Zaawansowane żylaki – jak je leczyć?

Żylaki kończyn dolnych – kto jest na nie narażony? 

Żylaki to przejaw przewlekłej niewydolności krążenia. Powstają, gdy dochodzi do zaburzeń w budowie naczyń krwionośnych i uszkodzenia zastawek zapobiegających cofaniu się krwi. Dochodzi wtedy do zastojów krwi, które objawiają się bolesnymi obrzękami i uczuciem ciężkości nóg. Na skórze uwidaczniają się nieestetyczne zmiany żylne.  

Czynnikami, które w największym stopniu predysponują do rozwoju żylaków kończyn dolnych, są: 

• uwarunkowania genetyczne (jeśli jeden rodzic cierpi na żylaki, prawdopodobieństwo wystąpienia u potomstwa wynosi 60% w przypadku kobiet i 25% w przypadku mężczyzn, a jeśli żylaki stwierdzono u obojga rodziców, ryzyko wystąpienia u dziecka sięga aż 90%), 
• płeć żeńska, 
• ciąża, 
• siedzący tryb życia, 
• nieodpowiednia garderoba (zbyt obcisłe spodnie, wysokie obcasy, nadużywanie bielizny wyszczuplającej), 
• nadwaga, 
• stosowanie doustnej antykoncepcji, 
• wysoki wzrost, 
• wiek, 
• niewłaściwa dieta powodująca zaparcia. 

Dla osób będących w grupie ryzyka najlepszym postępowaniem jest podjęcie działań profilaktycznych, aby nie dopuścić do rozwoju schorzenia.  

Więcej na temat profilaktyki żylaków dowiesz się z artykułu Jak zapobiegać żylakom? 

W przypadku zaobserwowania pierwszych objawów, takich jak tworzące się sine „pajęczynki” widoczne pod skórą czy utrzymujące się uczucie ciężkości nóg, warto jak najwcześniej rozpocząć leczenie, aby zwiększyć jego skuteczność.  

We wczesnych stadiach w leczeniu żylaków stosuje się  kompresjoterapię, leczenie farmakologiczne oraz kładzie się nacisk na prozdrowotny styl życia.

Przeczytaj również:
Kompresjoterapia w leczeniu żylaków

Zaawansowane żylaki kończyn dolnych wymagają zazwyczaj inwazyjnego leczenia śródnaczyniowego. Podjęcie odpowiednich działań jest bardzo ważne, ponieważ nieleczone choroby żylne mogą prowadzić do rozwoju: 

• zapalenia żył powierzchniowych lub głębokich,  
• zespołu pozakrzepowego,  
• zatoru tętnicy płucnej, 
• owrzodzeń żylakowych podudzia. 

Leczenie zaawansowanych żylaków 

Dziedziną medycyny zajmującą się diagnostyką i leczeniem schorzeń naczyń obwodowych jest angiologia. Podstawowym narzędziem służącym do rozpoznania stopnia zaawansowania choroby żylnej jest ultrasonografia poprzedzona wywiadem lekarskim i badaniem dotykowym skóry wzdłuż przebiegu żył. Do oceny stopnia nasilenia nieprawidłowości w budowie i funkcji układu żylnego używa się 7-stopniowej skali (od C0 do C6). Na jej podstawie klasyfikuje się stan pacjenta, począwszy od występowania niewielkich żył siateczkowatych, poprzez żylaki z obrzękami aż po czynne owrzodzenia żylne.  

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu obejmują: 

• żylaki powodujące objawy bólowe i znaczny dyskomfort, 
• nawracające stany zapalne żył, 
• powiększanie się żylaków mimo podjętych działań zachowawczych, 
• krwotoki z żylaków, 
• owrzodzenia. 

95% przypadków stanowią tzw. żylaki pierwotne, które dotyczą żył powierzchniowych, przy jednoczesnym prawidłowym stanie żył głębokich. Żylaki wtórne powstają na skutek przebytej zakrzepicy żył głębokich. Celem leczenia operacyjnego jest usunięcie chorobowo zmienionych żył powierzchniowych oraz w niektórych przypadkach podwiązanie żył przeszywających, które odpowiadają za przepływ krwi między układem żył głębokich i powierzchniowych. Zabiegi mniej inwazyjne polegają natomiast na wyeliminowaniu chorych naczyń poprzez doprowadzenie do ich zasklepienia i zwłóknienia. W obu przypadkach po wykluczeniu wadliwej żyły krew kierowana jest do innych, wydolnych naczyń. 

Metody usuwania żylaków można podzielić na: 

• operacyjne (stripping, miniflebektomia, kriostripping), 
• termiczne (laser, fale radiowe, para wodna), 
• chemiczne (skleroterapia płynna i piankowa, kleje tkankowe), 
• chemiczno-mechaniczne. 

Metody operacyjne  

Klasyczna operacja żylaków (tzw. stripping) polega na mechanicznym, trwałym usunięciu chorobowo zmienionej żyły. Przez wiele lat takie działanie stanowiło jedyną metodę leczenia zaawansowanych żylaków. Obecnie nadal jest stosowane, zwłaszcza w przypadku żylaków pni. 

Stripping wymagał zastosowania znieczulenia ogólnego lub przewodowego, a dopiero od niedawna wprowadzono znieczulenie miejscowe. Cały zabieg trwa około 60-90 minut. 

Podczas operacji wykonuje się nacięcie w pachwinie i podwiązuje się żyłę odpiszczelową, która zostaje usunięta dzięki zastosowaniu specjalnej sondy wprowadzanej do żyły w drugim nacięciu w pobliżu kostki. Następnie zgodnie z metodą miniflebektomii przy pomocy haczyków flebologicznych poprzez małe nacięcia w skórze wyciągane są żylaki.  Miniflebektomia może być wykonywana niezależnie jako samodzielna metoda mniej inwazyjnego usuwania zmian żylakowych w sytuacji, gdy główne pnie żylne są wydolne.  

Kriostripping to nowsza odmiana strippingu, w której stosuje się sondę schłodzoną do – 80°C. Dzięki temu cięcia skóry są mniejsze, czas operacji jest krótszy i obserwuje się mniejszą ilość powikłań w postaci krwiaków.  

Po operacji zakładane są szwy, a pacjent nosi opatrunki i bandaż elastyczny. W wyniku zabiegu może dojść do utraty pewnej ilości krwi podskórnej, istnieje też ryzyko infekcji, a rany mogą powodować dolegliwości bólowe. Mimo że obecnie już tego samego dnia po zabiegu można wrócić do domu, czas pełnej rekonwalescencji ocenia się na kilka tygodni.  

Nie wszyscy mogą poddać się klasycznej operacji usuwania żylaków. Przeciwwskazaniami są: 

• niedrożność żył głębokich, 
• choroba zakrzepowo-zatorowa, 
• występowanie wielu chorób współistniejących (np. cukrzyca, choroby serca, tarczycy). 

Metody termiczne 

Do metod termicznych należy wewnątrzżylna laserowa ablacja żyły odpiszczelowej (EVLT). Laser podgrzewa ścianę żyły do temperatury 60°C, powodując skurczenie włókien kolagenowych, w wyniku czego dochodzi do zaciśnięcia i zwłóknienia światła naczynia. Podczas tego zabiegu stosuje się znieczulenie tumescencyjne – rodzaj miejscowego znieczulenia nasiękowego skóry i tkanki podskórnej. Do zalet metody laserowej należy krótszy czas zabiegu (ok. 45 minut), mniej inwazyjne znieczulenie, szybki powrót do normalnej aktywności fizycznej i mniejsze ryzyko wystąpienia zakrzepicy żył głębokich w porównaniu do operacji metodą klasyczną. 

Kolejną metodą bazującą na efekcie termicznym jest ablacja żylaków falami radiowymi (RFA). Podczas zabiegu do żyły wprowadzany jest cewnik podłączony do generatora prądu o częstotliwości fal radiowych. Przepływ prądu powoduje wzrost temperatury i kurczenie się światła żyły. Zabieg tego typu trwa około 30 minut i może być przeprowadzony jednocześnie na obu kończynach. Dobór znieczulenia zależy od pacjenta, a czas rekonwalescencji jest krótki. 

Najnowszą metodą zaliczaną do zabiegów termicznych jest system usuwania żylaków parą wodną (SVS). W tym przypadku efekt zasklepiania zmienionej chorobowo żyły uzyskuje się dzięki działaniu przegrzanej pary wodnej emitowanej przez specjalny cewnik wprowadzany do jej światła. 

Bezpośrednio po zabiegu może wystąpić zaczerwienienie skóry i umiarkowany ból, które łagodzi się przy pomocy ogólnodostępnych leków przeciwzapalnych. Pacjenci powinni nosić rajstopy uciskowe przez co najmniej kilkanaście dni, a po powrocie do domu wskazana jest normalna aktywność fizyczna. Należy się powstrzymać jedynie od gorących kąpieli i ciężkiej pracy fizycznej. 

Wszystkie te zabiegi przebiegają pod stałym nadzorem ultrasonograficznym i mają na celu jak najmniejszą ingerencję chirurgiczną przy jednoczesnym uzyskaniu jak najlepszych wyników leczenia. 

Metody chemiczne 

Skleroterapia płynna polega na wstrzyknięciu do światła żyły środka chemicznego, który spowoduje jej zamknięcie. Przed zabiegiem niezbędne jest wykonanie badania ultrasonograficznego i ocena stanu objętych chorobą naczyń, aby właściwie dobrać niezbędną ilość i stężenie substancji czynnej. Obecnie także i sam zabieg prowadzony jest pod stałą kontrolą ultrasonograficzną. 

Zaletami skleroterapii są: 

• mała inwazyjność, 
• niski koszt, 
• krótki czas trwania (15-30 min), 
• stosunkowo prosty przebieg (ogólnodostępność). 

Do iniekcji używa się najczęściej polidecanolu i siarczanu sodowego tetradecylu. Substancję wstrzykuje się powoli, aby zminimalizować ryzyko pęknięcia ścianki żyły. Lekarz prowadzący zabieg często pyta pacjenta o odczuwanie bólu. Nadmierny ból podczas iniekcji może świadczyć o perforacji żyły i wylewaniu się leku poza jej światło.  Wstrzyknięcia wykonuje się co pewien odcinek żyły, a odległość między kolejnymi wkłuciami warunkuje tempo obkurczania się żyły pod wpływem leku. Po zabiegu na nogi zakładane są opaski elastyczne lub pończochy kompresyjne, które należy nosić minimum przez 5 dni po zabiegu. Całkowite zwłóknienie żyły po takim zabiegu trwa nawet do 6 tygodni, dlatego niektórzy zalecają dłuższe stosowanie kompresoterapii.   

Skleroterapia piankowa to nowsza odmiana powyższej metody. Spienioną formę leku uzyskuje się dzięki dynamicznemu mieszaniu zawartości dwóch połączonych ze sobą strzykawek: jednej zawierającej lek oraz jałowej strzykawki wypełnionej powietrzem.   

Wykorzystanie substancji czynnej w formie piany ma wiele korzyści: 

• działa silniej, więc stosuje się mniejsze dawki leków, 
• piana jest lepiej widoczna pod USG (lepsza kontrola zabiegu), 
• wolniejsza absorpcja piany wydłuża czas działania zasklepiającego. 

Substancję czynną w formie piany podaje się dożylnie tak jak w tradycyjnej skleroterapii. W ciągu kilku dni zostaje wydalona w nieaktywnej postaci wraz z moczem. Po zabiegu konieczna jest terapia uciskowa trwająca minimum 30 dni.  

Komplikacje podczas skleroterapii zdarzają się bardzo rzadko, jednak mogą być poważne. Do możliwych powikłań należą:  

• reakcja alergiczna na substancję czynną, 
• omyłkowe podanie leku do tętnicy (powodujące ból i objawy niedokrwienia stopy), 
• podanie leku poza światło żyły (ogniskowa martwica skóry, owrzodzenie), 
• zbyt duża ilość leku podczas jednego zabiegu powoduje objawy przedawkowania (m.in. złe samopoczucie, bóle głowy), 
• omyłkowe podanie leku do nerwu (powoduje ból utrzymujący się do kilku dni), 
• zapalenie żył (zwykle o niewielkim nasileniu), 
• zmiany skórne (przebarwienia, drobne zasinienia wokół miejsca wkłucia). 

Leczenie żylaków klejem tkankowym również zaliczane jest do metod chemicznych. Zabieg polega na wprowadzeniu cewnika połączonego z aplikatorem kleju tkankowego do światła chorej żyły. Podczas wycofywania cewnika dozowana substancja twardnieje i powoduje natychmiastowe zasklepianie naczynia. Zabieg ten wykonuje się ze znieczuleniem punktowym. Trwa średnio 25 minut i często nie wymaga późniejszego noszenia pończoch kompresyjnych. 

Metody chemiczno-mechaniczne 

Nowatorskim rozwiązaniem jest połączenie działania mechanicznego na żyłę z jednoczesnym podawaniem substancji chemicznej powodującym zasklepianie naczynia. Cewnik wprowadzany do żyły ma obrotową końcówkę, której ruch powoduje zwężanie się żyły. Podawany w tym samym czasie lek zamyka światło zwężonego już naczynia. W innym wariancie tej metody zamiast cewnika używa się specjalnych haczyków, które drażnią ściany żyły, a jako środek zasklepiający wykorzystywana jest piana jak w przypadku standardowej skleroterapii. Zabiegi te trwają zwykle 20-30 minut, a po ich wykonaniu zaleca się noszenie produktów uciskowych przez około 2 tygodnie.  

Współczesna medycyna oferuje duży wybór metod leczenia zaawansowanych żylaków. Najlepsze efekty przynosi podejście hybrydowe, łączące wykonanie odpowiedniego zabiegu z terapią uciskową. O tym, która metoda będzie dla nas najlepsza, zawsze powinien zadecydować lekarz.