Rozwój mowy a stosowanie smoczka

Odruch ssania

Odruch ssania to jeden z naturalnych odruchów, z którym przychodzimy na świat. Już w życiu płodowym dziecko ćwiczy ssanie, aby po przyjściu na świat móc się prawidłowo odżywiać. Ssanie piersi zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa i bliskości oraz zaspokaja głód. Jednocześnie dziecko ćwiczy odpowiednie połykanie, kształtuje się również prawidłowy tor oddechowy (oddychanie nosem). Ponadto ssanie piersi przez dziecko wycisza, rozładowuje napięcie, a także reguluje pracę całego organizmu.

W sytuacji, gdy dziecko jest zdenerwowane lub potrzebuje bliskości, rodzice często stosują uspokajacz w postaci smoczka. W sytuacji jego braku dziecko zaspokaja potrzeby psychiczne ssaniem innego obiektu, np. kciuka, pieluszki lub kocyka. U niektórych dzieci odruch ssania może stać się nawykiem. Smoczek jest wówczas wiernym towarzyszem dziecka w każdej sytuacji, nie tylko kryzysowej.

Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów smoczków, a producenci prześcigają się w ich projektowaniu. Smoczki zbliżone są do anatomicznego kształtu brodawki, jednak ich działanie nie zawsze ma korzystny wpływ na rozwój mowy. Odruch ssania powinien zanikać od około 6 miesiąca życia wraz z rozszerzaniem diety dziecka w inne pokarmy. Zdarza się jednak, że dziecko nie chce rozstać się ze smoczkiem. Wówczas zbyt długie stosowanie smoczka może okazać się problemem.

Wady i zalety korzystania ze smoczka

Jaki wpływ na mowę ma korzystanie ze smoczka?

Kształt smoczków jest nieustannie ulepszany i współcześnie mamy do czynienia ze smoczkami anatomicznymi, które swoim kształtem przypominają brodawkę piersi. Mimo wszystko smoczek jest ciałem obcym w jamie ustnej maluszka. Zbyt długie stosowanie, szczególnie u dzieci, które mają już zęby, prowadzi do tworzenia się szczelin między łukami zębów. To pierwszy krok do pojawienia się u dziecka wady zgryzu, której zniwelowanie jest długotrwałe, bolesne i kosztowne. Wiele dzieci korzysta ze smoczka w nieprawidłowy sposób, umieszczając go z lewej bądź prawej strony jamy ustnej. Takie ułożenie powoduje niewłaściwą pracę mięśni oraz prowadzi do wspomnianej wcześniej wady zgryzu. Ponadto, zbyt długie stosowanie przyczynia się do powstawania kandydozy (drożdżycy), próchnicy, a nawet chorób ucha środkowego. Jak do tego dochodzi? Ssanie i gryzienie smoczka zmienia ciśnienie w uchu środkowym i nosogardzieli, co zaburza pracę trąbki słuchowej Eustachiusza.

Ruchy wykonywane podczas ssania piersi są identyczne z występującymi podczas artykułowania głosek, dlatego tak istotne jest karmienie naturalne. Bywa, że karmienie piersią zostaje zastąpione podawaniem pokarmu butelką. Smoczek w butelce blokuje pracę warg i apexu (czubka języka), które są niezwykle ważne w późniejszym mówieniu. Język polski bogaty jest w głoski, do których wypowiedzenia niezbędny jest sprawny apex. Mowa o głoskach szeregu syczącego: s, z, c, dz, szumiącego: sz, ż, cz, dż, a także głoskach t, d, n, l, r. Ograniczenie pracy warg ma wpływ na nieprawidłową artykulację głosek wargowych p, b, m, a także wargowo-zębowych f, w. Zbyt długie stosowanie smoczka, zarówno „uspokajacza”, jak i tego w butelce, prowadzi do utrwalenia się nieprawidłowego typu połykania.

Niemowlęta i małe dzieci połykają w inny sposób niż starsze dzieci i osoby dorosłe. W trakcie połykania język niemowlęcia ułożony jest płasko, a jego koniec wsuwa się między wałki dziąsłowe (z których wyrosną później zęby). Takie połykanie określane jest mianem infantylnego i jest prawidłowe, ale jedynie do pewnego momentu. Około 3-4 roku życia, kiedy dziecko jest już wyposażone we wszystkie zęby mleczne, niemowlęcy typ połykania powinien już zaniknąć. Dojrzałe połykanie polega na ułożeniu języka w jamie ustnej w kształt „kobry”. Pomaga to w przesuwaniu pokarmu po podniebieniu. Przetrwałe połykanie niemowlęce prowadzi do wad zgryzu, wad wymowy np. seplenienie międzyzębowe, a także do notorycznego oddychania torem ustnym (język leży płasko na dnie jamy ustnej i powoduje automatyczne otwieranie ust).

Stosować smoczek czy nie?

Tak naprawdę nie ma właściwej odpowiedzi na to pytanie. Rozsądne korzystanie ze smoczka, tzn. doraźnie i w sytuacjach kryzysowych, nie wyrządzi dziecku krzywdy. Jednak pamiętajmy, że każde dziecko ma indywidualne potrzeby, które należy zaspokoić. W sytuacji, gdy pozbawimy dziecko smoczka, a ono rozpocznie ssanie kciuka, smoczek będzie zdecydowanie lepszym wyborem.

Źródła:

• Mohrbacher, K. Kendall-Tackett, Karmienie piersią: 7 naturalnych praw, Zysk i S-ka, 2011.
• Cieszyńska, M. Korendo, Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, 2013.
• Zienkiewicz, A. Nowicka, T. Sioda, Stosowanie smoczka u niemowląt.
• Materiały własne.