Standardy opieki okołoporodowej. Czy znasz swoje prawa?

„Standard organizacyjny w podmiotach wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu oraz nad noworodkiem, zwany dalej „standardem”, określa poszczególne elementy organizacji opieki mającej na celu zapewnienie dobrego stanu zdrowia matki i dziecka, przy ograniczeniu do niezbędnych interwencji medycznych, w szczególności:

1. amniotomii,
2. indukcji porodu,
3. stymulacji czynności skurczowej,
4. podawania opioidów,
5. nacięcia krocza,
6. cięcia cesarskiego,
7. podania noworodkowi mleka modyfikowanego – z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa zdrowotnego, w ramach których opieka medyczna opiera się na praktykach o udowodnionej skuteczności”.

Powyższy fragment pochodzi z Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16.08.2018 r. z Dziennika Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

W związku z nowymi standardami rodzi się wiele pytań ze strony kobiet – pacjentek, jak i personelu medycznego. Czy nowy standard jest nam potrzebny i jakie przynosi korzyści? Jak egzekwować jego przestrzeganie?

Standardy są przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Oznacza to, że każdy pracownik medyczny zobowiązany jest do stosowania ich w praktyce. Aby właściwie je realizować, wprowadzono przepisy obligujące personel medyczny, sprawujący opiekę nad kobietą w okresie ciąży, porodu, połogu oraz opiekę nad noworodkiem do zapoznania się z niniejszym standardem i do jego stosowania oraz systematycznej aktualizacji wiedzy w tym zakresie. 

Cele powstania standardów opieki okołoporodowej

1. Zapewniają jednakowy schemat postępowania we wszystkich szpitalach w kraju.
2. Są podstawą i wzorem działań dla personelu medycznego.
3. Dają pacjentom możliwość porównania, czy zastosowane wobec nich działania były zgodne ze standardami.
4. Mogą przyczynić się do zmniejszenia interwencji medycznych, w tym liczby cesarskich cięć.

Przez ostatnie siedem lat Standard Opieki Okołoporodowej zmieniał się i za każdym razem rozszerzano prawa kobiet ciężarnych, rodzących i położnic. Wprowadzono również kilka nowelizacji. Pierwszy standard wszedł w życie we wrześniu 2012 r. Natomiast ostatnia, obowiązująca aktualizacja Standardu Opieki Okołoporodowej weszła w życie 1 stycznia 2019 roku. W skład zespołu powołanego do stworzenia nowego rozporządzenia weszli nie tylko wybitni specjaliści, ale również 9 organizacji środowiska społecznego, m.in. Fundacja Rodzić po Ludzku, Fundacja Twórczych Kobiet czy Fundacja Promocji Karmienia Piersią. Dlatego też aktualny Standard Opieki Okołoporodowej ma sporo zmian na korzyść ciężarnej, rodzącej, położnicy i noworodka.

Najważniejsze zmiany w Standardzie Opieki Okołoporodowej

• Wprowadzenie przesiewowego badania dla mam w kierunku wykrycia depresji. Test Becka to 21 pytań wielokrotnego wyboru, m.in. o odczuwanie przyjemności i smutku, samoocenę, poczucie winy, zainteresowanie światem zewnętrznym czy myśli samobójcze. Panie, które urodzą w 2019 roku, wykonają go trzykrotnie – w pierwszym trymestrze ciąży, miesiąc przed planowanym porodem oraz miesiąc po porodzie. Test zleci lekarz prowadzący ciążę i w zależności od wyniku będzie zobowiązany skierować pacjentkę do psychiatry. Pacjentka nie będzie miała obowiązku stawić się u specjalisty, ale test uświadomi jej stan zdrowia psychicznego w tym szczególnym okresie. To duży przełom w podejściu do depresji poporodowej w Polsce.
• Przesunięcie terminu tzw. badania połówkowego USG – z 21-26 tygodnia na 18-22 tydzień. Zalecenia, co do reszty badań prowadzonych w czasie ciąży, nie uległy zmianie.
• Zlikwidowanie obowiązkowej hospitalizacji po 41. tygodniu ciąży – decyduje o niej lekarz i ma to na celu ograniczenie nadmiernej liczby porodów zabiegowych.
• Lekarz prowadzący ciążę ma obowiązek kierować ciężarne do położnej POZ na bezpłatną edukację przedporodową już od 21 tygodnia ciąży. Fakt ten, musi zostać odnotowany w dokumentacji medycznej. Dotychczas, lekarze ignorowali to zobowiązanie, wskutek czego kobiety nie wiedziały, że przysługuje im bezpłatna edukacja przedporodowa u położnej.
• Bardzo duże zmiany pojawiły się w zakresie karmienia naturalnego. Standard kładzie nacisk na pomoc każdej mamie i wspieraniu jej w podejmowaniu prób naturalnego karmienia, by przeciwdziałać przedwczesnemu odstawieniu dziecka od piersi. Kobiety już podczas ciąży będą mogły liczyć na edukację dotyczącą odciągania pokarmu, prawidłowego przystawiania dziecka do piersi czy pozycji do karmienia. Zapewnienie kontaktu „skóra do skóry” tuż po porodzie sprzyja powodzeniu w pierwszym przystawieniu noworodka do piersi.
• Mleko modyfikowane może być wydawane tylko za zgodą lekarza lub na prośbę matki, dzięki czemu nie będzie możliwe dokarmianie dzieci mlekiem modyfikowanym, bez wiedzy i zgody rodziców. Wcześniakom lub w sytuacjach, gdy matka nie może nakarmić noworodka swoim mlekiem, zaleca się podawanie mleka z banku mleka. Docelowo, do stycznia 2022 roku zobowiązuje się szpitale do posiadania sprzętu do odciągania pokarmu dla każdej potrzebującej położnicy.
• Szpitale zobowiązane są do monitorowania  jakości opieki okołoporodowej (z uwzględnieniem oceny satysfakcji kobiet). Podmioty lecznicze powinny stworzyć możliwości wypełnienia dokumentacji medycznej, a także odbycie konsultacji anestezjologicznej przed porodem. Dzięki temu zapisowi, skomplikowany i długi kwestionariusz będzie można wypełnić jeszcze zanim pojawią się skurcze porodowe. Osoby sprawujące opiekę nad ciężarną powinny omówić z kobietą jej planu porodu i przestrzegać go w miarę możliwości.
• Rodząca ma prawo do jedzenia i picia w trakcie porodu, za zgodą osoby sprawującej nad nią opiekę (Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje możliwość spożywania posiłków w trakcie porodu).
• Uregulowano również kwestię znieczuleń podczas porodu, ale standard nie gwarantuje dostępu do znieczulenia zewnątrzoponowego. Taki zapis był już w poprzednim standardzie.
• Wprowadzono zapis dotyczący porodów poza szpitalem, który zobowiązuje położne i lekarzy do podpisania porozumienia ze szpitalem, obejmującego tryb i warunki przekazania kobiety i jej dziecka. Pacjentka będzie musiała pojechać do szpitala, z którym położna ma podpisaną umowę, a nie do najbliższego w  miejscu jej zamieszkania.

Czy Standard Opieki Okołoporodowej jest potrzebny?

Standard wyraźnie wskazuje nam, jak należy postępować w opiece okołoporodowej. Jest to rozporządzenie ministerialne, a więc pacjentka może się na nie powołać, jeśli szpital niewystarczająco zadba o nią lub dziecko podczas ciąży, porodu i połogu.

Każdej jednostce medycznej, która ma do czynienia z ciężarną, rodzącą czy położnicą również powinno zależeć na spełnieniu Standardu Opieki Okołoporodowej. Świadczy to o profesjonalizmie oraz jakości świadczonych usług i sprzyja doskonaleniu opieki nad pacjentką i noworodkiem. Dzięki rozporządzeniu personel medyczny może również uzasadnić konieczność zakupu sprzętu do sali porodowej.

Istotną kwestią jest też przygotowanie planu porodu, który powinien zostać stworzony wspólnie z położną. Zapewnia on ogromne poczucie bezpieczeństwa zarówno pacjentce, jak i położnej prowadzącej poród. Dzięki temu położona jest świadoma oczekiwań pacjentki, a wszystkie wątpliwości przyszłej mamy związane z porodem zostaną rozwiane.

Standard Opieki Okołoporodowej to potrzebny dokument, który pozwala na uporządkowanie przepisów istotnych z punktu widzenia personelu medycznego, jak i pacjentki. Dzięki częstym aktualizacjom możliwe jest stworzenie jak najlepszych warunków ciąży, porodu i połogu.