Ból u dzieci – dlaczego go bagatelizujemy?

Prawdopodobnie większość dzieci na świecie jest niedostatecznie lub zupełnie nieleczona przeciwbólowo. Problem ten dotyczy zarówno lecznictwa szpitalnego, jak i bólu, który dzieci zgłaszają rodzicom. Ból, według definicji Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu, to subiektywnie przykre i negatywne wrażenie zmysłowe i emocjonalne, powstające pod wpływem bodźców (tzw. nocyceptywnych) uszkadzających tkankę lub zagrażających jej uszkodzeniem. Zgodnie z definicją ból jest uczuciem subiektywnym, toteż ciężko jest porównywać dolegliwości bólowe kilku pacjentów. 

Narzędziami ułatwiającymi leczenie bólu są skale stosowane głównie przez lekarzy medycyny paliatywnej. Najczęściej używa się skali słownej, w której pacjent określa swoje dolegliwości bólowe w skali od 0 do 10. W narzędziu tym „0” odpowiada całkowitemu brakowi dolegliwości bólowych, a 10 to najgorszy wyobrażalny ból. Każdy z nas ma inny próg bólu. Uderzenie głową o futrynę drzwi może być ocenione przez jedną osobę na 5 z 10 punktów, natomiast inni ocenią te same dolegliwości na 3/10 lub 8/10. Ból wymagający leczenia to więcej niż 3/10. 

Dlaczego lekceważymy ból u dzieci?

Niewiedza rodziców

Badania mówią, że dorośli z takimi samymi dolegliwościami zażywają ponad 3 razy więcej leków przeciwbólowych niż dzieci. Pierwszą przeszkodą w prawidłowym leczeniu bólu jest brak znajomości objawów bólu u dzieci. Wielu rodziców uważa, że dziecko, które ma siłę na zabawę z innymi dziećmi, nie potrzebuje leczenia przeciwbólowego.

Badania wykazały również, że wielu opiekunów za jedyne oznaki bólu uważa płacz lub krzyk swych podopiecznych. Tymczasem dziecko cierpiące może być ciche i zamknięte w sobie.

Badania oceniające cechy temperamentu dzieci po operacji usunięcia migdałków i porównujące je z ilością otrzymywanych przez nie leków przeciwbólowych wykazały, że dzieci energiczne i wstydliwe rzadziej niż inne są skutecznie leczone przeciwbólowo. 

Obawa dotycząca uzależnienia dziecka od leków

Bariery w skutecznym leczeniu bólu u dzieci nie ograniczają się jedynie do trudności w komunikacji między dzieckiem a opiekunem. Zdarza się, że ból jest manifestowany i rozumiany, jednak dziecku wciąż pozwala się cierpieć. Przeszkodą są fałszywe przekonania rodziców na temat leków przeciwbólowych. Opiekunowie boją się, że ich dzieci uzależnią się od nich, dlatego za mniejsze zło uważają cierpienie malucha. 

W jednym z kanadyjskich badań wykazano, że 70% rodziców redukowało dawki leków przeciwbólowych zapisanych przez lekarza. Przyczyny tego stanu były różne – niektórym rodzicom wydawało się, że przyjmowanie dwóch leków przeciwbólowych to przesada, inni uważali, że nie boli „aż tak bardzo”. Zdarzyła się nawet odpowiedź: „nie boli go aż tak bardzo, skoro nie krzyczy”. W niektórych grupach ankietowanych popularne jest uciekanie się do naturalnych, niestety nieskutecznych metod. Wielu rodziców leczy jedynie przykre dolegliwości zamiast zapobiec wystąpieniu bólu.

Brak informacji ze strony personelu medycznego

Przyczyn można szukać również w samej polityce służby zdrowia. W 2017 roku w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pojawiła się nowelizacja, według której każdy pacjent ma prawo do skutecznego leczenia bólu. Wcześniej prawo to przysługiwało jedynie osobom terminalnie chorym. Brakuje działań ze strony personelu medycznego, a rodzice dzieci chorych nie są informowani, jak powinny być one leczone. Ma to duże znaczenie w świetle poniższej informacji:

Udowodniono, że przeżywanie przewlekłego bólu w młodości skutkuje nadwrażliwością na bodźce bólowe w dorosłości oraz zwiększa ryzyko zachorowania na depresję.

Potrzeba wielu lat edukacji pracowników służby zdrowia i rodziców, aby uświadomili oni sobie, że dzieci tak samo jak dorośli odczuwają ból oraz że nieleczony może prowadzić do fatalnych skutków.

Źródła:

• Vinall, Jillian et al. Mental Health Comorbidities in Pediatric Chronic Pain: A Narrative Review of Epidemiology, Models, Neurobiological Mechanisms and Treatment, Children (Basel, Switzerland) vol. 3,4 40. 2 Dec. 2016, doi:10.3390/children3040040,
• Noel, Melanie et al. Chronic pain in adolescence and internalizing mental health disorders: a nationally representative study. Pain vol. 157,6 (2016): 1333-8. doi:10.1097/j.pain.0000000000000522,
• http://www.archiwum.mz.gov.pl/aktualnosci/zwiekszamy-dostep-do-leczenia-bolu/.