Kolka niemowlęca a nietolerancja laktozy

Kolka u noworodka i niemowlaka – przyczyny 

Kolka jelitowa występuje u noworodków i niemowląt z niedojrzałym układem pokarmowym. Jest zaburzeniem czynnościowym, powodującym ból i dyskomfort u dziecka, co przejawia się głównie napadami płaczu, który trudno opanować. Często nie udaje się ustalić konkretnego powodu występowania kolki. 

Możliwe przyczyny kolki to:

• alergia pokarmowa – aż u 44% dzieci cierpiących na kolkę diagnozuje się alergię na białka mleka krowiego; po ich eliminacji z diety matki karmiącej lub zastosowaniu odpowiedniej mieszanki hipoalergicznej objawy powinny ustąpić w ciągu 2-3 dni;
• nietolerancja laktozy;
• zaburzenia mikroflory jelitowej;
• niedojrzałość układu pokarmowego; 
• niedojrzałość układu nerwowego i nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne; w tym przypadku zalecane jest wyciszenie i utulenie maluszka, np. podczas relaksującej kąpieli;
• kontakt z dymem tytoniowym – w mleku kobiety narażonej na bierne palenie stwierdza się obecność metabolitów nikotyny, które nasilają objawy kolki poprzez negatywny wpływ na motorykę jelit;
• temperament dziecka i relacje z opiekunami, np. istnieje związek pomiędzy depresją poporodową u matki a zwiększoną częstością występowania kolki u jej dziecka.

Na powstanie kolki może mieć wpływ kilka czynników jednocześnie, dlatego nie zawsze wyeliminowanie jednego problemu przynosi widoczną poprawę.

Kolka jelitowa a technika karmienia piersią 

W przypadku kolki jelitowej znaczenie może mieć nie tylko czym, ale też jak karmimy dziecko. Zmiana techniki karmienia piersią może przynieść dużą ulgę maluszkowi. Może okazać się, że np. karmienie dziecka w pozycji „spod pachy” powoduje mniejsze połykanie powietrza, co przekłada się na poprawę dolegliwości brzuszkowych.

Jeśli masz wątpliwości co do prawidłowej techniki karmienia piersią, skonsultuj się z położną laktacyjną. Adres i telefon do Poradni Laktacyjnej działającej w danym mieście bez problemu znajdziesz w internecie.

Kolka jelitowa – objawy

Aby rozpoznać kolkę jelitową, stosuje się tzw. regułę trzech.

Uwzględnia ona napady płaczu, które trwają: 

• co najmniej 3 godziny dziennie, 
• minimum 3 dni w tygodniu, 
• przez przynajmniej 3 tygodnie. 

U większości dzieci pierwsze objawy kolki pojawiają się w drugim tygodniu życia (80% przypadków), ale równie dobrze mogą wystąpić między 3. dniem a 3. tygodniem życia dziecka. Według niektórych doniesień czas pojawienia się dolegliwości ma związek ze stopniem ciężkości przebiegu kolki. Im wcześniej się rozpocznie, tym dłużej trwają pojedyncze napady płaczu i tym dłuższy ogólny czas trwania zaburzenia. Kolki ustępują zwykle w 3. lub 4. miesiącu życia dziecka. Jedynie u 7% niemowląt dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do 9. miesiąca. 

Napady kolki występują głównie w godzinach popołudniowych i wieczornych.

U dziecka zaobserwować można wówczas: 

• niepokój, 
• nieukojony płacz, 
• prężenie ciała, 
• podkurczanie nóżek i gwałtowne ich prostowanie, 
• zwiększenie obwodu brzuszka, 
• oddawanie gazów, 
• nagły początek objawów i równie nieprzewidywalne ich zakończenie. 

Przy kolce rozwój dziecka i przyrost masy ciała pozostają prawidłowe. 

Kolka jelitowa a nietolerancja laktozy u niemowlaka

Laktoza jest dwucukrem złożonym z glukozy i galaktozy, który występuje w mleku ssaków. Jest więc składnikiem zarówno pokarmu kobiecego, jak i mleka krowiego, które stanowi bazę do produkcji mleka modyfikowanego. Aby laktoza mogła zostać poprawnie strawiona, konieczne jest rozłożenie jej na cukry proste, które dopiero wówczas mogą być wchłonięte do krwiobiegu. Za hydrolizę (rozkład) laktozy odpowiada specjalny enzym – laktaza.

Nietolerancja laktozy to zespół objawów występujących po spożyciu laktozy. U niemowląt jest najczęściej spowodowana fizjologiczną niedojrzałością nabłonka jelit, które nie wytwarzają jeszcze wystarczającej ilości tego enzymu. Niestrawiona laktoza gromadzi się w świetle jelita grubego i tam przy udziale bakterii fermentuje. W jej wyniku powstają gazy jelitowe oraz następuje wzrost ciśnienia osmotycznego, który nadmiernie upłynnia treść jelita grubego. W efekcie pojawiają się objawy nietolerancji laktozy, a oddawane stolce są wodniste. 

Wtórna nietolerancja laktozy spowodowana uszkodzeniem kosmków jelitowych może pojawić się jako skutek uboczny zastosowania u dziecka niektórych leków (zwłaszcza antybiotyków i niesteroidowych leków przeciwzapalnych) lub w przebiegu różnych schorzeń, np. zakażeń żołądkowo-jelitowych (np. pasożyty, infekcje wirusowe), niedożywienia czy mukowiscydozy. 

Istnieje również pierwotna nietolerancja laktozy, która wynika z występowania specyficznej odmiany genu LCT. U osób o takim genotypie stężenie produkowanej w organizmie laktazy z czasem stopniowo spada aż do pojawienia się objawów nietolerancji. Jednak ta postać hipolaktazji praktycznie nie dotyczy niemowląt.

Jak rozpoznać nietolerancję laktozy u niemowlaka? 

Objawy niedoboru laktazy są łudząco podobne do przebiegu kolki niemowlęcej, której hipolaktazja może być jedną z przyczyn.

Przejawami nietolerancji laktozy są: 

• kolka, 
• wzdęcia i gazy, 
• nudności, 
• bóle brzucha, 
• odgłosy przelewania w brzuszku, 
• biegunki. 

Najbardziej charakterystycznym symptomem są wodniste stolce o nieprzyjemnym, kwaśnym zapachu.

Stopień ciężkości przebiegu nietolerancji laktozy zależy od wrażliwości niemowlęcia i ilości przyjętego mleka. Nasilanie się objawów niedługo po posiłku może wskazywać, że powodem kolki jest niedobór laktazy. Niepokojące symptomy zawsze skonsultuj z pediatrą.

Ważne jest prawidłowe odróżnienie nietolerancji laktozy od innych zaburzeń, jak np. alergia na białka mleka czy galaktozemia. Rozpoznanie nietolerancji laktozy może ułatwić przeprowadzenie testu prowokacyjnego. U dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym na pewien czas zmienia się mieszankę na bezlaktozową, obserwując, czy nastąpi poprawa, a następnie w celu potwierdzenia przypuszczeń ponownie wprowadza się mleko zawierające laktozę (nawrót dolegliwości świadczy o hipolaktazji).

Nietolerancja laktozy u niemowląt – jak pomóc dziecku? 

Jeśli przyczyną kolki jest nietolerancja laktozy u dziecka, nie bagatelizuj jej. Przedłużające się biegunki mogą spowodować odwodnienie organizmu, stany zapalne jelit, zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej oraz niedożywienie i anemię. 

Sposób postępowania zależy od stopnia nasilenia dolegliwości, czasu trwania biegunek oraz stanu odżywienia dziecka. Przy przejściowych niedoborach laktazy początkowo nie eliminuje się laktozy całkowicie z diety, zwłaszcza u niemowląt karmionych piersią. Kobiecy pokarm ma szereg cennych właściwości, dlatego uważa się, że zbyt szybkie zakończenie naturalnego karmienia nie działa na korzyść zdrowotną dziecka.

W pierwszej kolejności stosuje się: 

• preparaty zawierające laktazę – egzogenna laktaza w postaci kropel dodana do mleka ma za zadanie rozłożyć laktozę do cukrów prostych, co ułatwia jej przyswojenie; dzięki temu może złagodzić lub wyeliminować dolegliwości po posiłku;
• simetykon – to bezpieczny lek przeciwwzdęciowy, który może być stosowany od 1. miesiąca życia; mechanizm działania polega na rozbijaniu pęcherzyków gazu, co ułatwia ich usuwanie z przewodu pokarmowego;
• probiotyki – udokumentowano pozytywny wpływ szczepu Limosilactobacillus (L) reuteri w leczeniu kolki niemowlęcej; drobnoustroje te wpływają też na układ odpornościowy.

Jeśli mimo podjętych działań objawy nietolerancji nie ustępują, negatywnie wpływając na rozwój dziecka, lekarz może podjąć decyzję o całkowitej eliminacji laktozy z diety dziecka, zmieniając mleko modyfikowane na preparat pozbawiony tego dwucukru. Dla matek karmiących oznacza to konieczność odstawienia niemowlęcia od piersi i podawania specjalnych mieszanek bezlaktozowych.