Jak przebiega gojenie ran w cukrzycy?
Skóra to największy narząd w organizmie. Spełnia funkcję ochronną, zabezpieczając organizm przed działaniem drobnoustrojów, substancji chemicznych i promieniowaniem. Jest również narządem czucia, reaguje na dotyk, ból i zmianę temperatury oraz reguluje ciepłotę ciała. Osoby chorujące na cukrzycę, która jest zespołem chorób metabolicznych, są szczególnie wrażliwe. Ich skóra jest sucha, może się łuszczyć, występuje również świąd. Z tych względów wszelkie rany są trudniejsze do wyleczenia i wymagają szczególnej uwagi i kontroli.
Rana to przerwanie ciągłości skóry lub błon śluzowych. Jej głównymi przyczynami mogą być oparzenia i urazy mechaniczne: stłuczenia, skaleczenia, a także choroby skóry, takie jak trądzik, opryszczka.
Ranę przede wszystkim należy zdezynfekować. Najbardziej odpowiednie są środki odkażające o szerokim spektrum działania:
- powidon jodowy (PVP-I),
- chlorowodorek oktenidyny,
- chlorowodorek chlorheksydyny.
Wykazują one działanie względem bakterii Gram-dodatnich, Gram-ujemnych, przetrwalników bakteryjnych i grzybów, a także wobec organizmów opornych na antybiotyki. Są bezpieczne dla zdrowej tkanki i wykazują tzw. przedłużone działanie, co pozwala je aplikować 1-2 razy dziennie. Środki te ułatwiają i przyspieszają gojenie rany.
Leczenie ran przewlekłych u cukrzyków
Dla diabetyków szczególnie ryzykowne są rany przewlekłe, takie jak odleżyny, owrzodzenia, odparzenia. Odpowiednie warunki do ich gojenia może zapewnić właściwy opatrunek:
Kompresy impregnowane środkami o właściwościach hydrofobowych, np. wazelina, parafina, silikon, trójglicerydy. Są nieprzywierające, nadają się na rany o małym wysięku. Mogą zawierać dodatek substancji odkażających. Wymagają dodatkowego opatrunku chłonnego i umocowania za pomocą bandaża lub przylepca.
Kompresy z węglem aktywnym pochłaniają nieprzyjemny zapach z rany i adsorbują bakterie.
Opatrunki hydrożelowe składają się z polimerów, naturalnych lub syntetycznych, mających zdolność pęcznienia. Zawierają do 95% wody, zapewniając ranie wilgotne środowisko i działając chłodząco, co ma szczególne znaczenie przy leczeniu oparzeń. Nadają się na rany suche, martwicze, pokryte strupem, a także ziarninujące. Ułatwiają autolizę. Opatrunki te są przezroczyste, co znacznie ułatwia obserwację rany. Wymagają dodatkowego opatrunku zewnętrznego. Usuwa się je przepłukując ranę solą fizjologiczną lub roztworem Ringera. Są produkowane w postaci przezroczystych płytek lub żeli w tubach.
Opatrunki alginianowe wykonane są z włókien alginianu wapniowego i wapniowo-sodowego. Charakteryzują się wysoką chłonnością cieczy, pochłanianiem nieprzyjemnych zapachów, a także działaniem hemostatycznym (stymulującym krzepnięcie). Nie nadają się na rany suche i pokryte strupem. Wymagają dodatkowego opatrunku mocującego.
Opatrunki hydrokoloidowe zawierają hydrofilowe polimery (np. żelatyna, pektyna), żelujące pod wpływem wody. Pochłaniają wysięk i ułatwiają autolizę. Mają pewne właściwości łagodzące ból. Nie nadają się na głębokie rany i oparzenia. Są produkowane w formie samoprzylepnych płytek, past, granulatów, proszków.
Opatrunki piankowe (głównie poliuretanowe) – mają budowę wielowarstwową, bez efektu żelowania. Ich właściwości chłonne nie zmieniają się pod wpływem nacisku, dlatego mogą być stosowane przy kompresoterapii. Nadają się na rany umiarkowanie i mocno sączące. Są wysokochłonne, zatrzymują wewnątrz wysięk, mikroorganizmy, zanieczyszczenia. Nie mogą być stosowane ze środkami dezynfekującymi utleniającymi (np. nadtlenek wodoru).
Opatrunki z superabsorbentem wykonane z polimerów poliakrylanowych – mają zdolność szybkiego wchłaniania wysięku.
Bardzo ważne, by nie stosować środków odkażających na bazie jodu jednocześnie z opatrunkami zawierającymi srebro, ponieważ zachodzi wówczas uwalnianie czystego jodu, co może prowadzić do jego wchłaniania.
Wszystkie opatrunki powinny być jałowe. Mogą pozostawać na ranie nawet do kilkunastu dni, w zależności od jej rodzaju, ilości wysięku, ryzyka zainfekowania i stopnia gojenia.
Diabetycy są szczególnie narażeni na powstanie tzw. zespołu stopy cukrzycowej w wyniku mikroangiopatii i mikroneuropatii (uszkodzenia najmniejszych naczyń krwionośnych i włókien nerwowych). Są to zmiany tkankowe w obrębie stopy, a na ich skutek dochodzi nie tylko do powstania owrzodzeń, lecz także deformacji i uszkodzeń stopy i paznokci.
W leczeniu niezakażonych ran stosowane są też:
- czynniki wzrostu,
- opatrunki z inhibitorami proteinaz,
- substytuty ludzkiej skóry,
- tlenoterapia hiperbaryczna,
- terapia larwalna.
Ostatecznym rozwiązaniem, gdy leczenie zespołu stopy cukrzycowej nie przynosi oczekiwanego efektu, w razie zagrożenia życia i przy rozległej martwicy, pozostaje amputacja. Może być też rozważana przy stanie zapalnym kości paliczków.
Ważne zasady dotyczące profilaktyki stopy cukrzycowej
- codzienne dokładne oglądanie stóp, także między palcami – samodzielnie lub z pomocą drugiej osoby,
- regularne mycie stóp w ciepłej (nie gorącej!) wodzie i dokładne osuszenie, zwłaszcza między palcami,
- unikanie chodzenia boso,
- codzienna zmiana skarpet, najlepiej bez szwów,
- obcinanie paznokci prosto, samodzielnie lub z czyjąś pomocą,
- konsultacja z podologiem w przypadku pojawienia się odcisków i nagniotków (nie usuwamy ich samodzielnie),
- obowiązkowa konsultacja z lekarzem powstałych pęcherzy, skaleczeń, owrzodzeń.
Przeczytaj również:
Jak skutecznie leczyć stopę cukrzycową?
Cukrzyca – w jaki sposób się ją leczy?
Cukrzyca – rodzaje, objawy, leczenie
Cukrzyca – wszystko, co warto o niej wiedzieć
Sprawdź, jak uniknąć groźnych powikłań po zranieniu skóry
Źródła:
- https://www.schuelke.com/media/docs/PL-PL/Katalogi/13_250919_katalog_kompendium_leczenia_ran_A4_PL_PODGLAD.pdf.
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.13.4.4.
- https://infekcje.mp.pl/wytyczne/83636,rozpoznanie-i-leczenie-zakazen-stopy-cukrzycowej-podsumowanie-wytycznych-idsa-2012.
- Jachowicz R., Farmacja Praktyczna, PZWL 2007.