Artykuły
Choroby autoimmunologiczne
Autoimmunizacja to odpowiedź układu immunologicznego skierowana przeciwko antygenom własnym organizmu. Samo jej wystąpienie nie jest jednak tożsame z obecnością choroby autoimmunologicznej. Przeciwciała skierowane przeciwko niektórym antygenom własnym są obecne u osób zdrowych, szczególnie w populacji 65+, i ich obecność nie prowadzi do żadnych objawów chorobowych czy uszkodzeń tkankowych. Co więcej, w samym procesie dojrzewania komórek odpornościowych powstają takie, które rozpoznają własne antygeny, jednak dzięki procesom tolerancji immunologicznej nie atakują własnego organizmu.
O chorobie autoimmunologicznej mówimy wówczas, gdy w organizmie dochodzi do rozwoju uszkodzeń i zmian patologicznych, których przyczyną jest proces autoimmunologiczny, czyli „atak” układu immunologicznego na tkanki własnego organizmu. Ważna jest tu właśnie ta przyczynowość. Na etapie klasyfikacji chorób jako autoimmunologicznych jest to najważniejszy element, który wymaga szeroko zakrojonych badań klinicznych, immunologicznych, histologicznych i oceny efektów interwencji terapeutycznych.
W praktyce klinicznej u pacjenta dotkniętego chorobą autoimmunologiczną obecne są:
Dlaczego u niektórych ludzi dochodzi do rozwoju chorób autoimmunologicznych, a u innych nie? Ustalono, że na ich pojawienie się ma wpływ kilka czynników:
Jak już wspomniano, zakwalifikowanie choroby jako autoimmunologicznej wymaga udowodnienia, że przyczyną zachodzących w niej procesów jest reakcja autoimmunologiczna. Stanowi to niekiedy wyzwanie. Wynikiem problemów klasyfikacyjnych są kontrowersje w ustaleniu jednoznacznej listy chorób autoimmunologicznych. W zależności od źródła do tej grupy zalicza się od około 80 do 100 jednostek. W kwestii przynależności niektórych z nich do tej grupy wciąż pojawiają się liczne kontrowersje.
W kontekście klinicznym do chorób autoimmunologicznych możemy zastosować podział na dwie grupy:
Pośród chorób autoimmunologicznych wymienia się:
Trudno jednoznacznie określić, które choroby autoimmunologiczne są najgroźniejsze. Zagrożenia, jakie niosą za sobą, są różne – mogą prowadzić do nieodwracalnych deformacji ciała, niepełnosprawności, zaburzeń neurologicznych, a nawet śmierci.
Niemal każda choroba nieleczona lub niewłaściwie leczona może grozić ciężkimi powikłaniami.
Przykłady chorób autoimmunologicznych wraz z konsekwencjami, które mogą za sobą nieść:
Choroby autoimmunologiczne to heterogenna grupa i trudno tu mówić o objawach wspólnych dla nich wszystkich. Istnieją symptomy mogące sugerować obecność poszczególnych jednostek. Uwagę zwracają na przykład:
W diagnostyce chorób autoimmunologicznych duże znaczenie ma wywiad lekarski – dokładne opisanie objawów, okoliczności ich pojawienia się, czynników nasilających objawy i czasu ich trwania. Bardzo ważny jest też wywiad dotyczący chorób występujących w rodzinie pacjenta.
Badanie fizykalne może ujawnić niektóre objawy, np. obrzęki stawów, osłabienie mięśni, obecność zmian skórnych.
Pośród badań dodatkowych wykonuje się badania laboratoryjne – morfologię krwi obwodowej, ocenę parametrów zapalnych OB, CRP, proteinogram, ocenę funkcji wątroby i nerek. Dalsze badania laboratoryjne wykonuje się zależnie od podejrzewanej jednostki chorobowej, np. ocenę TSH oraz wolnych hormonów tarczycy w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy.
Badania obrazowe również dobiera się zależnie od podejrzewanej choroby. Wykonuje się zdjęcia rentgenowskie, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, kolonoskopię, gastroskopię, w niektórych przypadkach biopsję i badania histopatologiczne.
Choroby autoimmunologiczne to w większości przypadków choroby nieuleczalne. Celem terapii jest uzyskanie niskiej aktywności – remisji i uniknięcie ciężkich powikłań i niepełnosprawności, a nie całkowity powrót do zdrowia.
W większości chorób autoimmunologicznych leczenie jest wielokierunkowe i skomplikowane. W celu opanowania stanu zapalnego w części jednostek podaje się preparaty przeciwzapalne. Aby hamować proces autoagresywny, stosuje się glikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne. Duże znaczenie w tym kontekście ma leczenie biologiczne – skierowane przeciwko składnikom układu odpornościowego w specyficzny sposób. Stosuje się je w wybranych jednostkach chorobowych i jest nadal intensywnie badane i rozwijane.
W części autoimmunologicznych chorób skóry stosuje się leczenie miejscowe, w tym specyficzne, takie jak np. fototerapia w łuszczycy.
Istnieją też choroby autoimmunologiczne, które nie wymagają immunosupresji. Sztandarowym przykładem jest tu autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) w fazie niedoczynności tarczycy – stosuje się tu suplementację hormonów tarczycy. Podobnie w niedokrwistości złośliwej stosuje się pozajelitową suplementację witaminy B12, której to wchłanianie jest upośledzone przez reakcję autoimmunologiczną przeciw elementom fizjologicznego łańcucha jej wchłaniania z przewodu pokarmowego.
Każdy chory powinien koniecznie pozostawać pod stałą opieką specjalisty leczącego jego chorobę. Tylko regularna kontrola i przestrzeganie zaleceń daje szansę na skuteczne leczenie – uzyskanie długotrwałej remisji, normalne funkcjonowanie i uniknięcie niepełnosprawności.
W kontekście chorób autoimmunologicznych trudno mówić o profilaktyce pierwotnej, czyli zapobieganiu wystąpieniu choroby. Do ich wystąpienia prowadzi zbiór różnych czynników, takich jak predyspozycja genetyczna i oddziaływania środowiskowe, które u osób niepredysponowanych nie wyzwalają reakcji autoimmunologicznych. Patogeneza wielu z nich nie została nadal jednoznacznie wyjaśniona.
Można jednak mówić o profilaktyce wtórnej. Polega ona na wczesnym wykryciu choroby, co umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Zapobiega to rozwojowi nieodwracalnych zmian, niekiedy prowadzących do niepełnosprawności. Regularna kontrola aktywności choroby pozwala uniknąć ciężkich, zagrażających życiu stanów.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
