Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę 
Artykuły
Kalendarz pylenia
Ziarna pyłku są męskimi gametami roślin, których zadaniem jest dotarcie do znamienia kwiatu przedstawiciela tego samego gatunku. Dlatego też rośliny wiatropylne w okresie kwitnienia emitują ogromne ilości pyłków, które unoszą się w powietrzu i mogą być transportowane przez wiatr na duże odległości. Na powierzchni pyłku znajdują się specjalne białka służące rozpoznaniu zgodności gatunkowej pomiędzy gametami męskimi i żeńskimi, co daje sygnał do kiełkowania. Prawdopodobnie to one są odpowiedzialne za tak silną alergenność pyłków. Bezpośrednio po kontakcie z alergenem dochodzi do nasilenia objawów chorobowych, takich jak pojawienie się wodnistej wydzieliny z nosa, kichanie, świąd, niedrożność nosa, łzawienie i pieczenie oczu. Natężenie symptomów alergii jest proporcjonalne do stężenia pyłków w atmosferze.
W związku z tym osobom uczulonym zaleca się korzystanie z tzw. kalendarzy pylenia roślin. Kalendarz pylenia dla alergików zawiera informacje o rodzajach alergenów wziewnych występujących w poszczególnych miesiącach roku. Jest to spis roślin, które najczęściej są przyczyną alergii z uwzględnieniem czasu, w którym stężenie ich pyłków w powietrzu jest największe i może powodować dolegliwości. Kalendarz alergika zwykle ma postać tabeli, w której pionowo wymienione są alergizujące rośliny, a poziomo stężenie ich pyłków na przestrzeni 12 miesięcy. Często wartość stężenia jest oznaczona kilkoma kolorami, żeby podkreślić stopień nasilenia zjawiska (niskie, średnie lub duże).
Kalendarz pylenia roślin zawiera istotne dla alergików informacje, których znajomość umożliwia:
W naszej szerokości geograficznej pyłki występują w powietrzu od końca stycznia aż do października. W ciągu tych miesięcy można wyodrębnić przedstawicieli kilkuset gatunków roślin. Obecnie monitoruje się około 30 z nich, a największe znaczenie kliniczne ma kilkanaście gatunków.
W naszym klimacie najczęstszą przyczyną alergicznego nieżytu nosa są pyłki traw. Charakteryzują się one długim okresem pylenia – od początku maja aż do października.
Najwcześniej pojawiającymi się alergenami wziewnymi są natomiast pyłki leszczyny – ich stężenie istotnie wzrasta już w styczniu.
Ważny alergen stanowią pyłki bylicy – popularnego chwastu, który rośnie w całej Europie na niewymagających gruntach. Największe stężenie bylicy obserwuje się od połowy lipca do połowy września.
Duże znaczenie ma okres pylenia brzozy (kwiecień i maj) ze względu na osiągane bardzo wysokie stężenie alergenów (aż 16,2 mln cząstek na 1 m3 powietrza). Dzięki niewielkim rozmiarom i aerodynamicznemu kształtowi ziarna brzozy mogą być przenoszone na ogromne odległości rzędu setek kilometrów. Osoby z dużą nadwrażliwością mogą doświadczyć reakcji alergicznej nawet po kontakcie z kurzem domowym, w którym osiadła część pyłków brzozy (zwłaszcza 3 tygodnie po szczycie pylenia).
Kalendarz pylenia dla alergików uwzględnia także zarodniki pleśni należących do rodzajów Cladosporium i Alternaria. Ich obecność w powietrzu wywołuje objawy alergii przez znaczną część roku (od marca aż do późnej jesieni).
Ostatnio wśród wymienianych alergenów wziewnych coraz częściej pojawia się pyłek ambrozji. Jest to roślina zielna, jednoroczna, należąca do rodziny astrowatych. Okres jej kwitnienia przypada na końcówkę sierpnia i wrzesień. Uznawana jest za najczęstszą przyczynę alergii w Ameryce Północnej. W południowej Europie pojawiła się dopiero w latach 60. XX wieku. W Polsce odnotowuje się lokalne występowanie ambrozji wysianej wraz z importowanym zbożem. Mimo niewielkiej liczebności roślina ma duży potencjał alergenny, ponieważ może być transportowana na duże odległości, a objawy alergii wywołuje nawet niewielkie stężenie pyłków (≥10 cząstek na 1 m3). Według przewidywań z czasem znaczenie tego alergenu w naszym kraju może wzrastać.
Należy zaznaczyć, że obserwowane obecnie ocieplenie klimatu sprawia, że sezon wegetacyjny roślin ulega wydłużeniu. Mogą one zakwitać wcześniej niż dotychczas, zwiększając ogólną pulę pyłków w powietrzu, co nasila dolegliwości u alergików. Wyższe średnie temperatury notowane w miesiącach jesienno-zimowych sprzyjają też wydłużeniu całkowitego okresu pylenia.
Kalendarz pylenia roślin jest opracowywany na podstawie wieloletnich pomiarów stężenia poszczególnych alergenów w atmosferze. Dlatego też stanowi orientacyjny wyznacznik terminu rozpoczęcia pylenia dla danej rośliny. W zależności od warunków pogodowych pylenie może rozpocząć się odpowiednio wcześniej lub później niż zwykle. Dowiedziono, że wskutek występowania łagodniejszych zim różnica pomiędzy datami początku pylenia dla leszczyny i olszy może wynieść nawet 2 miesiące. Na całkowite stężenie pyłków w atmosferze mają wpływ:
Dlatego dla alergików duże znaczenie mają bieżące informacje o aktualnym stanie powietrza. W Polsce regularnymi pomiarami stężenia pyłków roślinnych i zarodników grzybów pleśniowych zajmuje się Ośrodek Badania Alergenów Środowiskowych (OBAS), dysponujący siecią punktów pomiarowych zlokalizowanych w większych miastach. W opracowaniu prognoz pomaga też wymiana informacji pomiędzy wieloma współpracującymi ze sobą punktami pomiarowymi w całej Europie.
Dane dotyczące aktualnego stanu powietrza oraz najbliższych prognoz można znaleźć na stronie internetowej Serwisu Alergologicznego OBAS: www.alergen.info.pl. Tego typu informacje podają również niektóre stacje telewizyjne, najczęściej w połączeniu z prognozą pogody. Alergicy mogą również korzystać z aplikacji na urządzenia mobilne, przeznaczonych do śledzenia zmian stężeń pyłków. Wiele z nich podaje dodatkowo informacje o pogodzie i stopniu zanieczyszczenia powietrza.
Osoby uczulone na pyłki drzew mogą doświadczać objawów alergii od stycznia aż do maja, w zależności od rodzaju alergenu:
Największe znaczenie kliniczne mają drzewa pylące najwcześniej, które wykształcają kwiatostany późnym latem lub jesienią (leszczyna, olsza, brzoza). W porze przedwiośnia, gdy tylko poprawią się warunki pogodowe, są gotowe do uwalniania pyłków. Pyłek brzozy jest trzecim co do ważności alergenem wziewnym w Polsce (po trawach i chwastach), będącym przyczyną alergicznego nieżytu nosa i zapalenia spojówek. Daje reakcję krzyżową z alergenem jabłka.
Pyłki traw uczulają najczęściej i są najdłużej obecne w powietrzu atmosferycznym. W naszym kraju występuje około 160 gatunków traw. Proces pylenia rozpoczyna się już w kwietniu, jednak w niewielkim nasileniu, które zwykle nie daje większych objawów. Apogeum osiąga w drugiej połowie maja, w czerwcu i lipcu. Trawy są wszechobecne, więc alergikom ciężko unikać kontaktu z ich pyłkami. Należy jednak szczególnie uważać na lokalne koszenie trawy i prace żniwne, podczas których emisja pyłu do otoczenia jest największa. Stężenie pyłków traw maleje, począwszy od sierpnia, jednak w sprzyjających warunkach (ciepłe i wilgotne lato) może znów okresowo wzrosnąć na przełomie sierpnia i września. Początek października uważany jest za koniec sezonu pylenia traw. Wśród najczęściej uczulających roślin można wymienić:
Alergeny tymotki łąkowej zostały najdokładniej przebadane i stanowią punkt odniesienia w diagnostyce i leczeniu alergii na pyłki traw (immunoterapia swoista).
Kalendarz pylenia roślin jest podzielony na poszczególne miesiące, dzięki czemu można z łatwością odczytać, które pyłki aktualnie będą występowały w największych stężeniach:
W zależności od przebiegu sezonu jesienno-zimowego proces kwitnienia pierwszych drzew może rozpocząć się już w drugiej połowie stycznia. Najbardziej alergenna jest wówczas leszczyna. W niektórych regionach wraz z końcem stycznia może także zacząć pylić olsza.
W drugiej połowie lutego pyłki olszy osiągają najwyższe stężenie, które utrzyma się jeszcze przez miesiąc. W powietrzu nadal unoszą się pyłki leszczyny.
Stężenie pyłków olszy i leszczyny pozostaje na wysokim poziomie. W powietrzu pojawiają się pyłki topoli, cisu i wierzby. Proces pylenia rozpoczyna także silnie alergizująca brzoza. W marcu odnotowuje się stopniowy wzrost stężenia zarodników grzybów pleśniowych z rodzajów Alternaria i Cladosporium, które będą obecne w atmosferze aż do listopada.
Wiosenne temperatury sprzyjają kwitnieniu wielu roślin. W tym czasie w powietrzu krąży ogromna ilość pyłków. Największe znaczenie ma wtedy brzoza, która w kwietniu pyli najintensywniej. Wraz z początkiem kwietnia zanikają alergeny generowane przez leszczynę, ale nadal stwierdza się obecność pyłków olszy, wierzby i topoli. W drugiej połowie kwietnia proces pylenia nasila dąb. Cały czas wzrasta też stężenie zarodników Alternaria i Cladosporium.
Wraz z początkiem maja spada ilość alergenów brzozy, która powoli kończy okres pylenia. Dużą aktywność ma za to dąb, zwłaszcza przez pierwsze dwie dekady tego miesiąca. Maj stanowi też początek pylenia wielu gatunków traw oraz babki, szczawiu i pokrzywy. Szczyt intensywności pylenia traw obserwuje się już w drugiej połowie maja. Ich wysoka aktywność utrzyma się aż do końca lipca. Dla alergików cały czas znaczenie mają pleśnie Cladosporium i Alternaria, które osiągają w tym czasie maksymalne stężenia.
Wśród krążących w powietrzu alergenów znajdziemy przede wszystkim pyłki różnorodnych traw, babki, szczawiu i pokrzywy oraz zarodniki Cladosporium i Alternaria. W tym miesiącu wszystkie rośliny i grzyby wykazują dużą intensywność pylenia, co przekłada się na stopień nasilenia objawów chorobowych. Znaczną ulgę przynoszą wtedy obfite opady deszczu, które oczyszczają otoczenie z wszechobecnych alergenów.
Do pyłków traw, babki i pokrzywy dołączają komosa i bylica, które już w drugiej połowie lipca osiągają szczyt intensywności pylenia. Wciąż utrzymują się też wysokie stężenia pleśni. Wraz z końcem miesiąca spada aktywność pyłków traw i szczawiu.
Stopniowo maleje udział pyłków trawy w powietrzu, jednak w zależności od warunków pogodowych ich ilość znów może przejściowo wzrosnąć na przełomie sierpnia i września. Powoli spada stężenie pyłków babki i szczawiu. W sierpniu największe znaczenie ma bylica, która pyli intensywnie przez cały miesiąc. Wśród alergenów wziewnych obecne są także pokrzywa, Cladosporium i Alternaria. Pod koniec sierpnia odnotowuje się wzrost stężenia pyłków ambrozji.
Pod koniec września wiele gatunków roślin, które długo doskwierały alergikom, kończy zazwyczaj okres pylenia. Należą do nich: babka, szczaw, pokrzywa, komosa i bylica. Niestety stężenie zarodników pleśni nadal pozostaje na wysokim poziomie. Pyłki ambrozji mogą unosić się w powietrzu przez cały miesiąc, ale już w niewielkiej ilości. Trawy pylą niemal do końca września, ale również i ich stężenie powoli spada.
Początek października to kres pylenia ambrozji i traw. Stężenie zarodników grzybów pleśniowych z rodzaju Alternaria jest już wtedy na niskim poziomie, a wraz z końcem miesiąca zanikają. Z kolei ilość zarodników Cladosporium spada ze stężenia wysokiego do średniego, jednak nadal może wywoływać objawy alergii.
Kalendarz pylenia roślin w tym miesiącu uwzględnia tylko niewielkie stężenie zarodników z rodzaju Cladosporium, których wpływ jest coraz mniej odczuwalny.
W grudniu kalendarz pylenia jest pusty – oznacza to, że zwykle w tym miesiącu nie stwierdza się obecności popularnych alergenów w powietrzu. Niemniej jednak alergicy wciąż mogą odczuwać dolegliwości spowodowane roztoczami kurzu domowego oraz pleśniami wewnątrzdomowymi należącymi do gatunków Aspergillus i Penicillium.
W sezonie wiosenno-letnim alergicy powinni na bieżąco sprawdzać aktualny kalendarz pylenia. Na jego podstawie można odpowiednio przygotować się na sezon pylenia i dzięki temu zmniejszyć odczuwane dolegliwości. Warto mieć na uwadze przede wszystkim:
Proces pylenia jest zależny od wielu czynników środowiskowych. W zależności od panującego mikroklimatu, ukształtowania terenu i warunków pogodowych w niektórych obszarach rośliny mogą rozpoczynać kwitnienie wcześniej niż w innych rejonach. Szczyty pylenia poszczególnych gatunków mogą się różnić nawet o kilkanaście dni dla różnych regionów kraju. Dlatego też stworzona została mapa pylenia, która umożliwia dokładniejsze opracowanie kalendarza pylenia dla konkretnych lokalizacji. Mapa pylenia dla alergików uwzględnia podział Polski na cztery obszary:
Obejmuje zachodnią część Polski z pominięciem wybrzeża i terenów górzystych (Sudety). W tej części kraju pylenie drzew i traw rozpoczyna się najwcześniej.
To środkowa i południowa część kraju (z wyłączeniem wybrzeża), którą charakteryzują dość wysokie średnie temperatury. Należą do niego województwa:
oraz okolice Szczecina.
Mapa pylenia zalicza do niego wybrzeże oraz wschodnią część kraju. W tym obszarze pylenie jest zwykle opóźnione o 7-10 dni w porównaniu do najcieplejszego regionu.
Najniższe temperatury notuje się w Suwałkach oraz w wysokich górach na południu Polski. Ze względu na dłuższe i mroźniejsze zimy sezon wegetacyjny roślin jest tam krótszy, a pylenie rozpoczyna się nawet 10-14 dni później niż w regionie pierwszym.
Mapa pylenia roślin w Polsce została opracowana na podstawie wieloletnich pomiarów stężenia pyłków w różnych punktach kraju. Dla wszystkich regionów dostępne są odrębne kalendarze pylenia. Tak skonstruowana mapa alergii umożliwia bardziej precyzyjne przewidywanie okresów pylenia, a co za tym idzie podjęcie działań profilaktycznych w odpowiednim czasie.
Alergie to coraz bardziej powszechny problem. Dokuczliwe objawy uczulenia na pyłki mogą znacznie obniżyć jakość życia. W zapobieganiu i skutecznym leczeniu alergii bardzo pomocna jest wiedza o ich aktualnym stężeniu w powietrzu. Każdy alergik powinien zapoznać się z kalendarzem pylenia, co znacznie ułatwia zminimalizowanie objawów.
Źródła:
Regulaminy
Pomocne linki
Dołącz do nas
Pobierz aplikację Recepta Gemini
Rezerwuj wygodnie w aplikacji, odbieraj w pobliskich aptekach!
