Rola muzyki w rozwoju mowy dziecka

Jakie funkcje pełni muzyka w terapii? 

Każdy dźwięk świata zewnętrznego ma wpływ na naszą psychikę, emocje i zdolności poznawcze.  

Dźwięki muzyki docierają nie tylko do mózgu człowieka, gdzie są przetwarzane, ale też do układu wegetatywnego, nerwowego, a nawet mięśni szkieletowych, realnie przyczyniając się do naszego samopoczucia, nastawienia do życia i rozwoju.  

Badania wykazują, że dźwięki o wysokich częstotliwościach są najlepszym „źródłem energii” dla mózgu, ponieważ zwiększają aktywność fal beta, mających wpływ na uczenie się. Już od 6. miesiąca życia płodowego dziecko odbiera i przetwarza dźwięki, które stymulują różne obszary mózgu, przyczyniając się do ich rozwoju (od 4. miesiąca życia płodowego dziecko odbiera dźwięki z ciała matki, tj. bicie serca, dźwięki narządów wewnętrznych, oddech, krążenie krwi).  

Wykorzystanie muzyki w jakiejkolwiek terapii, nie tylko logopedycznej, niesie ze sobą znaczący i korzystny wpływ na pacjenta. Do jej głównych „funkcji terapeutycznych” w dziedzinie logopedii zalicza się: 

• poprawę percepcji słuchowej, 
• poprawę fonacji, 
• poprawę koordynacji słuchowo-ruchowej, 
• naukę planowania ruchu, 
• prawidłowe oddychanie, 
• wzbogacanie słownictwa biernego i czynnego, 
• wspomaganie terapii opóźnionego rozwoju mowy (ORM), 
• usprawnianie narządów artykulacyjnych, 
• wspomaganie terapii jąkania i dyzartrii, 
• wspomaganie terapii uszkodzeń słuchu, 
• naśladownictwo (zwłaszcza w przypadkach afazji), 
• pracę nad emisją głosu, 
• wspomaganie terapii dzieci autystycznych, 
• wspomaganie terapii dysleksji, 
• ćwiczenia koncentracji uwagi i jej podzielności, 
• rozwijanie wyobraźni i pamięci. 

Muzyka i rozwój mowy, czyli co mają ze sobą wspólnego? 

Budowa mózgu umożliwia odróżnianie od siebie dźwięków, dzięki czemu możemy usłyszeć i rozpoznać konkretne słowa. Rozpoznawanie i odróżnianie od siebie dźwięków ma ścisły związek z nauką mówienia. Z badań przeprowadzonych przez University of Washington’s Institute for Learning & Brain Sciences (I-LABS) wynika, że słuchanie przez niemowlęta różnych wzorców muzycznych i dźwiękowych, przyczynia się do rozróżniania wzorców mowy. Jak to interpretować? Liczne doświadczenia muzyczne przekładają się na rozwój umiejętności poznawczych dziecka. 

Muzyka w rozwoju mowy dziecka 

Już w XIX wieku zwracano uwagę na silny związek między muzyką a mową, poprzez jej rytm, dynamikę, głośność, melodię, akcent i prozodię. Jak wcześniej wspomniano, już w łonie matki płód odbiera dźwięki i je przetwarza. Zdrowy noworodek szuka źródeł dźwięków i możliwości ich generowania (nieświadomie głuży, a później świadomie gaworzy), żywo reaguje na dźwięki, które mógł słyszeć w życiu płodowym. Pierwsze reakcje dźwiękowe dziecka to jego własny krzyk i płacz. Wraz z rozwojem maluch zaczyna sam wydawać dźwięki, kierować głowę w stronę ich źródła, wycisza się lub uaktywnia przy kołysankach śpiewanych przez mamę (śpiew i mowa mają wspólne neuronalne podłoże).  

Maluch z czasem sam próbuje naśladować dźwięki, nierzadko łącząc je z ruchem rączek i nóżek. Z badań wynika, że rytm muzyki i jej dźwięki, np. podczas śpiewania kołysanek, uwrażliwiają mózg dziecka na dźwięki mowy. Takie wspólne śpiewne zabawy istotnie przyczyniają się do rozwoju mowy dziecka, poprzez: 

• reakcje niewerbalne,  
• liczne powtórzenia, 
• ćwiczenia głosu, 
• kontakt fizyczny, 
• mówienie, 
• zmiany kolejności. 

W pierwszym roku życia dziecko uczy się modulowania głosu, co przekłada na się jego stany emocjonalne, np. płacz, radość, złość. Poprzez zmiany wysokości i natężenia dźwięków dziecko uczy się różnicowania słuchowego sylab, co najczęściej łączy z ruchem, a także jest początkiem nauki słuchu fonemowego (odróżnianie od siebie dźwięków mowy, np. s-z), z którym nie przychodzimy na świat, a musimy się go nauczyć. 

Skąd wiadomo, że dziecko reaguje na muzykę? 

Dziecko przychodzące na świat słyszy dźwięki generowane przez siebie, co można uznać za oznakę muzykalności malucha. Płacząc, kwiląc czy wydając piskliwe dźwięki, dziecko nie tylko przygotowuje się do późniejszego mówienia, ale i śpiewania. Dzieci potrafią wyraźnie reagować na zmienne tempo, wysokość dźwięku czy melodię muzyki, np. poprzez ruch rąk i nóg lub ich zatrzymanie, śmiech, radość, kierowanie główki w stronę źródła dźwięku. Z czasem te reakcje stają się bardziej świadome. 

Przeczytaj również:
Kamienie milowe w rozwoju mowy dziecka