Szkarlatyna. Jakie są jej objawy?

Szkarlatyna – co to za choroba?

Szkarlatyna, zwana też płonicą, to choroba opisana już w XVII wieku. W niektórych rejonach świata występuje stale, natomiast w innych obserwuje się okresowe wzmożenie zachorowalności. 

Chorobę wywołuje bakteria – paciorkowiec Streptococcus pyogenes – a konkretnie jej szczepy wytwarzające szereg toksyn. Powodują one rozprzestrzenianie się zakażenia w zajętej tkance i przyczyniają się do pojawienia się objawów ogólnoustrojowych.

Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?

Szkarlatyna to choroba zakaźna, a źródłem zakażenia może być jedynie człowiek. Możemy zarazić się od osób chorych na szkarlatynę lub paciorkowcowe zapalenie gardła, u których nie zastosowano odpowiedniej antybiotykoterapii. Szkarlatyną zarażają także nosiciele, u których bakteria ta bytuje na migdałkach podniebiennych, nie wywołując czynnej infekcji. Do zakażenia dochodzi zwykle drogą kropelkową, rzadziej poprzez przedmioty, a niekiedy nawet poprzez zanieczyszczone pożywienie.

Okres wylęgania, czyli czas od dostania się patogenu do organizmu do pojawienia się pierwszych objawów, wynosi od 1 do 5 dni. Do zachorowania dochodzi najczęściej zimą.

Szkarlatyna – objawy 

Objawy szkarlatyny pojawiają się nagle.

Należą do nich:

• wysoka gorączka, sięgająca nawet 40°C,
• znaczne osłabienie,
• apatyczność.

W przypadku zapalenia migdałków podniebiennych pojawia się silny ból gardła, trudności w połykaniu oraz znaczne powiększenie węzłów chłonnych. Może też wystąpić biegunka lub wymioty z towarzyszącym bólem brzucha. 

W ciężkich przypadkach może dochodzić do uszkodzeń narządowych, a nawet rozwoju sepsy. 

Szkarlatyna – wysypka

Charakterystyczne dla szkarlatyny są zmiany skórne, które pojawiają się po kilkunastu lub kilkudziesięciu godzinach od pierwszych objawów choroby. Są to bardzo drobne czerwone plamki lub plamki i grudki. Występują najpierw na tułowiu, a następnie rozszerzają się na pozostałe części ciała. Szczególnie dużo jest ich w zgięciach łokci, pachwinach i pod kolanami. Nie obejmują natomiast podeszew stóp, wewnętrznych części dłoni oraz trójkątnego obszaru wokół ust.

Wysypka sprawia, że skóra wydaje się szorstka. Zmiany ustępują wraz ze złuszczaniem się naskórka, szczególnie w obrębie dłoni i stóp.

Szkarlatyna – jak wygląda język?

Język początkowo pokryty jest białym nalotem. Ustępuje on stopniowo i odkrywa żywo czerwoną, obrzękniętą powierzchnię.

Szkarlatyna u dzieci

Na szkarlatynę chorują głównie dzieci w wieku od 5 do 15 lat, ale może ona wystąpić także u młodszych dzieci. Często pojawiają się lokalne epidemie szkarlatyny w przedszkolach i szkołach, a szczyt zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy.

Chore dziecko powinno zostać odizolowane od rówieśników, aby nie zarażać kolejnych dzieci. Choroba może mieć łagodny lub ostry przebieg.

Jej typowe objawy to:

• gorączka,
• wysypka,
• osłabienie,
• ból głowy,
• ból mięśni i stawów,
• ból gardła.

Dziecko powinno odpoczywać i pić jak najwięcej płynów. Jedzenie również powinno mieć płynną lub półpłynną konsystencję, która ułatwi przełykanie przy silnym bólu gardła.

Szkarlatyna u niemowląt

Niemowlęta do 6. miesiąca życia zazwyczaj nie zarażają się szkarlatyną, ponieważ są chronione przez przeciwciała przekazane przez matkę podczas ciąży.

Szkarlatyna u dorosłych

Osoby dorosłe także mogą zachorować na płonicę. Przebieg choroby jest zazwyczaj cięższy niż w przypadku dzieci. Często objawy szkarlatyny przypominają infekcję lub reakcję alergiczną. Charakterystyczna wysypka tworzy większe, wypukłe wykwity, co utrudnia postawienie diagnozy.

Dorośli są również bardziej narażeni na rozwój powikłań takich jak zapalenie mięśnia sercowego, sepsa czy martwica dna jamy ustnej.

Szkarlatyna – diagnostyka i leczenie 

Lekarz rozpoznaje szkarlatynę na podstawie typowego obrazu klinicznego. Aby potwierdzić obecność paciorkowców beta-hemolizujących, zleca wykonanie posiewu materiału pobranego, np. z migdałków podniebiennych, lub szybkie testy w kierunku tej bakterii. 

Bardzo ważne jest szybkie wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii. Pozwala ona wyeliminować bakterię z organizmu chorego i  zmniejsza ryzyko powikłań (np. gorączki reumatycznej lub zapalenia nerek).

W cięższych przypadkach konieczna może się okazać hospitalizacja i leczenie dożylne. 

Ile trwa szkarlatyna?

Choroba rozwija się w czasie 2-5 dni od zakażenia. Leczenie antybiotykami trwa zazwyczaj 10 dni. Po upłynięciu doby od rozpoczęcia antybiotykoterapii chory przestaje zarażać. Mimo wszystko powinien być on izolowany i unikać nadmiernego wysiłku przez cały okres stosowania antybiotyku.

Szkarlatyna – jak jej zapobiec?

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia, przede wszystkim zachowaj podstawowe zasady higieny. Myj ręce przed kontaktem z żywnością i nie korzystaj z tych samych przyborów higienicznych czy nieumytych naczyń. Osoby chore powinny pozostać w domu, co ograniczy rozprzestrzenianie się bakterii. Istotną rolę odgrywa również skuteczne leczenie antybiotykiem.

Niestety nie ma szczepionki przeciw szkarlatynie.

Przeczytaj również:
Bostonka (choroba bostońska) – co to jest, jak zaraża i jak długo trwa?
Ospa wietrzna – leczenie, przebieg, ile trwa?