Cytologia płynna – na czym polega i czym różni się od konwencjonalnej cytologii?

Na czym polega badanie cytologiczne?

Badanie cytologiczne, czyli rozmaz szyjkowy jest podstawowym elementem diagnostyki raka szyjki macicy. Badanie to polega na wprowadzeniu specjalistycznej szczoteczki przez założony do pochwy pacjentki wziernik. Poprzez wykonywanie obrotów szczoteczką, lekarz ginekolog pobiera próbki komórek z kanału i tarczy szyjki macicy. Odpowiednio zabezpieczony materiał biologiczny w dalszej kolejności przekazywany jest do oceny mikroskopowej.

Istnieją dwa rodzaje cytologii: konwencjonalna, czyli szkiełkowa i płynna. W cytologii na podłożu płynnym (LBC-liquid-based cytology) umieszcza się końcówkę szczoteczki cytologicznej w pojemniku z odpowiednim płynem utrwalającym. Zapobiega on uszkodzeniu pobranych komórek. W dalszej kolejności materiał przenosi się na filtr oczyszczający płyn. Dopiero wówczas materiał biologiczny jest transferowany na szkiełko mikroskopowe – w przeciwieństwie do cytologii klasycznej, w której to pobrany materiał już zaraz po pobraniu przenoszony jest na szkiełko i zostaje utrwalony roztworem etanolu [1]. 

Zalety cytologii płynnej 

Różnice w technice, na której opiera się badanie cytologiczne rzutują na poziom przydatności obu tych metod. Dlatego też wartość diagnostyczna cytologii konwencjonalnej może odbiegać od tej wykonanej na podłożu płynnym. Cytologia płynna odznacza się przede wszystkim lepszą jakością pobranego materiału do badania. Wynika to z tego, że ewentualne komórki zapalne, śluz i krew, które mogą przesłaniać obraz, zostają skutecznie usunięte w trakcie przygotowania próbki do badania. Tym samym, cytologia płynna pozwala na minimalizację wystąpienia błędu podczas oceny przez diagnostę. Natomiast rozmaz uzyskany metodą konwencjonalnej cytologii może okazać się trudny do interpretacji przez nieczytelny obraz mikroskopowy [2]. 

Co więcej, ilość komórek pozyskiwanych metodą cytologii płynnej jest znacznie większa, co dodatkowo podnosi jakość oceny rozmazu. Ponadto, większa czułość i swoistość cytologii płynnej w porównaniu do konwencjonalnej oznacza odpowiednio: wyższą zdolność do wykrywania osób prawdziwie chorych oraz wyższą zdolność do identyfikacji osób prawdziwie zdrowych [3]. 

Należy również zaznaczyć, iż w cytologii LBC dzięki wykorzystaniu podłoża płynnego, można na tym samym materiale biologicznym wykonać testy molekularne w kierunku wirusa HPV. Daje to możliwość pogłębienia diagnostyki bez konieczności wykonywania dodatkowych, oddzielnych badań [3].  

Dostępność cytologii płynnej w Polsce 

Niestety, cytologia płynna to również wyższy koszt badania. Wprowadzenie cytologii na podłożu płynnym jako standardowego badania w warunkach opieki zdrowotnej w Polsce niosłoby za sobą prawdopodobną konieczność przemodelowania programu profilaktyki raka szyjki macicy. Ponadto, wiązałoby się to również z prawdopodobnym trendem wzrostowym liczby pacjentek kierowanych do dalszej diagnostyki [2]. W związku z tym w Polsce w dalszym ciągu częściej wykonuje się badania cytologiczne oparte na cytologii konwencjonalnej [5]. 

Dwie różne metody, jeden cel 

Niezależnie od wybranej metody badania, cytologia pozostaje podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku wykrycia raka szyjki macicy. Każda kobieta w wieku 25-59 lat powinna profilaktycznie wykonywać takie badanie co 1-3 lata (zależnie od poprzedniego wyniku i stanu immunologicznego pacjentki), gdyż pozwala to wykryć zmiany przedrakowe i raka we wczesnym, uleczalnym stadium choroby. 

Na badanie cytologiczne można się zgłosić do poradni położniczo-ginekologicznej, która ma umowę z NFZ lub do poradni POZ, która podpisała umowę na świadczenia położnej POZ w programie profilaktyki raka szyjki macicy. W takich placówkach cytologia zostanie wykonana bezpłatnie i bez skierowania [4]. 

W przypadku, gdy wynik cytologii okaże się nieprawidłowy, pacjentka jest kierowana na dalszą ścieżkę diagnostyczną. Ustalony przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) obowiązujący schemat postępowania opiera się na najnowszych możliwościach diagnostycznych, uwzględniając zarazem realne możliwości i ich dostępność w Polsce [5]. 

Cytologia na podłożu płynnym pozwala na uzyskanie lepszej jakości materiału diagnostycznego oraz możliwość jednoczesnego badania wirusologicznego w kierunku HPV. Dzięki temu metoda ta jest rekomendowana w aktualnych wytycznych. Jednak należy pamiętać, że zarówno droższa cytologia płynna, jak i szeroko dostępna cytologia konwencjonalna są uznane za skuteczne badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy.

Przeczytaj również:
Badania profilaktyczne dla kobiet po 40. roku życia – które wykonać?