Cytologia płynna. Na czym polega i czym różni się od zwykłej cytologii?

Cytologia – jak wygląda?

Badanie cytologiczne, czyli rozmaz szyjkowy, jest podstawowym elementem diagnostyki raka szyjki macicy.

Badanie to polega na wprowadzeniu specjalistycznej szczoteczki przez założony do pochwy wziernik. Poprzez wykonywanie obrotów szczoteczką, lekarz ginekolog pobiera próbki komórek z kanału i tarczy szyjki macicy. Odpowiednio zabezpieczony materiał biologiczny w dalszej kolejności przekazywany jest do oceny mikroskopowej.

Istnieją dwa rodzaje cytologii: konwencjonalna (szkiełkowa) i płynna.

W cytologii na podłożu płynnym (LBC-liquid-based cytology) umieszcza się końcówkę szczoteczki cytologicznej w pojemniku z odpowiednim płynem utrwalającym. Zapobiega on uszkodzeniu pobranych komórek. W dalszej kolejności materiał przenosi się na filtr oczyszczający płyn. Dopiero wówczas materiał biologiczny jest przenoszony na szkiełko mikroskopowe. W przeciwieństwie do cytologii klasycznej, w której to pobrany materiał już zaraz po pobraniu przenoszony jest na szkiełko i zostaje utrwalony roztworem etanolu. 

Kiedy zrobić cytologię? 

Pierwszą cytologię powinny zrobić wszystkie kobiety, które ukończyły 18 lat lub młodsze, jeśli rozpoczęły aktywne życie seksualne.  

Na początku badanie cytologiczne najlepiej wykonywać raz w roku (przez około 3-4 lata). Po tym okresie wystarczy powtórzenie badania raz na trzy lata. Wyjątkiem jest ciąża. Wtedy warto wykonać cytologię dwa razy – w pierwszym i trzecim trymestrze.  

Lekarz ginekolog może zalecić Ci częstsze badanie, jeśli jesteś w grupie ryzyka (jesteś nosicielką wirusa HIV, jesteś zarażona wirusem HPV, często zmieniasz partnerów seksualnych lub zażywasz leki immunosupresyjne).

Na badanie cytologiczne najlepiej wybrać się między 10. a 18. dniem cyklu. Nie umawiaj się na wizytę podczas samej menstruacji, a także 3-4 dni przed i po miesiączce. 

Cytologia – wyniki 

5-stopniowa skala Papanicolau została zastąpiona przez system Bethesda (TBS – The Bethesda System), który dokładniej opisuje wynik badania.

Mogą tam pojawić się następujące skróty: 

NILM (negative for intraepithelial lesion or malignancy) – oznacza wynik prawidłowy, bez obecności komórek podejrzanych i nowotworowych;

ACS (atypical squamous cells) – jest to wynik nieprawidłowy, w rozmazie obecne są nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, wyróżniamy tu: 

• ASC-US (atypical squamous cells of undetermined sigificance) – są to zmiany komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego o nieokreślonym znaczeniu, sugerujące przewlekły stan zapalny); 
• ASC-H (atypical squamous cells, cannot exclude high-grade squamous intraepithelial lesions) – w wymazie znajdują się nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, wśród których nie można wykluczyć obecności zmian śródbłonkowych dużego stopnia. 

LSIL (low-grade squamous intraepithelial lesion) – wynik nieprawidłowy, obecne są zmiany śródbłonka małego stopnia, które mogą wskazywać na zakażenie HPV; 

HSIL (high-grade squamous intraepithelial lesion) – oznacza wynik nieprawidłowy; wśród zmian śródbłonka dużego stopnia wyróżnia się: 

• CIN2 – śródbłonkowa neoplazja średniego stopnia, 
• CIN3 – śródbłonkowa neoplazja dużego stopnia, 
• AGC (atypical glandular cells) – w wymazie obecne są nieprawidłowe komórki nabłonka gruczołowego, 
• CIS (carcinoma in situ) – rak płaskonabłonkowy nie rozsiany, 
• AIS (adenocarcinoma in situ) – rak gruczołowy nierozsiany. 

Pamiętaj, że badanie cytologiczne powinno zostać zinterpretowane przez lekarza ginekologa.  

Zalety cytologii płynnej 

Różnice w technice, na której opiera się badanie cytologiczne, rzutują na poziom przydatności obu tych metod. Dlatego też wartość diagnostyczna cytologii konwencjonalnej może odbiegać od tej wykonanej na podłożu płynnym. Cytologia płynna odznacza się przede wszystkim lepszą jakością pobranego materiału do badania. Wynika to z tego, że ewentualne komórki zapalne, śluz i krew, które mogą przesłaniać obraz, zostają skutecznie usunięte w trakcie przygotowania próbki do badania. Tym samym cytologia płynna pozwala na minimalizację wystąpienia błędu podczas oceny przez diagnostę. Natomiast rozmaz uzyskany metodą konwencjonalnej cytologii może okazać się trudny do interpretacji przez nieczytelny obraz mikroskopowy. 

Co więcej, ilość komórek pozyskiwanych metodą cytologii płynnej jest znacznie większa, co dodatkowo podnosi jakość oceny rozmazu. Ponadto, większa czułość i swoistość cytologii płynnej w porównaniu do konwencjonalnej oznacza odpowiednio: wyższą zdolność do wykrywania osób prawdziwie chorych oraz wyższą zdolność do identyfikacji osób prawdziwie zdrowych. 

W cytologii LBC, dzięki wykorzystaniu podłoża płynnego, można na tym samym materiale biologicznym wykonać testy molekularne w kierunku wirusa HPV. Daje to możliwość pogłębienia diagnostyki bez konieczności wykonywania oddzielnych badań.  

Cytologia płynna – koszt 

Niestety cytologia płynna wiąże się z wyższymi kosztami. Wprowadzenie cytologii na podłożu płynnym jako standardowego badania w warunkach opieki zdrowotnej w Polsce niosłoby za sobą prawdopodobną konieczność przemodelowania programu profilaktyki raka szyjki macicy. W związku z tym w Polsce w dalszym ciągu częściej wykonuje się badania cytologiczne oparte na cytologii konwencjonalnej.

Koszt cytologii płynnej może różnić się od przychodni i pakietu, który jest w ofercie. Podczas badania oprócz komórek można zbadać np. obecność wirusa HPV, wtedy koszt jest wyższy. Cena za badanie to około 150-300 złotych.  

Cytologia – dwie metody, jeden cel 

Niezależnie od wybranej metody badania, cytologia pozostaje podstawowym badaniem przesiewowym w kierunku wykrycia raka szyjki macicy. Jeśli wynik cytologii będzie nieprawidłowy, zostaniesz skierowana na dalszą ścieżkę diagnostyczną.

Ustalony przez Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP) obowiązujący schemat postępowania opiera się na najnowszych możliwościach diagnostycznych, uwzględniając zarazem realne możliwości i ich dostępność w Polsce. 

Przeczytaj również:
Badania profilaktyczne dla kobiet. Weź zdrowie w swoje ręce!