Alergia. Wszystko, co musisz o niej wiedzieć!

Alergię uznajemy za chorobę cywilizacyjną XXI wieku. Dotyka nawet 40% populacji na całym świecie, a z roku na rok odnotowujemy coraz więcej przypadków alergii. Wpływa na to globalne ocieplenie, a wraz z nim zmiany w środowisku naturalnym, coraz bardziej sterylne warunki życia, a także czynniki genetyczne i epigenetyczne.  

Czym jest alergia? 

Alergią nazywamy nadmierną, niekorzystną dla organizmu reakcję ze strony układu odpornościowego na alergen, który wśród osób zdrowych jest nieszkodliwy. Po raz pierwszy alergia została opisana w 1905 roku przez wiedeńskiego pediatrę. Nazwa choroby powstała z połączenia dwóch greckich słów: allos (inny) i ergos (reakcja).  Podobnym do alergii, ale szerszym pojęciem jest nadwrażliwość. Określamy nią każdą nieprawidłową reakcję organizmu na czynnik zewnętrzny, niezależnie od jego pochodzenia.  

Nadwrażliwość dzielimy na: 

• alergiczną (alergię) – zapoczątkowaną przez układ odpornościowy, 
• niealergiczną – jej powstawanie ma inny mechanizm lub jest on nieznany. 

Nadwrażliwości alergicznej nie możemy mylić z nadreaktywnością. Nadreaktywność to gotowość do reakcji na bodziec przez tkanki oraz narządy. Reakcja ta jest nieadekwatna do siły bodźca, który tolerują osoby zdrowe, np. nadreaktywność oskrzeli w reakcji na ich skurcz. 

Podsumowując, alergią nazywamy nadmierną reakcję organizmu na alergen, który u osoby zdrowej nie wywołuje żadnej reakcji organizmu.  

Jakie są rodzaje alergenów? 

Alergen to czynnik, który w trakcie kontaktu z osobą uczuloną wywołuje reakcję ze strony układu odpornościowego. Czynnikami wyzwalającymi reakcję alergiczną są zazwyczaj białka.   Alergeny dzielimy na: 

• antygeny – cząsteczki, które mogą samodzielnie wywołać reakcję układu odpornościowego, 
• hapteny – związki, które po połączeniu z większym nośnikiem wywołują reakcję alergiczną. 

Alergeny mogą wnikać do organizmu różnymi drogami.  

Pod tym względem dzielimy je na: 

• wziewne – sezonowe (np. pyłki roślin (traw, drzew, krzewów, pnączy itp.), zarodniki pleśni i grzybów) i całoroczne (np. roztocza kurzu domowego, alergeny zwierząt, pierze, wełna); 
• kontaktowe – np. nikiel, chrom, lateks, sztuczna henna, perfumy; 
• pokarmowe – truskawki, orzechy ziemne, pszenica (gluten), białko mleka kurzego; 
• iniekcyjne – leki (np. penicylina, cefalosporyny, sulfonamidy), jad owadów (szerszeni, os, pszczół) i węży. 

Podział reakcji nadwrażliwości alergicznej 

Mechanizmy powstawania nadwrażliwości alergicznej mogą zależeć od przeciwciał lub komórek. Przeciwciałami, które w większości odpowiadają za te reakcje, są immunoglobuliny klasy IgE, rzadziej klasy IgM i IgG. Komórkami, które uczestniczą w reakcji nadwrażliwości, są głównie białka układu dopełniacza, limfocyty, granulocyty i mastocyty. 

Nadwrażliwość alergiczną dzielimy na cztery typy, które różnią się mechanizmem powstawania. Podział ten nie jest doskonały, ponieważ jednocześnie może pojawić się kilka typów reakcji.

Z tego względu zaproponowano uproszczony podział reakcji alergicznych na: 

• IgE zależne (zalicza się typ I reakcji nadwrażliwości), 
• IgE niezależne (typy II-IV reakcji nadwrażliwości). 

Typ I – natychmiastowy (anafilaktyczny) 

Ten typ nadwrażliwości najczęściej wiążemy z pojęciem alergii.  

Dzielimy go na dwie fazy:  

• wczesną – reakcja po kontakcie z alergenem występuje po ok. 15-20 minutach; 
• późną – reakcja pojawia się u ok. 50% pacjentów po 6-12 godzinach od kontaktu z alergenem. 

Typ natychmiastowy jest wywołany przez antygeny, które łączą się z IgE. Reakcja alergiczna zostaje zapoczątkowana przez zależną od IgE degranulację mastocytów lub bazofilów. Degranulacja jest procesem uwalniania substancji aktywnych z ziarnistości znajdujących się w mastocytach i bazofilach. Tymi substancjami są histamina oraz inne czynniki wywołujące stan zapalny takie jak cytokiny, leukotrieny czy terleukiny. 

Typ II – cytotoksyczny 

Reakcję alergiczną mogą spowodować antygeny lub hapteny. Czas jej wystąpienia jest różny – może pojawić się po kilku minutach lub godzinach po kontakcie z alergenem. Alergeny aktywują immunoglobuliny klasy M (IgM) i klasy G (IgG) oraz białka układu dopełniacza.  

Przykładami tego typu nadwrażliwości są: 

• polekowa niedokrwistość hemolityczna,  
• niedokrwistość hemolityczna noworodków,  
• reakcja poprzetoczeniowa. 

Typ III – kompleksów immunologicznych 

Mediatorami tego typu reakcji są kompleksy przeciwciał – zwykle klasy IgG z antygenem. W reakcji alergicznej uczestniczą także białka układu dopełniacza, neutrofile i inne. Reakcja alergiczna rozpoczyna się po 3-10 godzinach od kontaktu z alergenem. 

Reakcje tego typu mogą: 

• mieć charakter uogólniony (np. choroba posurowicza), 
• dotyczyć konkretnych narządów (np. układowe zapalenie naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów). 

Typ IV – komórkowy (opóźniony) 

Reakcja może zostać wywołana przez antygeny drobnoustrojowe i powodować zmiany zapalne, np. gruźlicę czy toksoplazmozę. Mogą ją wywołać także alergeny kontaktowe. Antygen jest rozpoznawany w organizmie przez limfocyty CD4+ o profilu Th1. W trakcie reakcji uwalniane są cytokiny, które naciekają i uszkadzają tkanki.

Reakcja alergiczna osiąga maksymalne nasilenie po upływie 24-72 godzin od kontaktu z alergenem. Przykładem tego typu nadwrażliwości jest alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. 

Atopia 

Niektóre choroby alergiczne określamy jako atopie. Jest to szczególny rodzaj alergii, w której główną rolę odgrywa reakcja IgE zależna.  

Do chorób atopowych zaliczamy: 

• astmę, 
• alergiczny nieżyt nosa i spojówek, 
• atopowe zapalenie skóry. 

Około 10-30% populacji na całym świecie cierpi na choroby atopowe, a 15-20% znajduje się w grupie ryzyka. Osoby te nie mają objawów choroby alergicznej, ale posiadają przeciwciała klasy IgE, które z czasem mogą aktywować atopię. 

Przyczyny chorób alergicznych typu I i atopii 

Według najnowszej wiedzy medycznej do rozwoju chorób alergicznych, w tym atopii mogą przyczynić się czynniki genetyczne i środowiskowe. 

Czynniki genetyczne

Znanych jest kilkadziesiąt genów, które są związane z dziedziczeniem alergii. Wpływają one na podatność na uczulenie, czyli predyspozycję do zwiększonej syntezy IgE podczas kontaktu z alergenami. Mają także wpływ na obraz choroby, w tym występujące objawy.

Ryzyko wystąpienia choroby alergicznej u dziecka wzrasta do 40%, gdy jeden rodzic cierpi na nadwrażliwość. Gdy choruje obydwoje rodziców, ryzyko rośnie aż do 60%. 

Do pojawienia się alergii mogą przyczynić się także czynniki epigenetyczne. Są to czynniki środowiskowe, które mogą trwale wpływać na geny.  

Czynniki środowiskowe

Jedną z przyczyn występowania alergii jest zanieczyszczenie środowiska. Zła jakość powietrza i spaliny niekorzystnie wpływają na nasz układ oddechowy i mogą przyczynić się do rozwoju astmy lub alergicznego nieżytu nosa. Ekspozycja na zanieczyszczone powietrze oraz dym tytoniowy przez kobiety w ciąży może wpłynąć na rozwój choroby alergicznej u dziecka. 

Do alergii przyczyniają się także zmiany klimatyczne. Ocieplenie klimatu sprawia, że w okresie pylenia pojawiają się gwałtowniejsze zjawiska atmosferyczne (silne wiatry i burze). Wpływają one na ilość uwalnianych pyłków i ich rozdrobnienie, co bardziej naraża nas na alergeny.  

Czym jest przewlekła choroba alergiczna? 

W przypadku częstego kontaktu z alergenem atopia może doprowadzić do rozwinięcia przewlekłej choroby alergicznej. Głównym powikłaniem tego schorzenia jest upośledzenie funkcjonowania narządu, którego dotyczy alergia. Mogą być to np. zmiany w budowie ścian oskrzeli w przebiegu astmy lub uszkodzenie bariery naskórkowej przy alergii kontaktowej.  

Alergie krzyżowe 

Jednym z ciekawszych zjawisk związanych z alergiami są alergie krzyżowe. Definiujemy je jako uczulenie na wspólne epitopy, czyli fragmenty antygenu łączące się z przeciwciałem różnych alergenów. W praktyce oznacza to, że przeciwciała klasy IgE wytworzone przeciwko jednemu alergenowi łączą się z podobnym alergenem, który pochodzi z innego źródła.  

Do najczęstszych reakcji krzyżowych zaliczamy reakcje pomiędzy alergenami pyłków roślin a pokarmów roślinnych, które zaliczają się do tej samej grupy białek.  

Istnieje kilka klinicznych zespołów alergii krzyżowych: 

Zespół pyłkowo-pokarmowy (Oral Allergy Syndrome, OAS) – objawia się głównie w jamie ustnej u osób z alergią wziewną IgE-zależną po zjedzeniu określonych pokarmów. Objawy alergii pojawiają się po krótkim czasie od spożycia pokarmu. Do najczęstszych pokarmów wyzwalających reakcję alergiczną zaliczamy: świeże owoce (wiśnie, jabłka, brzoskwinie), warzywa (marchew, ziemniak, seler) i orzechy (laskowe, ziemne, migdały). 

Zespół lateksowo-owocowy (latex-fruit syndrome) – dotyczy osób uczulonych na lateks, które spożyły określony owoc, np. banana, kiwi, awokado lub kasztany jadalne. Opisywano także przypadki uczulenia po zjedzeniu mango, melona, ananasa, brzoskwini, papai, figi, ziemniaka lub pomidorów. Czasem spotyka się odwrotną sytuację.  

Zespół wieprzowina-sierść kota (pork-cat syndrome) – to rzadki zespół, który pojawia się u osób pierwotnie uczulonych na białka obecne w ślinie kota. Objawy alergii krzyżowej nie muszą występować po każdorazowym zjedzeniu wieprzowiny. Częściej pojawiają się, gdy zjemy surowe, suszone lub wędzone mięso niż po zjedzeniu dobrze ugotowanego mięsa. 

Zespół ptak-jajko (bird-egg syndrome) – dotyczy osób uczulonych na pierze, które odczuwają objawy alergii po spożyciu żółtka jaj lub mięsa drobiowego. Symptomy pojawiają się najczęściej w jamie ustnej oraz ze strony przewodu pokarmowego. 

Anafilaksja na czerwone mięso po ukąszeniu przez kleszcza – po raz pierwszy przypadki tego rodzaju alergii krzyżowej zostały opisane w 2007 roku. U pacjentów w przeszłości ukąszonych przez kleszcze wystąpił silny epizod anafilaksji po spożyciu czerwonego mięsa.  

Reaktywność krzyżowa między roztoczem kurzu domowego a skorupiakami – coraz więcej przypadków alergii na skorupiaki, w tym krewetki kojarzonych jest z wcześniejszą alergią na roztocza kurzu domowego. Jest to związane z wysokim podobieństwem pomiędzy alergenami. Poziom podobieństwa alergenów krewetki i alergenów roztocza kurzu domowego wynosi aż 71%.  

Jakie są objawy alergii? 

Objawy alergii w przypadku reakcji IgE zależnych są spowodowane uwalnianiem histaminy i innych czynników prozapalnych. Najczęściej alergia dotyka nos, oczy, drogi oddechowe, skórę lub uszy. Ze względu na lokalizację może się objawiać w różny sposób.

Nos: 

• wodnista lub śluzowo-wodnista wydzielina z nosa, 
• świąd nosa, 
• obrzęk śluzówki w nosie, 
• napadowe kichanie, 
• zatkanie przewodów nosa, 
• częściowa lub całkowita utrata węchu, 
• zaczerwienienie w okolicy nosa. 

Oczy: 

• przekrwienie i zaczerwienienie gałki ocznej, 
• łzawienie, pieczenie, kłucie w oku 
• obrzęk i świąd powiek, 
• zapalenie spojówek, 
• uczucie ciała obcego, piasku w oku, 
• światłowstręt. 

Drogi oddechowe: 

• świszczący oddech, 
• trudności w oddychaniu, 
• skurcz oskrzeli, ucisk w klatce piersiowej, 
• napad astmy, 
• kaszel niespowodowany wcześniejszą infekcją. 

Skóra: 

• wysypka, pokrzywka, bąble, 
• egzema, 
• świąd, łuszczenie się naskórka, 
• pęknięcia skóry z towarzyszącym silnym bólem. 

Uszy: 

• uczucie dzwonienia, zaburzenia słuchu, 
• zapalenie, ból ucha 
• obrzęk trąbki Eustachiusza. 

Najczęstsze schorzenia alergiczne występujące w Polsce 

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) 

Jest to zapalenie błony śluzowej nosa, które charakteryzuje się wzmożonym wytwarzaniem wydzieliny w nosie. Powoduje ona nadmierne kichanie i zatkanie nosa. Ścieka również po tylnej ścianie gardła, stanowiąc duży dyskomfort dla chorego.  

ANN trwa zazwyczaj przez 2 dni. W Polsce dotyka 25-31% populacji i częściej występuje u osób mieszkających w miastach. Najczęściej dotyka osoby młode, w wieku do 20 lat, ale może także występować u osób starszych.   ANN jest wyzwalany przez różne alergeny wziewne: 

• Pyłki roślin – w okresie pylenia roślin są wytwarzane w dużej ilości i przenoszone przez wiatr. Czas trwania objawów zależy od kontaktu z pyłkami. W Polsce najczęściej uczulają trawy, rośliny uprawne (owies, pszenica, żyto), przydrożne chwasty i drzewa (brzoza, olcha, leszczyna, jesion, dąb). 
• Roztocza – najczęściej uczulają roztocza kurzu domowego i roztocza magazynowe. Objawy pojawiają się przez cały rok, ale ich szczyt przypada zazwyczaj na kwiecień-maj i wrzesień-październik. Alergia nasila się podczas sprzątania zakurzonych powierzchni i odkurzania.  
• Naskórek i wydzieliny zwierząt – głównie kota, rzadziej psa, gryzoni, konia, bydła domowego.  
• Grzyby – pleśnie, najczęściej uczula Alternaria, rzadziej Cladosporium. Uczulać mogą także grzyby drożdżopodobne, w szczególności Candida albicans i Pityrosporum. 

Alergiczny nieżyt nosa i towarzyszące mu osłabienie śluzówki nosa może przyczynić się do rozwoju astmy. Szacuje się, że ryzyko zachorowania na astmę wzrasta 3-krotnie.

Astma alergiczna 

Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Jednym z jej typów jest astma alergiczna – wyzwalana przez mechanizmy immunologiczne.  

Astma to nieuleczalna choroba, która trwa przez całe życie. Typowymi objawami są napady silnego kaszlu, ucisk w klatce piersiowej i duszności. W czasie choroby dochodzi do upośledzenia przepływu powietrza w płucach i zwężenia oskrzeli. Utrudnia to wydychanie powietrza i powoduje świszczący oddech. Nieleczona astma może być śmiertelna. Dostępne leczenie znacząco poprawia jakość i wydłuża życie chorych.  

Atopowe zapalenie spojówek 

To schorzenie często występuje w połączeniu z alergicznym nieżytem nosa. Szacuje się, że dotyka od 5 do 22% populacji. Zazwyczaj występuje u osób poniżej 20. roku życia. Objawy atopowego zapalenia spojówek szybko ustępują, gdy wyeliminujemy alergen.  

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba, która dotyka aż 20% osób na całym świecie. Najczęściej pojawia się u dzieci – w ok. 57% przypadków przed 1. rokiem życia. AZS jest zazwyczaj pierwszą chorobą z grupy atopowych, która pojawia się u dziecka. Nawet u 20% dzieci z AZS rozwinie się inna choroba atopowa.  

AZS najczęściej objawia się uciążliwym świądem skóry, który nasila się w nocy. Chory drapie się i uszkadza naskórek. Może to prowadzić do rozwoju wtórnych nadkażeń skóry. 

Pokrzywka atopowa 

Dotyka około 20% populacji. Wśród jej głównych objawów wymieniamy bąbel pokrzywkowy i obrzęk naczynioruchowy.

Pokrzywka występuje w dwóch postaciach: 

• ostrej – trwa krócej niż 6 tygodni, 
• przewlekłej – utrzymuje się ponad 6 tygodni.  

Przewlekłą postać ciężko wyleczyć, ponieważ często niemożliwe jest odnalezienie czynnika wyzwalającego. Jej objawy mogą utrzymywać się nawet przez kilka lat. 

Wstrząs anafilaktyczny 

Anafilaksja to ciężka, zagrażająca życiu reakcja nadwrażliwości. Natomiast wstrząs anafilaktyczny to szybko postępująca reakcja anafilaktyczna. Przy wstrząsie anafilaktycznym ciśnienie tętnicze znacznie się obniża, zagrażając życiu pacjenta.  Szacuje się, że ok. 10% przypadków anafilaksji przebiega z obniżeniem ciśnienia, a ok. 2% kończy się śmiercią. Jej najczęstszą przyczyną jest ukąszenie owadów błonkoskrzydłych. Może pojawić się również po podaniu leków, zjedzeniu danego produktu czy w przypadku kontaktu z alergenami wziewnymi, np. sierścią konia. Objawy anafilaksji pojawiają się od kilku sekund do kilku minut po kontakcie z alergenem.  

Należą do nich: 

• lęk i dezorientacja (mogą pojawić się jako pierwsze);  
• sina, blada, chłodna skóra; 
• zmiany skórne, w tym pokrzywka, rumień, obrzęk; 
• zaburzenia rytmu serca; 
• zawroty głowy; 
• utrudnione oddychanie spowodowane obrzękiem dróg oddechowych; 
• obniżenie ciśnienia tętniczego, co może prowadzić do utraty przytomności, 

W ostrym przypadku może dojść do zatrzymania krążenia krwi i oddechu. 

Diagnostyka alergii 

Do zdiagnozowania alergii wykorzystuje się różne badania, które potwierdzają alergiczne podłoże występujących objawów: 

• oznaczenie całkowitego stężenia IgE oraz swoistych IgE (sIgE),  
• wykrycie eozynofilii we krwi obwodowej,  
• testy skórne,  
• testy prowokacyjne.  

Specjalista może zlecić również wykonanie badań oceniających stan narządów, których dotyka choroba.  

Oznaczenie całkowitego stężenia IgE oraz sIgE 

Podwyższone stężenie IgE może wiązać się nie tylko z obecnością chorób atopowych, ale również wskazywać na inne przyczyny. Nie jest zatem idealnym badaniem przesiewowym, ale powinno się je wykonać po epizodzie anafilaksji.  Większą wartość ma badanie swoistych IgE dla konkretnego alergenu. Stężenie sIgE określa się w jednostkach międzynarodowych (IU/ml) lub w klasach 0-5. 0 oznacza wynik ujemny, a 5 – wysokie stężenie przeciwciał. Wyniki oznaczenia sIgE odpowiadają wynikom uzyskanym w testach skórnych.  

Oznaczenie sIgE jest lepszym wyborem niż testy skórne z kilku powodów: 

• Podczas badania nie występuje ryzyko reakcji anafilaktycznej. 
• Badanie można przeprowadzić u pacjentów, którzy nie mogą odstawić leczenia. Przyjmowane przez nich leki mogą wpłynąć na wyniki testów skórnych, dlatego lepszym wyborem jest oznaczenie przeciwciał.  
• Ocenę stężenia sIgE można wykonać, gdy są przeciwwskazania do przeprowadzenia testów skórnych, np. w przypadku chorób skóry, 
• Badanie można przeprowadzić u małych dzieci, u których wykonanie testów skórnych może być trudne.  
• Alergeny często są pogrupowane w panele, dzięki czemu podczas jednego badania można wykryć sIgE przeciwko wielu alergenom.

Testy skórne punktowe i śródskórne 

Testy skórne są podstawową metodą diagnostyczną w alergologii. Służą do zdiagnozowania alergii zależnej od IgE. W testach punktowych na wybrany obszar skóry (przednią powierzchnię przedramienia lub plecy) nanosi się kroplę roztworu z alergenem. Jeśli pacjent jest uczulony, alergen wiąże się ze swoistą IgE na powierzchni skóry. W tym miejscu następuje uwolnienie histaminy i pozostałych mediatorów. Powstaje wówczas bąbel i na skórze pojawia się rumień.  

Testy śródskórne wykonujemy, gdy test punktowy wykazał negatywny wynik, ale występuje podejrzenie, że dany alergen powoduje objawy. Są także stosowane w diagnostyce alergii na leki czy jad owadów błonkoskrzydłych. W tych testach roztwór z alergenem wstrzykuje się śródskórnie za pomocą igły.  

Testy płatkowe 

Ten rodzaj testów wykorzystujemy w diagnostyce kontaktowego zapalenia skóry. Służą również w diagnozie reakcji późnych na pokarm u dzieci do 24. miesiąca życia, które chorują na wyprysk atopowy i alergiczne eozynofilowe zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego.  

Testy wykonujemy za pomocą specjalistycznych plastrów z 10 komorami, do których zakrapla się roztwór z alergenami. W przypadku uczulenia alergen wywołuje na skórze miejscowy odczyn. Jest to reakcja między alergenem a swoistymi limfocytami w skórze. Wynik testu odczytujemy po zdjęciu plastra po 48, 72 i 96 godzinach. 

Próby prowokacyjne 

Badanie polega na poddaniu pacjenta z podejrzeniem alergii działaniu alergenu. Próby powinny być wykonywane pod ścisłym okiem specjalisty. Wyróżniamy cztery rodzaje prób prowokacyjnych, ze względu na sposób podania alergenu: 

• donosowe – alergen podajemy do małżowiny nosa i oceniamy wystąpienie objawów alergii takich jak kichanie, obrzęk czy świąd nosa oraz wyciek wydzieliny z nosa;  
• dooskrzelowe – po podaniu alergenu wziewnie oceniamy wydolność oddechową za pomocą spirometrii; 
• doustne – pacjent przyjmuje pokarm do jamy ustnej lub pod język i po minucie go wypluwa. W przypadku alergii pojawia się uczucie swędzenia, pieczenia i obrzęk warg. 
• dospojówkowe – podajemy alergen do jednego oka i oceniamy świąd, obrzęk spojówki, zaczerwienienie, przekrwienie gałki ocznej oraz łzawienie. 

Leczenie alergii 

W leczeniu alergii stosujemy różne grupy leków: 

• hamujące wytwarzanie przeciwciał,  
• hamujące reakcję antygen-przeciwciała,  
• hamujące wytwarzanie neuroprzekaźników.  

Leki przeciwhistaminowe 

Ta grupa leków łączy się z receptorami H1 i uniemożliwia połączenie się histaminy z tym receptorem. Dzięki temu histamina nie wywoła objawów reakcji alergicznej.   Leki tej grupy dzielimy na trzy generacje: 

• I generacja: hydroksyzyna, antazolina, klemastyna, prometazyna; 
• II generacja: cetyryzyna, loratadyna, bilastyna, rupatadyna; 
• III generacja: lewocytyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna. 

Leki I generacji działają także na inne receptory, przez co mogą wywołać senność. Ich działanie rozpoczyna się ok. 20 minut po podaniu i utrzymuje się od 3-4 aż do 12 godzin (tak długie działanie wykazuje klemastyna). 

Leki II generacji wpływają bardziej wybiórczo na receptory, nie wykazują działania ośrodkowego. Oznacza to, że nie powodują senności i mogą być stosowane przez kierowców. Wywołują też mniej działań niepożądanych niż leki I generacji. Szybko wchłaniają się w organizmie i działają do 24 godzin.  

Leki III generacji są głównie metabolitami leków II generacji.  

Leki przeciwhistaminowe stosujemy w leczeniu: 

• alergicznego nieżytu nosa, 
• alergicznego zapalenia spojówek, 
• alergicznych chorób skóry. 

Używamy ich również pomocniczo we wstrząsie anafilaktycznym.  Substancje z tej grupy leków występują w różnych postaciach. Dostępne są w formie tabletek, syropów, aerozoli do nosa, kropli do oczu. 

Glikokortykosteroidy 

Ta grupa leków znana jest także jako sterydy. Glikokortykosteroidy wykazują wiele właściwości, w tym przeciwalergiczne. Hamują histaminę w miejscu reakcji zapalnej, a tym samym powstawanie odczynu alergicznego. Hamują także reakcję alergenu z przeciwciałem.  

Stosujemy je głównie miejscowo w leczeniu: 

• alergicznego nieżytu nosa – aerozole z mometazonem, flutykazonem, beklometazonem, budezonidem; 
• odczynów alergicznych – maści i kremy, np. z hydrokortyzonem; 
• alergicznego zapalenia spojówek – maść do oka z octanem fludrokortyzonu. 

Glikokortykosteroidy mogą być podawane wziewnie w leczeniu astmy. W tym przypadku wykorzystujemy jednak ich działanie przeciwzapalne. W ciężkich reakcjach alergicznych stosujemy preparaty doustnie lub we wstrzyknięciu. 

Inne leki stosowane w leczeniu alergii 

• Kromony – substancją lecznicą jest kromoglikan sodowy dostępny w postaci kropli do oczu i aerozolu do nosa. Substancja ta hamuje degranulację mastocytów, czyli uwalnianie mediatorów prozapalnych, w tym histaminy.  
• Leki przeciwleukotrienowe – montelukast i zafirlukast. Podajemy je w leczeniu astmy, także o podłożu alergicznym. Mogą łagodzić objawy alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa.  
• Leki obkurczające naczynia krwionośne – ksylometazolina, oksymetazolina, fenylefryna, nafazolina. Stosujemy je doraźnie w leczeniu alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa. 

Swoista immunoterapia alergenowa – odczulanie 

Jest to jedyna metoda przyczynowego leczenia alergii typu I. Polega ona na tym, że pacjent regularnie otrzymuje szczepionkę alergenową w małych dawkach. Postępowanie to ma na celu zmianę odpowiedzi układu odpornościowego na dane alergeny. Dzięki temu objawy alergii zostają zredukowane lub całkowicie zniesione.  

Szczepionki odczulające stosujemy w przypadku uczulenia na: 

• pyłki roślin, traw, zboża, drzew, chwastów; 
• roztocza kurzu domowego; 
• sierść lub nabłonek zwierząt, np. kota, psa, konia; 
• grzyby pleśniowe; 
• jad owadów, np. pszczoły, osy, komara. 

Szczepionki dostępne są w postaci zawiesiny do wstrzykiwań i preparatów podawanych podjęzykowo. 

Jak zapobiegać alergii? 

Aby uchronić się przed alergią, unikaj alergenów lub ograniczaj z nimi kontakt do minimum.

W zależności od rodzaju alergenu możesz podjąć różne działania: 

Uczulenie na pyłki 

• W okresie pylenia unikaj spacerów w lasach i na łąkach.  
• W domu i podczas podróży autem zostawiaj zamknięte okna. 
• Noś zabudowane okulary przeciwsłoneczne, które ograniczą kontakt alergenów z Twoimi oczami. 
• Unikaj koszenia trawy i pracy w ogrodzie. 
• Nie susz prania na zewnątrz. 
• Po spacerze zmień ubranie i weź prysznic, aby usunąć alergeny z ciała. Ubranie upierz. 

Uczulenie na roztocza

• Zadbaj, by temperatura w pomieszczeniach wynosiła poniżej 22°C, a wilgotność poniżej 50%. 
• Usuń, w miarę możliwości, przedmioty, które są siedliskiem kurzu, np. dywany, tapicerowane meble, zasłony. 
• Często pierz pościele i zabawki pluszowe w temperaturze 60°. 
• Sięgaj po preparaty do dezynfekcji dla alergików.
• Używaj odkurzaczy z filtrem HEPA, stosuj filtry powietrza. 
• Unikaj kwiatów doniczkowych w sypialni. 
• Regularnie wietrz pomieszczenia. 
• Wycieraj kurz wilgotną ściereczką. 

Uczulenie na pleśnie

• Zadbaj o niską wilgotność w pomieszczeniach. 
• Unikaj stosowania nawilżaczy powietrza. 
• Unikaj koszenia trawy, grabienia liści i innych prac w ogrodzie. 
• Unikaj kontaktu z roślinami doniczkowymi, drewnem, odpadkami kuchennymi (resztkami owoców i warzyw). 

Alergia to choroba, z którą mierzy się wiele osób. Zmiany klimatyczne i rozwój technologii sprawiają, że reakcji alergicznych z roku na rok będzie coraz więcej. Istnieje zatem spore ryzyko, że na alergiczny nieżyt nosa lub atopowe zapalenie skóry będą chorować nasze dzieci i wnuki. Na szczęście pojawia się coraz więcej leków, które łagodzą objawy alergii oraz środki odczulające, które mogą całkowicie wyeliminować ją z naszego życia.