwały kontakt tytoniu z błoną śluzową powoduje recesję dziąseł, stany zapalne, przebarwienia zębów i inne problemy stomatologiczne. Badania wykazały także podwyższone ryzyko nowotworów jamy ustnej, przełyku i trzustki u osób regularnie używających snusu. Do tego dochodzi przewlekłe obciążenie układu krążenia – wyższe ciśnienie, szybsza praca serca, a w efekcie zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i udarów.

Snusy a wzrost zatruć nikotyną wśród dzieci

W ostatnich latach lekarze i ośrodki toksykologiczne coraz częściej informują o rosnącej liczbie przypadków zatruć nikotyną wśród dzieci. Zjawisko to jest ściśle związane z rosnącą popularnością nowych produktów nikotynowych takich jak snus czy woreczki nikotynowe.

Małe dzieci są szczególnie narażone, ponieważ często trafiają na saszetki lub pojemniki z nikotyną pozostawione w zasięgu ręki. 

Wystarczy, że maluch połknie saszetkę snusu lub rozgryzie woreczek nikotynowy, aby doszło do ostrego zatrucia. 

Nikotyna jest silną substancją toksyczną, a dawka, która dla dorosłego byłaby umiarkowana, dla dziecka może być śmiertelna.

Objawy zatrucia nikotyną u dzieci pojawiają się szybko i obejmują:

• nadmierne ślinienie,
• nudności,
• wymioty,
• biegunkę,
• drżenia mięśni,
• pobudzenie,
• w ciężkich przypadkach drgawki, zaburzenia rytmu serca, niewydolność oddechową, a nawet zgon.

W 2023 i 2024 roku w raportach Europejskich Centrów Zatruć oraz amerykańskiego Poison Control odnotowano znaczący wzrost zgłoszeń związanych z przypadkowym połknięciem produktów nikotynowych przez dzieci poniżej 5. roku życia.

Powodem jest nie tylko większa dostępność nowych produktów, ale też ich atrakcyjna forma i smak – wiele z nich ma owocowe aromaty, kolorowe opakowania i przypomina cukierki. Dla małych dzieci takie produkty nie wyglądają groźnie, co dodatkowo zwiększa ryzyko.

Eksperci podkreślają, że wszystkie wyroby nikotynowe powinny być przechowywane w miejscach niedostępnych dla dzieci, najlepiej w zamkniętych szafkach. Opakowania powinny być zabezpieczone przed otwarciem przez dziecko, a producenci i sprzedawcy zobowiązani są do stosowania ostrzeżeń i bezpiecznych zamknięć.

Wzrost liczby zatruć nikotyną wśród dzieci jest alarmującym sygnałem. Świadomość zagrożeń, właściwe przechowywanie produktów oraz edukacja rodziców i opiekunów to istotne kroki, aby chronić najmłodszych przed skutkami kontaktu z nikotyną.