Kleszcze. Dlaczego są niebezpieczne dla człowieka?

Kleszcze bytują głównie w lasach i na terenach trawiastych, ale znajdziemy je także w miastach. Parki i przydomowe ogródki to miejsca, w których również jesteśmy narażeni na kontakt z tymi niebezpiecznymi pasożytami. 

Do ugryzień najczęściej dochodzi w obrębie:

• głowy, 
• uszu,
• pachwin i zgięć kończyn. 

Ślina kleszczy zawiera hemolizynę i cytolizynę, które powodują miejscowy zanik tkanek oraz podrażnienie w miejscu ugryzienia. W miejscu ukłucia obserwowany jest często stan zapalny z oznakami reakcji alergicznej. W ślinie pasożyta znajdziemy także czynniki zapobiegające krzepnięciu krwi oraz substancje znieczulające, dlatego może minąć sporo czasu, zanim zauważymy pasożyta na swoim ciele. 

Czynnikami wabiącymi kleszcza do żywiciela mogą być ciepło, zapach kwasu mlekowego (np. zawartego w pocie) oraz wydychany dwutlenek węgla.

Dlaczego kleszcze są niebezpieczne?

Jeśli mamy kontakt z zainfekowanym kleszczem, wraz z wysysaniem przez niego krwi może dojść do przeniesienia groźnych patogenów do organizmu. Pasożyt ten nie tylko wykorzystuje człowieka jako źródło pożywienia, ale także jako potencjalnego żywiciela dla różnych mikroorganizmów chorobotwórczych. Co istotne, kleszcz nie zaraża od razu — zwykle potrzeba kilku godzin, aby doszło do transmisji drobnoustrojów, co sprawia, że szybkie zauważenie i usunięcie kleszcza zmniejsza ryzyko infekcji.

Kleszcze mogą być nosicielami wielu poważnych chorób zakaźnych, w tym:

• boreliozy (choroby z Lyme) – bakteryjnej infekcji atakującej stawy, układ nerwowy i serce, często trudnej do rozpoznania ze względu na niespecyficzne objawy i ryzyko przejścia w postać przewlekłą,
• kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) – wirusowego schorzenia układu nerwowego, które może prowadzić do powikłań neurologicznych, a nawet trwałego uszczerbku na zdrowiu,
• babeszjozy – choroby pasożytniczej przypominającej malarię, atakującej czerwone krwinki, szczególnie niebezpiecznej dla osób z osłabionym układem odpornościowym lub po usunięciu śledziony,
• anaplazmozy granulocytarnej – zakażenia bakteryjnego powodującego gorączkę, bóle mięśni i głowy, a w cięższych przypadkach zaburzenia krzepnięcia i funkcji wątroby,
• erlichiozy monocytarnej – choroby o podobnym przebiegu do anaplazmozy, również mogącej prowadzić do poważnych powikłań narządowych,
• gorączki Q – infekcji bakteryjnej wywoływanej przez Coxiella burnetii, której objawy mogą przypominać grypę, ale mogą też przerodzić się w przewlekłe zapalenie wsierdzia,
• tularemii – rzadkiej, ale groźnej choroby bakteryjnej, której objawy mogą obejmować owrzodzenia skóry, gorączkę, bóle mięśni i węzłów chłonnych.

Zakażenia te często przebiegają z opóźnionymi objawami i bywają trudne do zdiagnozowania. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, regularne sprawdzanie skóry po pobycie na łonie natury oraz szybkie reagowanie w razie ukąszenia.

Kiedy kleszcze są najbardziej aktywne?

W naszym kraju kleszcze wykazują największą aktywność od marca do listopada, choć w sprzyjających warunkach mogą stanowić zagrożenie nawet zimą. Wbrew pozorom nie potrzebują upalnych dni, by rozpocząć żerowanie, ponieważ stają się aktywne już przy temperaturze powietrza wynoszącej około 5-7°C. Taka relatywnie niska temperatura często usypia naszą czujność, ponieważ nie kojarzy się jeszcze z okresem wysokiego ryzyka ukąszeń. To właśnie wczesna wiosna i późna jesień są czasem, gdy wiele osób rezygnuje z ochrony przeciwkleszczowej, narażając się tym samym na nieświadomy kontakt z pasożytem.

Podejmując działania profilaktyczne, warto kierować się przede wszystkim aktualną temperaturą otoczenia oraz miejscem przebywania, a nie tylko porą roku. Nawet podczas krótkiego spaceru z psem czy weekendowego wyjazdu za miasto warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenie, stosując repelenty, zakrywając ciało oraz dokładnie sprawdzając skórę i ubranie po powrocie do domu.

Ukłucie kleszcza – profilaktyka

• Unikaj spacerowania w miejscach, gdzie mogą występować kleszcze.
• Noś odpowiednie ubranie, m.in. zakrywające kostki i nadgarstki oraz okrycia głowy.
• Zakładaj ubrania w jasnych kolorach, co ułatwi dostrzeżenie kleszczy przyniesionych na odzieży.
• Stosuj środki odstraszające kleszcze.
• Dokładnie oglądaj ciało po każdym przebywaniu w miejscach potencjalnego występowania kleszczy.
• Zaszczep się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.
• Zabezpiecz zwierzęta domowe za pomocą przeznaczonych dla nich środków przeciwkleszczowych.