Progesteron – badanie, normy, niski i wysoki progesteron

Co to jest progesteron? 

Progesteron należy do grupy żeńskich steroidowych hormonów płciowych. Jest wydzielany przez ciałko żółte i nadnercza (w śladowych ilościach) w trakcie trwania fazy lutealnej. W trakcie ciąży progesteron jest wydzielany przez łożysko. 

Progesteron pełni następujące funkcje:

• Pod wpływem jego działania w błonie śluzowej macicy zachodzą zmiany, które umożliwiają zagnieżdżenie się w niej zarodka – zauważalny jest wtedy podwyższony poziom progesteronu.  
• Na dalszym etapie odpowiada on za utrzymanie ciąży – wówczas jego poziom pozostaje wysoki. 
• Kiedy nie dochodzi do ciąży, podczas menstruacji błona śluzowa macicy ulega złuszczeniu – dochodzi wtedy do obniżenia poziomu progesteronu. Czyli uściślając, progesteron jest hormonem odpowiedzialnym za normowanie cyklu miesiączkowego. 
• Jeśli jakieś czynniki wpływają na powstawanie skurczów macicy, dzięki progesteronowi macica staje się na nie mniej wrażliwa. Następstwem tego jest przeciwdziałanie przedwczesnemu porodowi.  
• Progesteron wpływa także na układ immunologiczny matki. Dzięki jego działaniu jej ciało nie produkuje przeciwciał, które inicjowałyby odrzucenie płodu [1]. 

Progesteron – kiedy go badać? Wskazania

W związku z tym, że progesteron jest hormonem o kluczowej roli w procesie implantacji zarodka i utrzymania ciąży, oznaczenie jego poziomu powinno być badane przy podejrzeniu jakichkolwiek nieprawidłowości z nimi związanych. Ponadto występuje kilka innych wskazań do wykonania badania. Jego wynik dostarczy lekarzowi prowadzącemu cenną informację w kwestii dalszego postępowania z pacjentką. 

Wskazaniami do badania poziomu progesteronu są: 

• trudności z zajściem w ciążę (zbyt niski poziom tego hormonu w trakcie trwania fazy lutealnej może powodować problemy z implantacją zarodka, 
• diagnozowanie niepłodności, 
• poronienie, 
• zagrożenie poronienia, m.in. gdy występują krwawienia w trakcie ciąży (zwłaszcza w jej wczesnym stadium), 
• podejrzenie ciąży pozamacicznej, 
• podejrzenie możliwości wystąpienia przedwczesnego porodu,
• podejrzenie endometriozy, leczenie rozrostów i raka endometrium,  
• podejrzenie choroby jajników, 
• monitorowanie cyklu miesiączkowego, 
• potrzeba zastosowania hormonalnej terapii zastępczej podczas klimakterium [2]. 

Badanie progesteronu – przygotowanie i przebieg badania 

Badanie poziomu progesteronu nie jest badaniem, które wymaga specjalnego przygotowywania. Jednak ze względu na fakt, że progesteron jest hormonem, którego poziom waha się w zależności od pory dnia i jest wydzielany pulsacyjnie, badanie powinno być wykonane rano, a jeśli oznaczany jest kilkakrotnie, ważne, aby materiał był pobierany mniej więcej o tej samej porze dnia [2]. 

Oznaczenie poziomu testosteronu powinno się odbyć między 21. a 23. dniem cyklu (przy 28-dniowych cyklach), a najlepiej 7 dni po owulacji. 

Badanie poziomu tego hormonu wykonuje się z surowicy krwi, której próbka pobierana jest z żyły łokciowej. Wynik badania jest zwykle tego samego lub następnego dnia [2]. 

Na wynik badania mogą mieć wpływ niektóre leki i dzień cyklu, w którym się je wykonuje. W związku z tym należy ściśle stosować się do zaleceń lekarza kierującego nas na badanie. 

Progesteron – normy 

Normy progesteronu różnią się w zależności od fazy cyklu czy etapu ciąży. 

W pierwszej fazie cyklu jego stężenie jest stosunkowo niskie. Około 1,5 doby poprzedzającej owulację, stężenie progesteronu nieznacznie wzrasta. Następnie poziom hormonu zwiększa się aż do 7-8 dnia po owulacji, kiedy to osiąga maksymalne stężenie. Jeśli następstwem owulacji jest ciąża, stężenie progesteronu utrzymuje się na wysokim poziomie, o ile nie mamy do czynienia z sytuacją patologiczną, zbyt niskim wydzielaniem hormonu i potrzebą dostarczania go farmakologicznie. Jeśli natomiast nie doszło do implantacji zarodka w macicy, poziom hormonu spada [4]. 

Normy laboratoryjne stężenia wydzielanego progesteronu wyglądają następująco: 

• W trakcie trwania cyklu miesiączkowego: 
  • faza folikularna: 0,28-0,72 ng/ml. 
  • faza okołoowulacyjna: 0,64-1,63 ng/ml.  
  • faza lutealna: 4,71-18,0 ng/ml.

• W trakcie trwania ciąży stężenie wydzielanego progesteronu wzrasta w celu utrzymania ciąży. Jest on także w tym okresie w całości wydzielany przez łożysko: 
  • I trymestr: 11,0-44,3 ng/ml/ 
  • II trymestr: 25,4-83,3 ng/ml. 
  • III trymestr: 58,7-214 ng/ml [6]. 

Normy poziomu badanego hormonu mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium ze względu na różnorodność stosowanej aparatury i metod oznaczania. Z tego względu badania powinny być wykonywane w tym samym laboratorium, co ułatwi diagnozę lekarzowi prowadzącemu. 

Niski progesteron – o czym świadczy? 

Zbyt niski w porównaniu do oczekiwanego poziom progesteronu może świadczyć o różnych dolegliwościach. 

Zbyt niskie wyniki mogą świadczyć o: 

1. U kobiet niebędących w ciąży: 

• • niski poziom progesteronu wpływa na nieprzyjemny przebieg zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), 
  • może zostać zaburzona regularność miesiączek, 
  • mogą występować zbytnio przesuszona skóra i wypadanie włosów, 
  • mogą pojawić się problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, 
  • niski poziom progesteronu hamuje owulację i uniemożliwia implantację zarodka, w związku z czym konsekwencją mogą być problemy z zajściem w ciążę, a nawet niepłodność. 

2. U kobiet będących w ciąży: 

• • mogą pojawić się problemy z utrzymaniem ciąży, 
  • zbyt niski poziom progesteronu grozi ryzykiem wystąpienia stanu przedrzucawkowego/ zatrucia ciążowego, 
  • występuje ryzyko wystąpienia ciąży pozamacicznej, 
  • niski poziom progesteronu zakłóca funkcjonowanie łożyska, czego konsekwencją mogą być zaburzenia jego funkcjonowania. 

3. U kobiet w wieku menopauzalnym: 

• • niski poziom progesteronu skutkuje wzmożonym odczuwaniem wszystkich dolegliwości, jakie towarzyszą kobietom w trakcie menopauzy. Należą do nich uderzenia gorąca, zaburzenia rytmu serca, suchość pochwy i zmienność nastroju. 

Jeśli badania wykażą zbyt niski poziom progesteronu, lekarz może zadecydować o farmakologicznym zwiększeniu jego poziomu [2, 5]. 

Wysoki progesteron – czy jest się czego obawiać? 

Nie tylko niedobór progesteronu może być groźny dla organizmu. Jego nadmiar również może prowadzić do niebezpiecznych dla zdrowia konsekwencji. Zalicza się do nich: 

• zespół policystycznych jajników,
• nowotwory nadnerczy, guzy przysadki – zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. 
• nowotwory jajników, 
• niewydolność wątroby, 
• zastoje wody w organizmie, 
• wysoki progesteron w trakcie ciąży może świadczyć o powstaniu ciąży mnogiej. 

Należy pamiętać, że nie zawsze wysoki poziom hormonu musi oznaczać, że dzieje się coś złego. W związku z tym w każdym przypadku należy skonsultować się z lekarzem, poinformować go o przyjmowanych lekach i niekiedy powtórzyć badanie. 

Badanie progesteronu – cena 

Odpłatność za wykonanie badania poziomu stężenia progesteronu zależy od tego, czy badanie jest wykonywane w ramach NFZ, czy nie. W drugim przypadku koszt badania to kilkadziesiąt złotych, w zależności od miasta, w którym wykonywane jest badanie. 

Przeczytaj również:
Estradiol – kiedy warto go zbadać?