Artykuły
Choroby bakteryjne i wirusowe
Wirusy to niewielkie cząstki zakaźne składające się z fragmentu RNA lub DNA otoczonego białkowym kapsydem. Poza nielicznymi wyjątkami są dużo mniejsze od bakterii i osiągają od 18 do 300 nm. Wirusy są bardzo rozpowszechnione w przyrodzie, a ich liczebność ponad 10-krotnie przewyższa bakterie. Nie są kwalifikowane jako organizmy żywe, gdyż nie posiadają budowy komórkowej ani własnych układów metabolicznych, przez co nie są zdolne do samodzielnego namnażania się. Wykorzystują w tym celu wyłącznie obce komórki, przedostając się do ich wnętrza i zmuszając je do wytwarzania swoich białek. Zanim zainfekowana komórka ulegnie rozpadowi, jest w stanie wyprodukować aż 100 000 nowych wirionów. Objawy chorobowe powstają jako efekt niszczenia zaatakowanych przez wirusy komórek oraz na skutek uruchomienia procesu odpowiedzi immunologicznej organizmu. U człowieka wirusy można spotkać przede wszystkim w układzie pokarmowym i na powierzchni skóry. Mimo swojej obecności nie zawsze wywołują chorobę.
Wirusy towarzyszą ludziom od dawna, czego dowodem są wbudowane w genom sekwencje retrowirusowe stanowiące około 8% całkowitego materiału genetycznego człowieka.
Wirusy wywołujące choroby u ludzi rozprzestrzeniają się:
Bakterie to jednokomórkowe mikroorganizmy o średniej wielkości 1-10 μm i różnorodnych kształtach, które, choć nie posiadają jądra komórkowego, są zdolne do samodzielnej egzystencji.
Według szacunków zaledwie 1% wszystkich poznanych gatunków bakterii ma potencjał chorobotwórczy. Większość z nich jest obojętna lub nawet korzystna dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Bakterie są wszechobecne i zasiedlają zarówno środowisko naturalne, jak i wnętrze człowieka.
W naszym ciele znajduje się 10 razy więcej bakterii niż własnych komórek.
Tworzą one tzw. mikroflorę endogenną, która w większości zamieszkuje układ pokarmowy. Mikrobiota jelitowa odpowiada za naszą odporność. Choroba rozwija się, gdy dojdzie do zakażenia bakteriami chorobotwórczymi o właściwościach wirulentnych. Mogą one pochodzić ze środowiska zewnętrznego (zakażenia egzogenne) lub w sprzyjających warunkach także z fizjologicznej mikroflory (zakażenie endogenne/oportunistyczne). Do zakażeń oportunistycznych dochodzi u osób z obniżoną odpornością, np. w przebiegu AIDS, podczas immunosupresji po transplantacjach lub po długotrwałej antybiotykoterapii. Zakażenie polega na wniknięciu bakterii do organizmu gospodarza, które następnie namnażają się, wywołują uszkodzenie zajętych tkanek i zaburzają ich funkcjonowanie. Ponadto mogą wydzielać toksyczne substancje – endotoksyny i egzotoksyny. Ich działalność, a także sama odpowiedź immunologiczna organizmu jest odczuwana jako objawy chorobowe, do których najczęściej należą dolegliwości bólowe, gorączka, kaszel i biegunka. Infekcje bakteryjne cechuje nagły początek w przeciwieństwie do chorób wirusowych, które rozpoczynają się łagodniej. Do zakażenia bakteriami chorobotwórczymi może dojść poprzez:
Choroby bateryjne różnią się między sobą przebiegiem oraz potencjałem zakaźnym. Niektóre z nich nie przenoszą się z chorego na inną osobą (np. tężec, botulizm), a inne są w stanie wywoływać groźne epidemie o dużym zasięgu, jak np. cholera w XIX wieku i dżuma w XIV wieku.
Wyróżnia się wiele rodzin wirusów, które różnią się od siebie typem kwasu nukleinowego, wirulencją i rodzajem wywoływanych chorób:
Choroby wirusowe ze względu na przebieg dzielimy na infekcje:
Choroby bakteryjne można podzielić na kilka rodzajów, biorąc pod uwagę zajmowany narząd:
Podstawę do postawienia właściwej diagnozy stanowi wywiad lekarski i badanie przedmiotowe pacjenta. W wielu przypadkach już na tym etapie można trafnie rozpoznać schorzenie. W planowaniu leczenia chorób zakaźnych dróg oddechowych niezwykle ważne jest rozróżnienie infekcji wirusowej od bakteryjnej. W zdecydowanej większości przypadków za zachorowania odpowiedzialne są wirusy. Wówczas zastosowanie antybiotykoterapii jest nie tylko nieuzasadnione, ale również niekorzystne. Nadużywanie antybiotyków sprzyja powstawaniu szczepów lekoopornych bakterii, a także niszczy florę bakteryjną jelit, na długo osłabiając naturalną odporność. Antybiotyki powinny zostać wdrożone do leczenia, gdy z dużym prawdopodobieństwem podejrzewa się zakażenie bakteryjne lub gdy zostanie ono potwierdzone badaniami. Przydatnym narzędziem w szybkiej diagnostyce infekcji bakteryjnych jest oznaczanie stężenia białka C-reaktywnego (CRP). W prawidłowych warunkach jego poziom utrzymuje się poniżej wartości 6 mg/l. W czasie infekcji bakteryjnej już po kilku godzinach ilość CRP znacząco wzrasta, osiągając szczyt po dwóch dobach od zakażenia, podczas gdy w chorobach o etiologii wirusowej nie dochodzi do istotnych zmian jego stężenia. Obecnie w wielu gabinetach lekarskich wykonuje się szybkie testy diagnostyczne z surowicy krwi, dzięki czemu można zredukować ilość niepotrzebnie przepisywanych antybiotyków.
W diagnozowaniu chorób bakteryjnych pomocne jest zastosowanie:
Jeśli lekarz podejrzewa infekcję bakteryjną, może zlecić pobranie materiału biologicznego od pacjenta, który posłuży do wykonania antybiogramu. Jest to badanie laboratoryjne określające lekowrażliwość wyizolowanego szczepu bakterii chorobotwórczej. Po otrzymaniu wyników dowiadujemy się, który antybiotyk działa na daną bakterię najskuteczniej, dzięki czemu można tak zmodyfikować leczenie, aby uzyskać najlepsze efekty terapeutyczne.
Rozpoznawanie chorób wirusowych odbywa się na podstawie stwierdzenia charakterystycznych objawów lub poprzez potwierdzenie obecności wirusa w próbce biologicznej pobranej od pacjenta. Najczęściej w tym celu stosuje się metody serologiczne wykrywające antygeny wirusa lub specyficzne, skierowane przeciwko niemu przeciwciała oraz metody molekularne, które polegają na identyfikacji materiału genetycznego wirusa w badanym materiale (testy PCR).
Sposób leczenia chorób bakteryjnych i wirusowych różni się ze względu na odmienne właściwości tych patogenów. Bakterie wykazują wrażliwość na poszczególne antybiotyki, dzięki czemu ich trafne dobranie i zastosowanie z reguły daje bardzo dobre i szybkie efekty terapeutyczne. Lekarz może przepisać antybiotyk na podstawie przeprowadzonego badania fizykalnego i własnego doświadczenia. Może też zlecić wykonanie dodatkowych badań, aby zyskać możliwość modyfikacji leczenia po otrzymaniu wyników antybiogramu. Podczas antybiotykoterapii należy pamiętać o jednoczesnym stosowaniu preparatów probiotycznych (leki osłonowe), które wzbogacają korzystną mikroflorę bakteryjną i zapobiegają powikłaniom terapii w postaci biegunki lub grzybicy przewodu pokarmowego. Z kolei wirusy nie są podatne na działanie antybiotyków z racji braku posiadania struktury komórkowej i własnej maszynerii metabolicznej. Dlatego infekcje wirusowe z reguły leczy się tylko objawowo poprzez łagodzenie występujących dolegliwości oraz wspieranie naturalnej odporności organizmu. Nie oznacza to jednak, że choroby wywołane przez wirusy są mniej groźne. Mogą prowadzić do poważnych powikłań o zasięgu ogólnoustrojowym, a tocząca się infekcja wirusowa zwiększa ryzyko wtórnych zakażeń bakteryjnych. W niektórych cięższych przypadkach grypy wczesne wdrożenie leków przeciwwirusowych dostępnych na receptę pomaga skuteczniej zwalczyć chorobę. Działanie przeciwwirusowe wykazują oseltamiwir, zanamiwir, amantadyna oraz rymantadyna. Powszechne stosowanie tego typu leków jest ograniczone, ponieważ substancje ingerujące w cykl życiowy wirusa nie pozostają obojętne dla żywych komórek gospodarza. Opracowano także wiele innych substancji hamujących namnażanie się wirusów, jak chociażby glekaprewir czy pibrentaswir stosowane w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu C. Stymulująco na układ immunologiczny walczący z infekcją wpływają interferony – naturalne glikoproteiny wytwarzane w organizmach ssaków. Ponieważ wykazują również działanie przeciwwirusowe, opracowano rekombinowany interferon pozyskiwany metodami inżynierii genetycznej wykazujący identyczną aktywność biologiczną. Podaje się go przede wszystkim chorym na AIDS z mięsakiem Kaposiego, osobom cierpiącym na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, a także w przebiegu nowotworów.
Aby zminimalizować ryzyko zakażenia, należy przestrzegać podstawowych zasad higieny oraz unikać bezpośredniego kontaktu z chorymi osobami. Działania profilaktyczne obejmują:
W przypadku zachorowania na chorobę bakteryjną lub wirusową, oprócz podjętego leczenia farmakologicznego, niezwykle ważne jest zapewnienie organizmowi odpowiednich warunków do regeneracji, takich jak odpoczynek, odpowiednia ilość snu, właściwe nawodnienie. W dobie wciąż panującej pandemii istotne jest również ograniczenie kontaktów, a nawet izolacja na czas choroby, która hamuje rozprzestrzenianie się patogenów w otoczeniu.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
