Czym jest zespół post-polio?
Zespół post-polio (PPS, ang. Post polio syndrome) to proces chorobowy będący następstwem nagminnego porażenia dziecięcego. Można go rozpatrywać jako ostatnią fazę choroby Heinego-Medina, która ujawnia się dopiero co najmniej po 15 latach od okresu stabilizacji neurologicznej.
Obecnie na całym świecie może mieszkać nawet około 13 milionów osób zagrożonych zespołem post-polio, co ukazuje konieczność szukania skutecznych działań terapeutycznych i szerzenia wiedzy na temat tej mało znanej jednostki chorobowej.
Czym jest zespół post-polio?
Zespół post-polio (PPS, ang. Post polio syndrome) jest zespołem chorobowym stanowiącym poważną konsekwencję przebycia choroby Heinego-Medina (polio, poliomyelitis, nagminne porażenie dziecięce), powodowanej przez poliowirusy należące do rodzaju Enterovirus.
W klasycznym przebiegu polio wyróżniamy ostre zakażenie wirusem z występującymi niedowładami i porażeniem mięśni, po czym następuje faza częściowego powrotu funkcji porażonych mięśni. Kolejnym etapem jest kilkudziesięcioletni okres stabilizacji neurologicznej, który może być zaburzony poprzez powrót niepokojących objawów, określanych mianem zespołu post-polio.
Istnieje kilka hipotez dotyczących pojawienia się zespołu post-polio:
- przeciążenie mięśni lub szczególne wydarzenie wyzwalające stres metaboliczny (np. długotrwałe leżenie w łóżku, wypadek, upadek, operacje),
- mechanizmy autoimmunologiczne,
- brane jest też pod uwagę wznowienie aktywności utajonej postaci poliowirusa.
Warto zaznaczyć, że w 2010 roku zespół post-polio został uznany przez Parlament Europejski za odrębną jednostkę chorobową i obecnie w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) jest identyfikowany pod kodem G14.
Zespół post-polio – objawy
Pierwsze doniesienia dotyczące nawrotu niepokojących objawów u pacjentów po przebyciu polio pochodzą jeszcze z XIX wieku, jednak dopiero około 40 lat temu określono je mianem zespołu post-polio. Występuje on statystycznie częściej u kobiet niż u mężczyzn i obejmuje mięśnie uszkodzone w trakcie trwania polio oraz mięśnie dotychczas nieobjęte procesem zapalnym.
Zespół post-polio charakteryzuje się triadą objawów obejmującą:
- postępujące nowe osłabienie mięśni,
- patologiczne zmęczenie,
- bóle mięśni i stawów.
Wśród szczegółowych symptomów choroby należy wymienić:
- ogólne zmęczenie,
- postępujące osłabienie mięśni,
- nadmierne męczenie się,
- zmiany w odczuwaniu zimna,
- zanik mięśni i bóle mięśniowe,
- problemy z połykaniem i oddychaniem,
- zaburzenia poznawcze i problemy ze snem,
- nerwice, lęki, stany depresyjne.
Zespół post-polio – epidemiologia
Obecnie na świecie żyje około 20 milionów ludzi, którzy w przeszłości chorowali na polio. Aż 15-80% osób z tej populacji jest zagrożona wystąpieniem zespołu post-polio, który ujawnia się w okresie od 15 do 70 lat (zwykle jest to 20-40 lat) od zarażenia poliowirusem.
Warto zauważyć, że jeszcze w latach 50. ubiegłego wieku rejestrowano w Polsce nawet 3000 przypadków polio rocznie, co sprawia, że w naszym kraju nadal mieszkają dziesiątki tysięcy osób potencjalnie zagrożonych wystąpieniem zespołu post-polio.
W rozpoznaniu zespołu post-polio pomocne są następujące kryteria:
- konieczny jest szczegółowy wywiad z pacjentem,
- pacjent musi mieć udokumentowane zachorowanie na polio, podczas którego wystąpiły niedowłady i porażenia,
- po przebyciu polio musi nastąpić przynajmniej 10-letni okres bez postępu niedowładów,
- z objawów należy wykluczyć zmęczenie odczuwane w innych jednostkach chorobowych, np. w depresji, chorobach serca, chorobach nerek, niedokrwistości, niedoczynności tarczycy,
- należy rozważyć czy bóle mięśniowe nie są spowodowane np. chorobami reumatycznymi lub zapaleniem kości, stawów i ścięgien,
- istnieje konieczność rozważenia, czy ogólne zmęczenie jest efektem zespołu przewlekłego zmęczenia spowodowanego między innymi nadmierną produkcją czynników zapalnych w organizmie lub obniżeniem stężenia neuroprzekaźników.
Wśród badań laboratoryjnych i obrazowych można wykorzystać:
- tomografię komputerową (TK),
- rezonans magnetyczny (MRI, ang. magnetic resonance imaging),
- elektromiografię (EMG, ang. electromyography),
- makroelektromiografię (macro-EMG),
- elektromiografię pojedynczych włókien mięśniowych (SFEMG, ang. single-fiber electromyography),
- biopsję mięśni,
- oznaczenie stężenia kinazy kreatynowej w surowicy krwi.
Zespół post-polio – leczenie
Leczenie zespołu post-polio ma wyłącznie charakter objawowy. Wiadomo jednak, że kompleksowe podejście terapeutyczne i specjalistyczna konsultacja neurologiczna mogą zdecydowanie poprawić jakość życia i stan zdrowia pacjentów.
Terapia farmakologiczna
Lekarz może zalecić stosowanie:
- leków przeciwdepresyjnych i przeciwbólowych,
- antyoksydantów (np. koenzym Q10),
- preparatów z immunoglobulinami,
- lamotryginy (lek przeciwdrgawkowy),
- pirydostygminy (lek łagodzący objawy ciężkiego niedowładu mięśni),
- bromokryptyny (lek stosowany w chorobie Parkinsona),
- terapii niefarmakologicznej.
Terapia niefarmakologiczna wykorzystuje się m.in.:
- prowadzenie zdrowego stylu życia,
- rzucenie palenia i unikanie alkoholu,
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
- odpowiednią ilość snu,
- psychoterapię i zajęcia grupowe,
- rehabilitację i fizjoterapię,
- ćwiczenia oddechowe i ruch np. w formie tańca,
- terapię ciepłem oraz przezskórną stymulację nerwów metodą TENS (ang. transcutaneous electrical nerve stimulation).
Pamiętajmy, że etiopatogeneza zespołu post-polio pozostaje nadal nie w pełni poznana i wymaga zaawansowanych badań laboratoryjnych i klinicznych. W aspekcie rosnącej liczby pacjentów ze zdiagnozowanym zespołem post-polio oraz niepełnej eradykacji choroby Heinego-Medina w krajach słabo rozwiniętych szerzenie wiedzy na temat konsekwencji zakażenia poliowirusami staje się jednym z kluczowych działań profilaktycznych.
Źródła:
- Liberski, P. P., Smoleń, J., Wąsik, T. J., & Sikorska, B. (2007). Zapalenie rogów przednich rdzenia (poliomyelitis, choroba Heinego-Medina). Aktualności Neurologiczne, 7(2), 115-118.
- Malec-Milewska, M. (2013). Zespół post-polio. Anaesthesiology & Rescue Medicine/Anestezjologia i Ratownictwo, (2).
- Matyja, E. (2012). Zespół post-polio: Część I.„Dziedzictwo” zapomnianej choroby, wyzwanie dla lekarzy i pacjentów. Neurologia i Neurochirurgia Polska, 46(4), 357-371.
- Matyja, E. (2012). Zespół post-polio: Część II. Postępowanie terapeutyczne. Neurologia i Neurochirurgia Polska, 46(4), 372-378.F
- Poleszak, J., Szabat, P., Szabat, M., Wójcik, M., Boreński, G., & Milanowska, J. (2019). Current knowledge about Post-Polio Syndrome (PPS). Journal of Education, Health and Sport, 9(9), 1064-1075.
Super artykuł.Jestem zainteresowana choroba Polio.
Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu o polio: https://gemini.pl/poradnik/zdrowie/czy-choroba-heinego-medina-jest-nadal-niebezpieczna/
Wiedzy o post polio nigdy dość czytałam artykuł. Jak szkoda, że lekarze mają tak słabą wiedzę na ten temat. Dziś lekarz rodzinny przepisał mi lek o którym ja wiem, że mi zaszkodzi. Pomimo moich protestów zapisał go. Nie przyjmuje do wiadomości wiedzy jaką mu podsuwam. Cieszę się, że ten artykuł tu jest.
Ciekawy i konkretny artykuł. Męczę się z tą chorobą 65 lat. Żaden lekarz nie jest w stanie mi pomóc. Nauczyłam się żyć z ciągłym bólem, z wielu rzeczy musiałam zrezygnować. Szkoda, że jest tak mało specjalistów w tym temacie.