Wpływ nadwagi na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego

Czym są choroby układu sercowo-naczyniowego? 

Choroby układu sercowo-naczyniowego, nazywane też chorobami układu krążenia, dotyczą serca, tętnic i żył. Mogą być uwarunkowane genetycznie (wrodzone), ale także nabyte – związane ze stylem życia. 

Choroby układu krążenia to najczęstsza przyczyna zgonów ludzi na świecie. 

Przeprowadzone badania dowiodły, że otyłość, zwłaszcza brzuszna, przyczynia się do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego, takich jak, m.in.:  

• nadciśnienie tętnicze,  
• choroba wieńcowa,  
• niewydolność serca.

Czym jest nadwaga i jakie są przyczyny jej występowania? 

Nadwaga to nic innego jak nadmierne gromadzenie się tkanki tłuszczowej w organizmie. Określa się ją za pomocą wskaźnika BMI (body mass index). Wyniki przeprowadzonych badań jednoznacznie wskazują na związek wartości wskaźnika BMI z ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego.  

Im wyższa wartość wskaźnika BMI, tym większe ryzyko wystąpienia tego schorzenia [1]. 

U osób otyłych obserwuje się nagromadzenie tłuszczu zarówno w tkance podskórnej, jak i w narządach wewnętrznych, a sama tkanka tłuszczowa uwalnia substancje negatywnie wpływające na funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Są to m.in. hormony, czynniki wazoaktywne i cytokiny, które mają wpływ na budowę i funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. 

Otyłość jest także przyczyną utrzymującego się stanu zapalnego stanowiącego ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego [3]. 

Adipokiny wytwarzane przez komórki tkanki tłuszczowej (adipocyty): 

• leptyna – tzw. hormon sytości. Reguluje uczucie głodu. Jest odpowiedzialna za redukcję masy ciała. U osób z nadwagą dochodzi do leptynooporności, a wysoki poziom leptyny we krwi jest związany z występowaniem nadciśnienia tętniczego, niedokrwienia mięśnia sercowego i zwiększonym ryzykiem zdarzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego.
• adiponektyna – wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwzapalne, a także ochronne na komórki mięśnia sercowego. W nadmiernie rozwiniętej tkance tłuszczowej dochodzi do zmniejszonej produkcji adiponektyny, co jest związane z występowaniem nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej i niewydolności serca. 
• rezystyna – może pośredniczyć w powstawaniu insulinooporności i sprzyjać rozwojowi miażdżycy. Wysoki poziom rezystyny u osób otyłych odpowiada za przedwczesny rozwój i ciężki przebieg choroby niedokrwiennej serca, a także nadciśnienia tętniczego. Jest przyczyną zawału serca i nagłej śmierci sercowej. 

Ponadto otyłość powoduje zmiany w budowie mięśnia sercowego.

U osób z nadmiernie rozwiniętą tkanką tłuszczową obserwuje się powiększenie komór serca i związane z tym zaburzenia rytmu serca, a także szybko postępujący proces starzenia się naczyń krwionośnych. Prowadzi to do nadmiernej sztywności tętnic i wzrostu ciśnienia tętniczego. 

Nadwaga to zaburzenie wynikające najczęściej z niewłaściwego trybu życia, zwłaszcza stosowania nieprawidłowej diety. 

Nadmierne objadanie się i zbyt niska aktywność fizyczna prowadzą do odkładania się tkanki tłuszczowej, a tym samym do nadwagi i otyłości. 

Najbardziej niebezpieczne jest częste spożywanie produktów typu fast food, bogatych w tłuszcze, węglowodany i sól oraz napojów z dodatkiem cukru. 

Rodzaje chorób układu sercowo-naczyniowego 

Nadwaga może prowadzić do rozwoju schorzeń układu krążenia, takich jak: 

• nadciśnienie tętnicze, 
• miażdżyca, 
• choroba niedokrwienna serca, 
• zaburzenia rytmu serca, 
• niewydolność serca, 
• żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. 

Podwyższone ciśnienie tętnicze współwystępujące z podwyższonym stężeniem cholesterolu (hipercholesterolemią) niesie ze sobą ogromne zagrożenie.  

Niektóre osoby z nadciśnieniem i jednoczesnym podwyższonym stężeniem cholesterolu (lub bez) nie odczuwają żadnych objawów choroby. Osoby te są najbardziej narażone na wystąpienie zdarzeń ze strony układu sercowo-naczyniowego [2], takich jak: 

• zawał serca i niewydolność serca, 
• udar mózgu,  
• choroby tętnic obwodowych. 

Hipercholesterolemia prowadząca do odkładnia się cholesterolu frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu) w ścianach naczyń krwionośnych może być przyczyną rozwoju miażdżycy i również może przebiegać bezobjawowo. W następstwie jej powikłań może dojść do bezpośredniego zagrożenia życia i pojawienia się: 

• choroby wieńcowej, 
• zawału serca,  
• udaru niedokrwiennego mózgu, 
• niedokrwienia kończyn dolnych. 

Zmniejszona aktywność fizyczna często związana z nadwagą i otyłością może prowadzić do rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i wystąpienia zakrzepicy żył głębokich oraz zatorowości płucnej. 

Choroby układu sercowo-naczyniowego – czynniki ryzyka

Z badań przeprowadzonych w naszym kraju wynika, że najczęstszymi czynnikami występowania chorób sercowo-naczyniowych (CVD, cardiovascular diseases) są:  

• zaburzenia gospodarki lipidowej, 
• nadciśnienie tętnicze,  
• nadwaga i otyłość, 
• palenie tytoniu [4].  

Jak uniknąć chorób układu sercowo-naczyniowego? 

Całkowite wyeliminowanie chorób układu sercowo-naczyniowego, tak jak innych chorób, jest niestety niemożliwe. 

Jednak znając przyczyny ich powstawania, można im zapobiegać. 

U osób z nadwagą zalecana jest zmiana stylu życia – modyfikacja nawyków żywieniowych i zwiększenie aktywność fizyczna. 

Profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych to przede wszystkim stosowanie odpowiedniej diety. 

Badania potwierdzają zmniejszenie częstości występowania zgonów z powodu chorób układu krążenia u osób stosujących tzw. dietę śródziemnomorską bogatą m.in. w produkty zbożowe, warzywa i owoce oraz zawierającą duże ilości oliwy z oliwek i ryb [5].  

Nadwaga i otyłość to główne czynniki odpowiedzialne za występowanie chorób sercowo-naczyniowych.  W profilaktyce tego rodzaju chorób i ich następstw bardzo ważne są: 

• odpowiednia dieta,   
• aktywność fizyczna (najlepiej na świeżym powietrzu), 
• regularne wykonywanie badań w celu ewentualnego wykrycia tych schorzeń. 

Osoby, u których zdiagnozowano choroby układu krążenia, powinny regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne do specjalisty i ściśle przestrzegać zaleceń lekarskich.

Przeczytaj również:
Wpływ braku aktywności fizycznej na choroby układu sercowo-naczyniowego
Wpływ diety na rozwój chorób układu sercowo-naczyniowego