Krew pępowinowa. Czy może uratować życie?

Krew pępowinowa – co to jest? 

Krew pępowinowa to krew pozostająca w sznurze pępowinowym i łożysku po urodzeniu dziecka. Jest bogata w komórki macierzyste, które mogą być wykorzystane do leczenia różnych ciężkich chorób. 

Jeśli lekarz lub położna nie pobierze krwi pępowinowej przy porodzie, zostaje ona zutylizowana razem z łożyskiem i pępowiną. 

Krew pępowinowa – po co się ją pobiera? 

Krew pępowinową pobieramy, aby uzyskać z niej komórki macierzyste. Są to niewyspecjalizowane komórki, które mają duży potencjał do dzielenia się. Potrafią się zróżnicować i przekształcić w wyspecjalizowane komórki innych tkanek. Dzięki tym właściwościom mogą zastąpić uszkodzone komórki i wyleczyć wiele chorób.

Innymi źródłami komórek macierzystych są szpik kostny oraz krew obwodowa. 

W 1988 r. Elaine Gluckman po raz pierwszy przeszczepiła komórki macierzyste z krwi pępowinowej u 6-letniego chłopca chorującego na niedokrwistość Fanconiego. Natomiast pierwszy na świecie bank krwi pępowinowej został założony w 1992 r. 

Istnieją dwa rodzaje przeszczepów: 

• autologiczny – kiedy biorcą i dawcą komórek macierzystych jest ta sama osoba,  
• allogenicznym – gdy komórki macierzyste są przeszczepiane innej osobie. 

Krew pępowinowa – na jakie choroby się ją stosuje? 

Komórki macierzyste są wykorzystywane w leczeniu ponad 80 zagrażających życiu chorób. 

Należą do nich m.in.: 

• białaczki, 
• chłoniaki, 
• anemia sierpowata, 
• anemia aplastyczna, 
• talasemie, 
• niedobory odporności, np. SCID (severe combined immunodeficiency, ciężki złożony niedobór odporności),  
• zaburzenia metaboliczne. 

Naukowcy uważają komórki macierzyste za przyszłość medycyny regeneracyjnej.  

Obecnie są one przedmiotem wielu eksperymentów dotyczących: 

• chorób sercowo-naczyniowych,  
• cukrzycy,  
• chorób neurodegeneracyjnych,  
• spektrum autyzmu, 
• gojenia ran. 

Krew pępowinowa – jak wygląda pobranie?  

Jeśli zdecydujesz się na bankowanie krwi pępowinowej, otrzymasz z banku krwi specjalny zestaw pobraniowy. Za jego pomocą położna lub lekarz zabezpieczy materiał po porodzie. 

Pobranie krwi pępowinowej to prosty i bezpieczny proces, który trwa ok. 10 minut. 

Wykonuje się je najczęściej po urodzeniu dziecka, przecięciu pępowiny i urodzeniu łożyska. Położna może też pobrać krew przed urodzeniem łożyska. Pozyska wówczas więcej krwi. 

Położna lub lekarz wkłuwa się do pępowiny i pobiera od 40 ml do 90 ml krwi pępowinowej. W przypadku pobrania sznura pępowinowego zabezpiecza się ok. 10-15 cm odcinek pępowiny w specjalnym pojemniku. Po pobraniu materiał jest transportowany do laboratorium, badany i zamrażany w temperaturze –196 stopni. 

Pobranie krwi pępowinowej nie zmienia planu porodu, nie wpływa na rodzaj porodu ani opiekę poporodową.  

W przypadku komplikacji porodowych (takich jak krwotok, rzucawka, zatrzymanie akcji serca czy zamartwica okołoporodowa) pobranie odpowiedniej ilości krwi pępowinowej może nie być możliwe.

Czy warto zabezpieczać krew pępowinową? 

Wraz z rozwojem medycyny i nowymi sposobami użycia komórek macierzystych rośnie również zainteresowanie zabezpieczaniem krwi pępowinowej. Wiele instytucji podkreśla, że bankowanie krwi ma swoje zalety, jak i ograniczenia. Ostateczna decyzja dotycząca jej przechowywania zawsze należy do rodziców.  

The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) i the American Academy of Pediatrics (AAP) nie rekomendują rutynowego bankowania krwi pępowinowej w prywatnych (komercyjnych) bankach jako zabezpieczenia przed przyszłymi chorobami. Dlaczego? 

• Krwi pępowinowej nie wykorzystuje się tak często, jak nam się wydaje – konieczność przeszczepu autologicznego, czyli wykorzystania własnej krwi pępowinowej, jest bardzo niska – waha się między 1 na 400 a 1 na 2500 przypadków. 
• Nie zawsze możemy użyć własnego materiału – krwi pępowinowej pobranej od noworodka nie wykorzystamy do leczenia choroby genetycznej lub nowotworu u tego samego dziecka (przeszczep autologiczny), ponieważ przechowywane komórki macierzyste zawierają tę samą mutację genetyczną, która do niej doprowadziła. 
• Podczas porodu mogą również wystąpić komplikacje, które uniemożliwią pobranie odpowiedniej ilości krwi pępowinowej – w tym przypadku priorytetem jest zdrowie matki i dziecka, a nie pobranie materiału do badań. 

Ze względu na ograniczenia i rzadkość chorób, które mogą być leczone komórkami z krwi pępowinowej, w ciągu ostatnich 20 lat w Stanach Zjednoczonych wykonano tylko ponad 400 przeszczepów autologicznych. Dla porównania lekarze wykonali ponad 60 tysięcy przeszczepów krwi pępowinowej na całym świecie u dawców niespokrewnionych (z publicznych banków).

AAP i ACOG rekomendują prywatne bankowanie krwi, jeśli dziecko posiada rodzeństwo z chorobą, która może być wyleczona przeszczepem z krwi pępowinowej zdrowego członka rodziny.  

Jednak nawet wtedy rodzeństwo ma około 25% szans na zgodność i czasami konieczny jest przeszczep od niespokrewnionego dawcy. Z tego powodu lekarze zachęcają rodziny do udostępnienia komórek macierzystych w publicznym banku, aby pomóc innym. 

Nikt nie wie, w jaki sposób komórki macierzyste będą używane w przyszłości. Aktualnie nie ma jednak dowodów na użycie autologicznego przeszczepu krwi pępowinowej w medycynie regeneracyjnej. Na razie naukowcy tylko prowadzą badania nad taką możliwością. 

Gdzie jest przechowywana krew pępowinowa? 

Krew pępowinową przechowuje się w laboratorium wybranego banku krwi pępowinowej – publicznego lub komercyjnego. Deponując krew pępowinową w banku publicznym, automatycznie zrzekamy się praw do niej. W komercyjnym banku oddana krew pępowinowa należy do nas, dopóki opłacamy jej przechowywanie. Możemy jednak oddać ją później do banku publicznego. 

W teorii komórki macierzyste przechowywane są do momentu, aż zajdzie potrzeba ich użycia. Jednak według niektórych badań nie wiadomo, czy krew pępowinowa do celów przeszczepu autologicznego może być przechowywana dłużej niż 15 lat. 

Kto może skorzystać z krwi pępowinowej? 

Jeśli przechowujesz krew pępowinową w komercyjnym banku, ze swoich komórek macierzystych możesz skorzystać w każdej chwili.  

Gdy oddajesz krew pępowinową do publicznego banku, tracisz do niej prawa. Jeśli chcesz użyć zdeponowanych tam komórek macierzystych, musisz wpisać się na listę oczekujących do przeszczepu i uzyskać zgodność tkankową. 

Z materiału w publicznym banku może skorzystać każdy potrzebujący przeszczepu. 

Niezależnie od źródła komórek macierzystych standardowe przeszczepienia są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. 

Ile kosztuje przechowywanie krwi pępowinowej w banku?

Pobranie i przechowywanie krwi pępowinowej w publicznym banku jest bezpłatne. Można to zrobić jedynie w kilku ośrodkach w Polsce. 

W bankach komercyjnych cena zależy od rodzaju deponowanego materiału i długości jego przechowywania. Można pobrać krew pępowinową, łożyskową oraz sznur pępowinowy. Za pierwszy rok przechowywania razem z pobraniem i badaniem cena w zależności od pakietu waha się między 3000 a 6000 zł. Później płaci się jedynie abonament miesięczny, który wynosi od 50 do 80 zł. 

Krew pępowinowa a szpik kostny 

Alternatywą dla komórek macierzystych z krwi pępowinowej są komórki macierzyste pobrane ze szpiku kostnego albo krwi obwodowej. Ich uzyskanie i cechy różnią się między sobą.