Rumień zakaźny. Jak rozpoznać go u dziecka?

Rumień zakaźny u dzieci – przyczyny  

Rumień zakaźny dotyka głównie dzieci, szczególnie w wieku od 2 do 12 lat. Jest to najczęstsza infekcja wirusowa objawiająca się wysypką, która występuje u dzieci uczęszczających do szkoły. Jej inna nazwa to „choroba piąta”. Zwykle zdarza się, że w tym samym czasie na rumień zapada wiele osób z jednego przedszkola czy szkoły. Objawy choroby mogą się nieco różnić w zależności od wieku dziecka.  

Ta zakaźna choroba rozwija się po kontakcie z osobą zarażoną parwowirusem B19. Dość często rumień przebiega zupełnie bezobjawowo. Jednak nawet wtedy osoba zakażona przenosi go na osoby ze swojego otoczenia. 

Jak wygląda rumień zakaźny? 

Pomimo nazwy choroby początkowe oznaki zakażenia parwowirusem B19 nie mają nic wspólnego z rumieniem. Pierwszy etap to niecharakterystyczne objawy infekcji.  

W tym czasie u dziecka możemy zaobserwować: 

• stan podgorączkowy lub gorączkę, 
• złe samopoczucie,  
• bóle głowy i mięśni, 
• katar, 
• kaszel, 
• objawy zapalenia gardła, 
• nudności i wymioty. 

Objawy obecne są zwykle tylko przez kilka dni. Potem dziecko wydaje się zupełnie zdrowe. Stan ten utrzymuje się nawet do tygodnia. Po tym okresie na jego twarzy pojawi się rumień. Swoim kształtem może on przypominać motyla, ponieważ rozwija się na policzkach. Nie ma go natomiast na nosie ani wokół ust. Inaczej określa się go jako „spoliczkowana twarz”.  

W ciągu następnych dni wysypka rozprzestrzenia się na inne części ciała – ramiona, tułów, nogi i pośladki. Zmienia też nieco swój wygląd. Pojawiają się rumieniowe plamki czy grudki, które czasami zlewają się w większe zmiany. Swoim ułożeniem przypominają koronkę lub siateczkę. Charakterystyczne jest to, że nigdy nie rozwijają się na stopach i dłoniach. 

Wysypka znika najczęściej po ok. 7 dniach, ale u niektórych osób może nawracać nawet do 3 tygodni. Sprzyja temu kąpiel, ogrzanie, stres, aktywność fizyczna czy kontakt ze słońcem. Zmiany skórne związane z rumieniem zakaźnym ostatecznie jednak całkowicie znikają. 

Zakażenie parwowirusem B19 może być szczególnie niebezpieczne dla osób dotkniętych schorzeniami, w przebiegu których mamy do czynienia z nieprawidłową budową hemoglobiny (np. talasemie, anemia sierpowata czy sferocytoza). Zdarza się, że podczas infekcji dochodzi u nich do zahamowania powstawania czerwonych krwinek i rozwija się ciężka anemia (niedokrwistość) określana jako aplastyczna. Chory skarży się wówczas na znaczne osłabienie i senność, a jego skóra i błony śluzowe są blade. 

Rumień zakaźny – czy może wystąpić u dorosłych? 

Rumień zakaźny jest typowo dziecięcą chorobą, a po jego przechorowaniu zyskujemy odporność do końca życia. Jeśli jednak nie zaraziliśmy się parwowirusem B19 jako dziecko, możemy zachorować na rumień jako dorośli ludzie.  

Jak wygląda zakażenie parwowirusem B19 u dorosłych? Zdecydowanie częściej niż u dzieci pojawia się obustronne zapalenie stawów – głównie rąk, nadgarstków i kolan. Towarzyszą mu dolegliwości bólowe. Czasami pojawia się także wysypka, jednak nie przyjmuje ona takiej postaci jak u dzieci. Grudki i pęcherzyki występują na dłoniach oraz stopach. Zmiany skórne mogą swędzieć. 

Rumień zakaźny w ciąży 

Możliwe jest również zakażenie parwowirusem B19 przez łożysko, czyli przeniesienie zakażenia z ciężarnej kobiety na rozwijające się w jej ciele dziecko. Matka nie musi mieć żadnych objawów choroby.  

Ryzyko przeniesienia wirusa jest najwyższe w II trymestrze, ale może wystąpić przez cały okres trwania ciąży.  

Układ immunologiczny płodu nie jest jeszcze prawidłowo rozwinięty, więc po kontakcie z parwowirusem B19 nie radzi sobie z tym zakażeniem. Może się to wiązać z poważnymi powikłaniami. Jeśli zakażenie wystąpi w I trymestrze, czasami dochodzi do poronienia.  

Infekcja w II i III trymestrze może natomiast prowadzić do: 

• wewnątrzmacicznego obumarcia płodu,  
• zagrażającego życiu dziecka obrzęku całego ciała (tzw. obrzęku uogólnionego), 
• wrodzonej anemii. 

Ryzyko przeniesienia zakażenia parwowirusem z ciężarnej na płód ocenia się na 30%. U większości dzieci z infekcją nie dochodzi na szczęście do rozwoju tragicznych w skutkach powikłań.  

Rumień zakaźny – kiedy zaraża? 

Cechą charakterystyczną parwowirusa B19 jest duża zaraźliwość. Po kontakcie z nim zachoruje nawet 50-60% osób. 

Parwowirus B19 przenosi się przede wszystkim drogą kropelkową (poprzez kichanie czy kaszel). Rzadziej dzieje się to poprzez przetoczenie zakażonej krwi. Możliwe jest również przeniesienie zakażenia z matki na płód przez łożysko.  

Pierwsze oznaki choroby pojawiają się w ciągu 4-14 dni od zakażenia wirusem. Chory zaraża osoby ze swojego otoczenia tylko przez kilka dni, zwykle około tygodnia przed wystąpieniem wysypki. Gdy już się ona pojawi, chory przestaje zarażać. Ta reguła nie dotyczy jednak osób z obniżoną odpornością. W ich przypadku ryzyko przeniesienia choroby na innych ludzi trwa dłużej, ponieważ wirus jest obecny w wydzielinie z dróg oddechowych przez dłuższy czas.  

Rumień zakaźny – diagnostyka 

Aby rozpoznać rumień zakaźny, nie potrzeba zwykle żadnych badań dodatkowych. Lekarz może zdiagnozować chorego na podstawie charakterystycznych objawów oraz informacji o kontakcie z osobą zarażoną parwowirusem B19. 

W niektórych przypadkach konieczne jest jednak potwierdzenie infekcji na podstawie badań laboratoryjnych, szczególnie u: 

• kobiet w ciąży, 
• osób, u których rozwinęło się powikłanie – anemia aplastyczna, 
• chorych z zaburzeniami odporności, np. stosujących leki immunosupresyjne po przeszczepie narządu, 
• noworodków podejrzewanych o zakażenie wewnątrzmaciczne.

W jaki sposób można potwierdzić zakażenie? Pierwszy z nich polega na oznaczeniu we krwi przeciwciał IgM i IgG skierowanych przeciwko wirusowi (anty-B19). Przeciwciała IgM mówią nam o świeżym zarażeniu, a IgG o infekcji w przeszłości. Z drugiego sposobu korzysta się zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością i malutkich dzieci. Polega on na wykryciu materiału genetycznego wirusa (DNA) we krwi. Można również sprawdzić jego obecność w płynie owodniowym. 

Rumień zakaźny – jak go wyleczyć? 

Leczenie rumienia zakaźnego opiera się jedynie na łagodzeniu jego objawów. Ponieważ jest to choroba wirusowa, nie stosuje się tu antybiotyku. Wskazany jest za to oszczędzający tryb życia. Jeśli występuje gorączka, pacjent powinien odpoczywać w łóżku, często zmieniać ubrania i dbać o odpowiednie nawodnienie. W walce z podwyższoną temperaturą ciała i bólami stawów pomogą leki o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym czy przeciwzapalnym (np. paracetamol) lub niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). 

Jeśli zakażenie parwowirusem B19 zostanie rozpoznane u kobiety w ciąży, konieczna jest obserwacja rozwijającego się w jej ciele dziecka. Ginekolog wykonuje w tym celu kontrolne badania USG. Gdy u płodu dojdzie do powikłania, jakim jest obrzęk uogólniony, specjalista może zadecydować o transfuzji wewnątrzmacicznej. Oznacza to przetoczenie krwi dziecku, które znajduje się jeszcze w łonie matki. 

Rumień zakaźny to typowa choroba wieku dziecięcego, podczas której pojawia się wysypka. Niestety nie ma szczepionki, która mogłaby ochronić nas przed zachorowaniem. 

Przeczytaj również:
Parwowirus B19 u dzieci. Jakie choroby wywołuje?