Adopcja dziecka. Jak się do niej przygotować?

Jak wygląda adopcja dziecka? 

W Polsce wyróżnia się kilka rodzajów adopcji. Różnią się one między sobą poziomem zażyłości więzi – statusem prawnym i wynikającymi z niego prawami oraz obowiązkami na linii rodzic-dziecko.  

Adopcja poprzez przysposobienie pełne 

Dziecko zostaje w pełni włączone do rodziny adopcyjnej, zyskując te same prawa i obowiązki, jakie posiadają dzieci biologiczne danej pary (prawo do dziedziczenia i do otrzymywania alimentów). Również rodzice adopcyjni otrzymują wszelkie prawa i obowiązki analogiczne do tych posiadanych przez rodziców biologicznych. Natomiast stosunki prawne dziecka adoptowanego z jego biologiczną rodziną ulegają całkowitemu zerwaniu.  

Ten rodzaj adopcji może mieć miejsce w momencie, gdy biologiczni rodzice dziecka zostaną wyrokiem sądu pozbawieni praw rodzicielskich.  

Przysposobienie całkowite  

To forma przysposobienia pełnego, która nie może zostać rozwiązana. Ma ono miejsce w sytuacji, gdy rodzice biologiczni wyrazili zgodę na adopcję dziecka bez wskazania przyszłych rodziców adopcyjnych oraz gdy rodzice biologiczni nie są znani lub nie żyją (wówczas decyzję podejmuje sąd). 

Przysposobienie niepełne 

Ten rodzaj adopcji występuje dosyć rzadko. Polega on na stworzeniu więzi prawnej pomiędzy dzieckiem adoptowanym i rodzicami adopcyjnymi przy jednoczesnym niewłączaniu dziecka w życie rodzinne i tworzenie więzi z bliskimi krewnymi rodziców adopcyjnych. Dziecko pozostaje związane ze swoimi krewnymi biologicznymi – babcią, dziadkiem, rodzeństwem czy wujostwem. Ten rodzaj adopcji może zostać przekształcony w przysposobienie pełne lub rozwiązany (z uwzględnieniem dobra dziecka). 

Adopcją dzieci w Polsce zajmują się wyłącznie ośrodki adopcyjne. Koordynują one i nadzorują proces adopcji na wszystkich jego etapach. Przygotowują przyszłych rodziców do odgrywania nowej roli, kontrolują przebieg procesu, a już po zakończeniu procedury adopcyjnej służą nowym rodzinom wsparciem i pomocą.  

Proces adopcyjny może nieznacznie różnić się w zależności od praktyk danego ośrodka adopcyjnego. Jednak w każdym z nich obowiązują pewne zasady i procedury. Osoby pragnące zostać rodzicami adopcyjnymi mogą zgłosić się do dowolnego ośrodka adopcyjnego w Polsce (nie obowiązuje konieczność wizyty w ośrodku przypadającym na nasz rejon zameldowania czy zamieszkania). 

Proces adopcyjny możemy podzielić na kilka faz: 

Faza 1  

Obejmuje wystosowanie wniosku, złożenie odpowiednich dokumentów w wybranym ośrodku adopcyjnym i wstępną ocenę zgłaszających się osób. Oceniane są predyspozycje osobiste oraz pobudki skłaniające kandydatów do podjęcia decyzji o chęci adopcji.  

Ocena ta dokonywana jest na podstawie: 

• zebranych dokumentów i danych kandydatów (akt małżeństwa, zaświadczenia dotyczące zarobków, niekaralności przyszłych rodziców i ich stanu zdrowia), 
• rozmowy kwalifikacyjnej,  
• wyniku przeprowadzonych badań i testów psychologicznych, 
• wizyty w domu kandydatów.  

Faza 2  

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku potencjalni rodzice kierowani są na obowiązkowe szkolenie. Rozwiewa ono wszystkie wątpliwości związane z procesem adopcyjnym i funkcjonowaniem rodziny adopcyjnej, pomaga oswoić obawy i rozwinąć kompetencje rodzicielskie kandydatów. Na rozpatrzenie wniosku i skierowanie kandydatów na szkolenie ośrodek ma 4 miesiące od daty wpłynięcia wniosku.  

Faza 3  

Ośrodek adopcyjny przygotowuje opinię kwalifikacyjną. Zadaniem ośrodka jest upewnienie się, że kandydaci posiadają umiejętności i warunki niezbędne do stworzenia bezpiecznej, wspierającej i kochającej rodziny. Jeśli została wydana pozytywna opinia, jest ona ważna przez 36 miesięcy. W tym czasie przyszli rodzice są zobowiązani do informowania ośrodka o poważnych zmianach, które zaszły w ich życiu, np. o utracie pracy, rozstaniu. 

Faza 4  

To okres oczekiwania na dziecko. Ośrodek dobiera dziecko do danej rodziny, kierując się jego potrzebami i zdolnościami potencjalnych rodziców adopcyjnych do ich zaspokojenia. Ośrodek składa rodzicom propozycję adopcji, udzielając im przy tym ważnych informacji dotyczących sytuacji prawnej i rodzinnej dziecka, stanu jego zdrowia oraz dotychczasowego rozwoju. 

Faza 5  

Jeśli rodzice zaakceptują propozycję ośrodka, wówczas następuje pierwsze spotkanie z dzieckiem. Odbywa się ono zwykle w miejscu, w którym aktualnie przebywa dziecko, w obecności jego opiekunów oraz psychologa. Od tego momentu możliwe są już regularne spotkania w celu bliższego poznania i tworzenia więzi.  

Faza 6  

Gdy kandydaci podejmują decyzję o adopcji danego dziecka, do sądu zostaje złożony wniosek o jego przysposobienie. W przygotowaniu wniosku przyszłym rodzicom pomagają pracownicy ośrodka adopcyjnego. Zwykle decyzja o przysposobieniu zapada na drugiej rozprawie. 

Faza 7  

Stworzona zostaje nowa metryka urodzenia, a dziecko zamieszkuje na stałe w domu rodziców adopcyjnych. 

Ile trwa adopcja dziecka? 

Średni czas oczekiwania na adopcję dziecka od momentu złożenia wniosku w ośrodku adopcyjnym do uzyskania orzeczenia sądu wynosi około 2 lat. Istnieją jednak przypadki, gdy okres ten wydłuża się nawet do kilku lat.  

Na długość procesu adopcyjnego wpływają takie czynniki jak np.: 

• oczekiwania rodziców co do dziecka i odrzucanie kolejnych propozycji ośrodka;  
• liczba dzieci o uregulowanej sytuacji prawnej, które mogą być zgłoszone do ośrodka; 
• brak jasnych przepisów i wytycznych co do maksymalnej długości trwania poszczególnych faz adopcji. 

Ile kosztuje adopcja dziecka? 

Osoby posiadające polskie obywatelstwo i zamieszkujące w kraju nie ponoszą żadnych kosztów związanych z procesem adopcyjnym. Aby ich wniosek został rozpatrzony pozytywnie, muszą mieć stabilną sytuację finansową i dobre warunki bytowe. 

Kto może zostać rodzicem adopcyjnym? 

Zgodnie z polskim prawem kandydatami na rodziców adopcyjnych mogą zostać: 

• osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, czyli osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione. Jest to warunek konieczny, aby dana osoba w świetle prawa mogła sprawować władzę rodzicielską nad dzieckiem; 
• osoby posiadające odpowiednie predyspozycje osobiste, kompetencje rodzicielskie i stabilną sytuację materialno-bytową, a także pozbawione nałogów. Są to ważne przesłanki, którymi kierują się ośrodki adopcyjne i sąd, wydając opinię czy orzeczenie. W procesie adopcyjnym brane jest pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka i zdolność przyszłej rodziny do zapewnienia mu prawidłowych warunków rozwojowych;  
• osoby, które otrzymały pozytywną opinię kwalifikacyjną ośrodka adopcyjnego oraz świadectwo potwierdzające odbycie obowiązkowego szkolenia; 
• osoby, które są odpowiednio starsze od dziecka (konieczność zachowania różnicy wieku). 

Dziecko może zostać zaadoptowane przez parę. Musi być ona jednak w związku małżeńskim z co najmniej 5-letnim stażem. W przypadku małżeństw nieposiadających biologicznych dzieci z powodu bezpłodności konieczne może okazać się zaświadczenie lekarskie o przebytym leczeniu. 

Dziecko mogą adoptować również osoby samotne. W praktyce zwykle adoptują one dzieci starsze, niepełnosprawne i chore. Ważne, aby przed sądem były w stanie udowodnić, że w razie potrzeby posiadają wsparcie bliskich.  

Co dyskwalifikuje do adopcji dziecka? 

Jeśli dana osoba nie spełnia wymienionych wyżej wymagań, nie może brać udziału w procesie adopcyjnym.  

Na decyzję ośrodka adopcyjnego lub sądu niekorzystnie wpływają również:  

• krótki staż małżeński pary,  
• bardzo młody wiek, 
• bycie w nieformalnym związku. 

Adopcja krajowa a międzynarodowa 

Adopcją międzynarodową nazywamy przysposobienie, na mocy którego dziecko opuszcza kraj zamieszkania, aby móc zamieszkać z rodziną adopcyjną.  

W procesie adopcji preferowane są adopcje krajowe. Dzięki temu dziecko nie musi zmieniać otoczenia, w którym się wychowało.  

Adopcje międzynarodowe zdarzają się zatem zwykle w sytuacji, gdy nie ma możliwości znalezienia odpowiedniej rodziny dla dziecka w jego kraju pochodzenia. Ośrodki adopcyjne mają przeważnie kilka miesięcy na znalezienie rodziny adopcyjnej w kraju. Jeśli zakończy się to niepowodzeniem, dane dziecka trafią do centralnego banku danych o dzieciach. Stamtąd trwają dalsze poszukiwania rodziny, również za granicą. 

W przypadku gdy dziecko chce zaadoptować krewny mieszkający za granicą, nie obowiązuje zasada pierwszeństwa adopcji krajowej, tylko zasada pierwszeństwa adopcji przez osoby spokrewnione lub spowinowacone. Osoba ubiegająca się o adopcję dziecka z innego kraju musi dostarczyć odpowiednie dokumenty, a przed nawiązaniem kontaktu z polskim ośrodkiem adopcyjnym uzyskać pozytywną opinię z ośrodka w kraju zamieszkania. Na adopcję zagraniczną muszą zgodzić się oba państwa. Dziecko musi mieć zagwarantowaną zgodę na wyjazd i pobyt stały w kraju zamieszkania rodziców adopcyjnych. Adopcja zagraniczna jest również odpłatna w przeciwieństwie do adopcji krajowej. 

Adopcja to proces, którego celem jest zapewnienie dobrostanu dziecka i stworzenie rodziny, z poszanowaniem praw i potrzeb wszystkich osób ją tworzących. Proces adopcyjny w Polsce ma wiele etapów i obejmuje szereg procedur, a przyszli rodzice adopcyjni muszą posiadać określone kwalifikacje potwierdzone opinią z ośrodka adopcyjnego oraz przejść obowiązkowe szkolenie, aby móc zostać rodziną adopcyjną.