Depresja. Jak ją rozpoznać i leczyć?

Przyczyny depresji

Na depresję choruje obecnie ok. 350 milionów osób na świecie. Cierpi na nią ok. 1,5 miliona Polaków (5% ludności).

Najczęściej specjaliści diagnozują ją u osób między 20. a 40. rokiem życia. Według Światowej Organizacji Zdrowia do 2030 roku depresja będzie najczęściej rozpoznawaną chorobą na świecie. Jest ona przyczyną ok. miliona zgonów rocznie. Specjaliści uznają ją za główny czynnik ryzyka samobójstwa.

Depresja może pojawić się wskutek jakiegoś wydarzenia (np. zwolnienia z pracy, zawodu miłosnego lub utraty bliskiej osoby) lub bez konkretnego powodu. Może nas dotknąć, nawet jeśli z pozoru wiedziemy udane życie, mamy szczęśliwą rodzinę i osiągamy sukcesy zawodowe. Osoby z depresją na zewnątrz mogą być postrzegane jako pełne energii i radosne. W rzeczywistości czują się bezsilne i przygnębione.

Jakie są objawy depresji?

Rozpoznanie depresji stawia lekarz. Stwierdza ją, gdy 5 z poniższych objawów (w tym co najmniej 1 z dwóch pierwszych) trwa przez minimum 2 tygodnie i wypełnia większość dnia chorego.

Objawy depresji:

1. smutek,
2. brak zainteresowania wszystkimi czynnościami i utrata zdolności do odczuwania przyjemności z jakiejkolwiek z nich,
3. utrata apetytu lub nadmierny apetyt,
4. bezsenność lub nadmierna senność,
5. podniecenie lub spowolnienie psychoruchowe,
6. przewlekłe zmęczenie i/lub poczucie braku energii,
7. poczucie winy i braku wartości, niska samoocena,
8. trudności w koncentracji, spowolnione myślenie,
9. nawracające, częste myśli o śmierci,
10. myśli samobójcze, plany samobójcze, próby samobójcze.

Kto może zachorować na depresję?

Depresja może dotknąć każdego z nas. Pamiętaj, że osoby chorujące na depresję mogą maskować swoją chorobę i wieść pozornie szczęśliwe życie.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na depresję są:

• obciążenie rodzinne – depresja u rodziców lub rodzeństwa zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na depresję. Czynnik genetyczny odgrywa dużą rolę w rozwoju depresji, jednak nie przesądza o zachorowaniu;
• czynniki środowiskowe – sposób wychowania, doświadczenie przemocy, odrzucenia, prześladowania lub ubóstwa zwiększają ryzyko zachorowania na depresję;
• płeć – niektórzy do tej pory uważali, że depresja występuje dwa razy częściej u kobiet. Mężczyźni chorują jednak tak samo często jak kobiety, ale rzadziej zgłaszają się do lekarza i szukają pomocy;
• osobowość – osoby z niską samooceną, pesymistycznym usposobieniem i nieradzące sobie ze stresem są bardziej narażone na zachorowanie na depresję.

Jak leczyć depresję?

Depresja może nawracać. Aby zmniejszyć ryzyko jej ponownego wystąpienia, chory musi przejść cały cykl leczenia. Dodatkowo musi stosować się do zaleceń lekarzy oraz pamiętać, że to oni decydują o odstawieniu leków i zakończeniu leczenia. Specjalista dobiera odpowiednią terapię w zależności od objawów i stopnia natężenia choroby.

Jeśli zauważysz u siebie pierwsze symptomy depresji, niezwłocznie zgłoś się do psychiatry. Pamiętaj, że nie potrzebujesz skierowania.

Farmakoterapia 

Depresja jest spowodowana zaburzeniem przekaźnictwa nerwowego zależnego głównie od dopaminy i serotoniny. Leki przyjmowane w terapii depresji zwiększają stężenie tych hormonów w mózgu, co powoduje poprawę samopoczucia chorego.

Leki dzielimy na dwie grupy:

• SSRI,
• SNRI.

Pamiętaj, że leki stosowane w leczeniu depresji działają z opóźnieniem. Czasami trzeba je przyjmować przez kilka tygodni, aby zauważyć pierwsze efekty.

Nie odstawiaj samodzielnie leków i nie przerywaj leczenia!

Psychoterapia

W leczeniu depresji specjaliści najczęściej stosują terapię poznawczo-behawioralną. Uczy ona chorego radzenia sobie z objawami choroby (negatywne myśli lub obniżenie nastroju). W dużej depresji pacjent nie jest w stanie podjąć psychoterapii. Powinien ją rozpocząć dopiero po wyjściu z dużej depresji, aby uniknąć nawrotu. Psychoterapię prowadzi wykwalifikowany specjalista (psychoterapeuta).

Psychiatra i psycholog nie są z założenia psychoterapeutami. Aby móc prowadzić psychoterapię, trzeba przejść specjalny kurs. Nie jest on częścią podstawowego kształcenia psychiatrów i psychologów.

Elektrowstrząsy

Są one bezpieczną i skuteczną metodą leczenia depresji. Nie są tak popularne, jak farmakoterapia i psychoterapia. Leczenie przebiega w pełnym znieczuleniu i zwiotczeniu. Zazwyczaj polega na 6-12 zabiegach. Czasami tę liczbę trzeba zwiększyć.

Jak wspomóc leczenie depresji?

• Unikaj alkoholu.
• Spędzaj czas na świeżym powietrzu.
• Zadbaj o właściwy styl życia (odpowiednia ilość snu i odpoczynku, aktywność fizyczna, regularne spożywanie pełnowartościowych posiłków).

Pomocne może okazać się także przyjmowanie kwasów omega, a u kobiet w okresie okołomenopauzalnym hormonów.

Stosowanie się do tych zaleceń może zmniejszyć intensywność objawów depresji, ale nie zastąpi leczenia prowadzonego przez specjalistę.

Jak wspierać bliskich z depresją?

Przede wszystkim uświadom sobie, że depresja jest poważną chorobą. Nie jest chwilowym gorszym okresem, z którego przy odrobinie dobrych chęci można szybko wyjść. Nie umniejszaj oraz nie bagatelizuj uczuć i problemów chorego. To, że nie jest on w stanie „myśleć pozytywnie”, to nie złośliwość z jego strony. Bądź empatyczny. Brak zrozumienia ze strony bliskich może doprowadzić do pogorszenia stanu chorego i jego izolacji.

Unikaj słów:

• Nie mogę Ci pomóc, nie rozumiem Cię.
• Nie powinieneś czuć się lepiej?
• Nic się nie stało! Przestań narzekać!
• Nie jest tak  źle. Mogło być gorzej.
• Weź się w garść.
• Co Ci znowu dolega?
• Postaraj się myśleć pozytywnie.
• To wszystko dzieje się w Twojej głowie.
• Dlaczego tak się zachowujesz? Zawsze byłeś radosny.

Zamiast tego stosuj komunikaty:

• Powiedz, jak mogę Ci pomóc?
• Czy coś Cię martwi?
• Nie jesteś z tym sam, możesz na mnie liczyć.
• Być może nie jestem w stanie zrozumieć, jak się czujesz, ale pamiętaj, że jesteś mi bliski i chcę Ci pomóc.
• Twoje samopoczucie kiedyś ulegnie poprawie. Do tego czasu możesz na mnie liczyć.

Jeśli obserwujesz u siebie lub bliskiej osoby symptomy, które mogą wskazywać na depresję, skontaktuj się z psychiatrą. Możesz to zrobić pod numerem telefonu 22 594 91 00. Telefon antydepresyjny czynny jest w środy i czwartki w godzinach 17:00-19:00.

Przeczytaj również:
Depresja u kobiet – jakie mogą być jej przyczyny?
Depresja u mężczyzn – czy chorują inaczej i jak ich wspierać?