Haemophilus influenzae. Jakie choroby może wywoływać ta bakteria?

Haemophilus influenzae – co to za bakteria? 

Haemophilus influenzae (H. influenzae) to bakteria, która występuje tylko u ludzi. Dawniej sądzono, że jest przyczyną grypy (człon „influenzae” pochodzi od łacińskiej nazwy tej choroby).  

Niektóre typy bakterii H. influenzae mają na swojej powierzchni otoczkę, dzięki której sprytnie omijają jeden z ważnych etapów odpowiedzi układu odpornościowego na zakażenie. Ten typ nazywany jest otoczkowym. W obrębie tej grupy, ze względu na obecność różnych białek na powierzchni bakterii, wyróżnia się kilka szczepów oznaczonych kolejno literami alfabetu od a do f. Haemophilus influenzae typu b (Hib) to najważniejszy szczep wśród otoczkowej grupy. Jest szczególnie niebezpieczny dla małych dzieci.  

Bezotoczkowe bakterie H. influenzae są mniej zjadliwe, więc mają mniejszą zdolność do wywoływania poważnych infekcji. Aż u 75% zdrowych osób są one obecne w gardle czy jamach nosowych, ale nie wywołują żadnych objawów choroby. Stan taki nazywamy kolonizacją. 

Haemophilus influenzae – jak możemy się zarazić? 

Dzieci poniżej 5. roku życia, kobiety w ciąży, pacjenci onkologiczni, osoby zarażone wirusem HIV lub dotknięte przewlekłymi chorobami płuc, np. POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) czy chorzy po usunięciu śledziony to grupy szczególnie narażone na poważną infekcję H. influenzae. 

Do zakażenia dochodzi, gdy chora osoba kaszle, kicha czy mówi, a my wdychamy drobinki jej śliny z powietrza (droga kropelkowa). Możliwe jest również zarażenie się przez bezpośredni kontakt z wydzielinami zakażonej osoby. 

Zdarza się, że bakterii udaje się przedostać z naszych dróg oddechowych do krwi, a wraz z nią do kości, stawów czy opon mózgowo-rdzeniowych. W tej sytuacji dochodzi do rozwoju poważnych zakażeń. 

Jakie choroby wywołuje bakteria Haemophilus influenzae?

H. influenzae może powodować łagodne infekcje, jak i bardzo niebezpieczne choroby. Najważniejsze z nich zostały opisane poniżej. 

Zapalenie płuc 

Gorączka, kaszel i odkrztuszanie ropnej wydzieliny to podstawowe objawy zapalenia płuc wywoływanego przez H. influenzae. Chorują głównie osoby w podeszłym wieku, wieloletni palacze tytoniu, pacjenci obciążeni chorobami płuc czy nadużywający alkoholu. W rozpoznaniu tej choroby pomocne może być wykonanie RTG klatki piersiowej, jednak odróżnienie na jego podstawie czy zapalenie płuc spowodowane jest zakażeniem H. influenzae, czy inną bakterią nie jest tak naprawdę możliwe.  

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) 

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych to najpoważniejsza choroba, u podstaw której może leżeć infekcja H. influenzae. Dotyka najczęściej dzieci od 6. miesiąca do 2. roku życia. Może również wystąpić u dorosłych, szczególnie jako powikłanie zapalenia ucha środkowego i zatok czy po urazie głowy. Dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych charakterystyczne jest występowanie tzw. objawów oponowych. Jednym z nich jest „sztywność karku”, czyli brak możliwości przygięcia głowy do klatki piersiowej. 

Poza tym mogą wystąpić: 

• silny ból głowy (pulsujący, rozpierający), 
• gorączka, 
• nudności i wymioty, 
• światłowstręt, 
• zaburzenia świadomości (a nawet śpiączka), 
• drgawki. 

Nakłucie lędźwiowe wraz z pobraniem płynu mózgowo-rdzeniowego na badanie to podstawa diagnostyki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku podejrzenia tej choroby niezwykle ważne jest, aby wcześnie otrzymać antybiotyk. 

Zapalenie nagłośni 

Nagłośnia to chrząstka, która znajduje się tuż na początku krtani. Jej podstawowe zadanie polega na zamykaniu wejścia do krtani, gdy przełykamy pokarmy. Dzięki temu jedzenie nie dostaje się do układu oddechowego. Infekcja bakterią H. influenzae może doprowadzić do rozwoju stanu zapalnego w obrębie nagłośni, co z kolei prowadzi do jej obrzęku i zwężenia światła dróg oddechowych. Choroba dotyczy głównie dzieci w wieku 2-7 lat.  

Duszność, gorączka, ślinienie się, ból gardła, świsty podczas oddychania czy zmiana barwy głosu dziecka na tzw. barani to podstawowe objawy zapalenia nagłośni. 

Zakażenie przebiega bardzo dynamicznie, a kolejne objawy pojawiają się bardzo szybko. Jest to stan zagrożenia życia. Jeśli zauważysz u dziecka powyższe symptomy, niezwłocznie wezwij pomoc medyczną. Śmiertelność w przypadku zbyt późnego rozpoznania zapalenia nagłośni wynosi nawet 50%. 

Poza tym H. influenzae wywołuje m.in. zapalenie stawów i kości, zapalenie tkanki łącznej (cellulitis), zapalenie zatok przynosowych i ucha środkowego, zaostrzenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).  

Haemophilus influenzae – diagnostyka 

Najlepszym sposobem na potwierdzenie, że to właśnie H. influenzae leży u podstaw infekcji, jest hodowla mikrobiologiczna pobranych próbek. Do badania można wykorzystać płyn mózgowo-rdzeniowy, plwocinę, krew, płyn stawowy, czy z jamy opłucnowej.

Jeśli stosujesz już antybiotyki, wyniki badań mikrobiologicznych mogą być ujemne (pomimo faktycznego zakażenia). W tej sytuacji dobrym rozwiązaniem jest wykonanie badań serologicznych, które wykrywają antygeny obecne na bakteriach.  

Wykrycie H. influenzae w jamie nosowej czy gardle nie zawsze świadczy o zakażeniu. Wiele osób jest bezobjawowymi nosicielami tej bakterii.  

Antybiotyki w zakażeniu Haemophilus influenzae

H. influenzae to bakteria, więc podstawą leczenia infekcji przez nią wywołanych są oczywiście antybiotyki. Niestety coraz większym problemem staje się oporność tego drobnoustroju na stosowane leczenie.  

W przypadku ciężkich zakażeń, takich jak np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, podaje się cefalosporyny III generacji. Podczas lżejszych infekcji wystarcza zwykle amoksycylina z kwasem klawulanowym. Wybór antybiotyku przed otrzymaniem dokładnych wyników badań mikrobiologicznych określających wrażliwość danej bakterii na konkretne antybiotyki nazywamy terapią empiryczną. Po otrzymanie tych wyników może okazać się konieczna zmiana leku na inny (antybiotykoterapia celowana). 

Aby złagodzić objawy choroby, można zastosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, np. paracetamol lub ibuprofen.

Jeśli zakażenie bakterią H. influenzae jest sprawnie rozpoznane i odpowiednio leczone, rokowanie co do wyleczenia jest bardzo pomyślne. Jednak w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych śmiertelność ocenia się na 5%. 

Haemophilus influenzae – profilaktyka 

Zakażenie bakterią H. influenzae może mieć poważne konsekwencje, a szczególnie niebezpieczny jest H. influenzae typu B. Na szczęście dysponujemy szczepionką, która skutecznie chroni przed ciężkimi zakażeniami wywoływanymi przez tę bakterię. Można ją stosować u dzieci w wieku od 6 tygodni do 5 lat. 

W Polsce szczepienie przeciwko H. influenzae typu B jest bezpłatne.  

Zgodnie z kalendarzem szczepień podaje się je cztery razy. Trzy podstawowe dawki dziecko otrzymuje od 6. tygodnia życia co 4-8 tygodni. Następnie w drugim roku życia stosuje się dawkę dodatkową, dzięki której utrwala się odporność na zakażenie.  

Szczepienie chroniące przed poważnymi infekcjami powodowanymi przez H. influenzae typu B jest bezpieczne i zwykle dobrze tolerowane przez dzieci.  

Poza tym w przypadku rozpoznania ciężkiego zakażenia H. influenzae typu B u osoby z najbliższego otoczenia, lekarz może zadecydować o zastosowaniu profilaktycznej antybiotykoterapii. Szczególnie dotyczy to domowników. W tym przypadku podaje się rifampicynę przez 4 dni.

Przeczytaj również:
Błonica. Czy to niebezpieczna choroba?