Biegunka z krwią – co ją powoduje i co oznacza?

Biegunka z krwią – przyczyny 

Najczęstszą przyczyną biegunek z krwią są infekcje wywołane przez: 

• bakterie – Salmonella, Campylobacter jejuni, Escherichia coli, Shigella, rzadziej Yersinia enterocolitica, Gardia lamblia i Cryptosporidium, 
• toksyny bakteryjne, np. Vibrio cholerae, Staphylococcus aureus, Bacillus cereus.  

Do zatrucia dochodzi po spożyciu żywności lub wody zanieczyszczonej wydalinami pochodzącymi z przewodu pokarmowego chorego albo przez bezpośrednie spożycie produktów pochodzących od chorego zwierzęcia, np. niepasteryzowane mleko, jaja lub mięso poddane nieprawidłowej obróbce termicznej. Rzadziej zakażenie jest wywołane bezpośrednim kontaktem z chorym.  

Często oprócz krwi w stolcu pojawia się również ropa i śluz, kał może mieć zielonkawy odcień, a temperatura może wzrosnąć do nawet 40°C [1,2].  

Biegunka z krwią może pojawić się u osób długotrwale leczonych antybiotykami, co jest objawem rzekomobłoniastego zapalenia jelit spowodowanego zakażeniem Clostridium difficile [3].  

Krew w kale może pojawiać się także w zakażeniu pierwotniakiem pełzakiem czerwonki, który wywołuje chorobę zwaną pełzakowicą jelitową (czerwonką pełzakową lub amebozą). Innymi objawami są silne, gwałtowne i nagłe bóle brzucha, wzdęcia, nudności oraz bolesność wątroby i jelita grubego. W ciężkich postaciach występuje wysoka gorączka, a powikłaniem może być zapalenie lub ropień wątroby, co prowadzi do wyniszczenia organizmu, niedokrwistości i chronicznych bólów głowy [4].  

Przyczyną krwistej biegunki mogą być także zakażenia noro-, kalici- i rotawirusami, a rzadziej astro- i adenowirusami. Towarzyszy temu temperatura powyżej 38°C, a także nudności i bardzo częste wymioty. Przy braku leczenia lub osłabieniu organizmu choroba może trwać nawet do 12 dni. W przypadku tej infekcji potrzebna jest interwencja medyczna, szczególnie u dzieci i osób starszych, gdyż może dojść do odwodnienia organizmu [2]. 

Krwiste biegunki mogą pojawić się także w nieswoistych zapaleniach jelit o podłożu autoimmunologicznym, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna. Objawami wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, oprócz częstych śluzowo-krwistych biegunek, są utrata masy ciała i osłabienie, a w ciężkich przypadkach odwodnienie i gorączka. Czasami zamiast biegunek występują zaparcia i krwawienia z odbytu. W objawach choroby Leśniowskiego-Crohna oprócz krwistych biegunek dominują silny ból brzucha i zmiany w okolicy odbytu (szczeliny, ropnie i przetoki okołoodbytnicze). Mogą także wystąpić afty w jamie ustnej i wymioty. W chorobie Leśniowskiego-Crohna domieszka krwi pojawia się rzadko, ale mogą wystąpić smoliste stolce [5,6].  

Inną przyczyną pojawienia się krwi w kale są krwawienia z przewodu pokarmowego. Gdy dochodzi do niego w górnym odcinku przewodu pokarmowego (jama ustna, przełyk, żołądek i część dwunastnicy), stolec ma ciemne lub smoliste zabarwienie, a dodatkowym objawem są fusowate wymioty. Najczęstszą przyczyną są nadżerki (wywołane np. przez leki, alkohol), żylaki przełyku i żołądka bądź krwawienie z wrzodu żołądka lub dwunastnicy. Krwawienia z dolnego odcinka pokarmowego (dolna część dwunastnicy oraz jelito cienkie i grube) występują w schorzeniach, takich jak nieswoiste zapalenie jelit, uchyłkowatość jelita grubego, żylaki odbytu (hemoroidy) i nowotwory. Krew, która pojawia się w kale, jest żywoczerwona [7].  

Pojawienie się krwi w kale jest jednym z pierwszych objawów chorób nowotworowych przewodu pokarmowego (np. jelita grubego) [8].  

Biegunka z krwią u dorosłych 

Dorośli zazwyczaj ignorują występowanie krwistych biegunek. Należy pamiętać, że często jest to pierwszy objaw poważnych schorzeń. Na podstawie zabarwienia i rodzaju zanieczyszczeń w stolcu można w przybliżeniu określić przyczynę pojawienia się krwi.  

Krew o jasnym zabarwieniu zazwyczaj pojawia się przy pęknięciu odbytu lub hemoroidach. Gdy stolec ma czarne zabarwienie, świadczy to o krwawieniu z górnego odcinku przewodu pokarmowego. Jeśli krwi jest bardzo dużo, przyczyną może być otwarte owrzodzenie.  

To także pierwszy objaw nowotworów przewodu pokarmowego [5-9]. 

Biegunka z krwią u dzieci 

Najczęściej krwista biegunka u dzieci jest objawem infekcji wywołanej przez bakterie.  

Ze względu na ryzyko odwodnienia i powikłań należy zgłosić się do lekarza, który zleci wykonanie badania kału. Pozwoli to ustalić, czy przyczyną jest zakażenie drobnoustrojami i jaki jest ich rodzaj.

Jeśli wynik jest negatywny, można podejrzewać występowanie alergii pokarmowej (np. na białko mleka krowiego) lub nieprawidłowe odżywianie [10,11]. 

Biegunki z krwią u dzieci mogą występować także przy następujących chorobach: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, polipy, choroba Leśniowskiego-Crohna czy uchyłek Meckela.  

Gdy stolec ma postać malinowej galaretki i towarzyszą temu napady bólu, mogą być to objawy wgłobienia jelita, co może doprowadzić do konieczności przeprowadzenia operacji [5,6,12,13]. 

Biegunkę z krwią u dzieci traktuje się jako patologię. Niezalecane jest leczenie na własną rękę. Najlepiej skonsultować się ze specjalistą. 

Biegunka z krwią u kobiet w ciąży

Występowanie biegunek z krwią w ciąży jest najczęściej związane z infekcjami wywołanymi przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym. 

Biegunki pojawiają się w pierwszym miesiącu ciąży, co wynika z zachodzących zmian hormonalnych i jest naturalną reakcją organizmu. Mogą pojawić się także na kilka dni przed porodem i to także nie stanowi zagrożenia.  

Zazwyczaj przyczyną pojawienia się krwi w kale jest infekcja bakteryjna lub wirusowa, która nie stanowi zagrożenia dla płodu. Może jednak dojść do zatrucia organizmu, co staje się niebezpieczne.  

W związku z tym pojawienie się krwi w kale u ciężarnej warto zawsze skonsultować z lekarzem [14].

Silne i długotrwałe biegunki mogą prowadzić do odwodnienia, utraty minerałów i witamin, a w ciężkich przypadkach mogą skutkować poronieniem lub wystąpieniem wad wrodzonych u płodu. 

Częstą dolegliwością występującą w trakcie ciąży jest choroba hemoroidalna, której także mogą towarzyszyć biegunki z krwią.  

Biegunka z krwią u osób starszych

Biegunki z krwią u osób starszych połączone z dodatkowymi objawami powinny być zawsze konsultowane z lekarzem.

W przypadku zakażeń wywołanych przez bakterie, wirusy lub pierwotniaki może szybko dojść do odwodnienia, utraty elektrolitów i ogólnego osłabienia organizmu. Może również nastąpić zaburzenie wchłaniania leków, co w konsekwencji może doprowadzić do problemów z właściwym leczeniem schorzeń podstawowych, np. nadciśnienia tętniczego, chorób sercowo-naczyniowych, niedoczynność tarczycy i cukrzycy. 

Jeśli krwiste biegunki występują na zmianę z zaparciami, co powiązane jest z uczuciem niepełnego wypróżnienia, a stolce mają kształt ołówkowy oraz towarzyszy temu niedokrwistość i utrata masy ciała (szczególnie u osób powyżej 50. roku życia), może to świadczyć o występowaniu nowotworu jelita grubego [8]. 

Powikłaniem po antybiotykoterapii jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit spowodowane przez zakażenie Clostridium difficile, które występuje najczęściej u osób starszych, pacjentów szpitali i pensjonariuszy domów opieki [15]. 

Jak leczyć biegunki z krwią?

Zazwyczaj biegunki z krwią nie są groźne i ustępują samoistnie. Każda biegunka może prowadzić do szybkiej utraty wody i elektrolitów, dlatego standardowo stosuje się nawadnianie i leczenie objawowe [16]. 

W przypadku biegunki z krwią warto przebadać kał pod kątem bakteriologicznym w celu sprawdzenia, czy konieczne jest wdrożenie leczenia antybiotykami [10,16]. 

Jeśli pojawiają się silne bóle brzucha lub biegunka utrzymuje się przez długi czas, wybudza chorego ze snu, a dodatkowo pojawiają się gorączka, bóle okołostawowe, zmiany okołoodbytnicze lub utrata wagi, należy skonsultować te objawy z lekarzem [8]. 

W chorobach zapalnych jelita grubego o podłożu autoimmunologicznym (np. choroba Leśniowskiego-Crohna) stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, immunosupresyjne i przeciwciała, a w skrajnych przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne jest mało skuteczne, włącza się zabiegi operacyjne [6].   

Kiedy biegunka z krwią jest groźna?

Zazwyczaj biegunki z krwią są niegroźne i ustępują samoistnie, a ich leczenie opiera się na łagodzeniu objawów i nawadnianiu.  

Sygnałami alarmującymi są: 

• występowanie bólu brzucha,  
• utrzymywanie się biegunki przez dłuższy czas,  
• wybudzanie ze snu, 
• gorączka,  
• bóle stawów,  
• zmiany wokół odbytu,  
• utrata wagi [6,8]. 

Objawami, które powinny nas zaniepokoić u dzieci, są opóźnione dojrzewanie lub spowolnienie tempa wzrostu [6,8].  

Niezależnie od wieku pojawienie się krwi w kale powinno stanowić sygnał ostrzegawczy. Jest to odstępstwo od normy i w większości przypadków zalecana jest konsultacja lekarska. Mimo że najczęstszą przyczyną tego typu biegunek są infekcje spowodowane przez drobnoustroje, warto zwrócić uwagę na dodatkowe objawy.  

Przeczytaj również:
Biegunka (rozwolnienie) – przyczyny, objawy i leczenie