Konwalia majowa – trująca czy lecznicza?

Konwalia majowa – występowanie i morfologia 

Konwalię spotkać można na obszarach półkuli północnej, przede wszystkim w Europie i środkowo-północnej Azji. Konwalia jest polską rośliną rodzimą, występuje najczęściej w lasach. Jest również uprawiana – ze względu na swoje walory estetyczne i lecznicze. Co ciekawe, konwalię spotkać można również na terenie Japonii. Wymieniona jest tam nawet w ustawie o obcych gatunkach inwazyjnych. 

Konwalia jest niedużą rośliną, osiąga maksymalnie 30 cm wysokości. Ma zieloną łodyżkę otuloną łukowatymi lub eliptycznymi liśćmi o zaostrzonych końcach. Jej kwiaty przypominają kształtem białe dzwoneczki. Roślina rzadko wydaje owoce, które przybierają kształt zwisających, czerwonych jagód. Uprawna konwalia posiada nawet do 18 kwiatków zebranych w grono. Dziko rosnące gatunki zazwyczaj posiadają do 9 kwiatków w gronie.

Konwalia majowa – zastosowanie medyczne 

Konwalia uznawana była już w starożytności za złoty środek leczniczy. Medyczne właściwości konwalii zostały odkryte już w starożytnych Chinach – stosowano ją do leczenia zaburzeń sercowo-naczyniowych. Dodatkowo napary z liści lub kwiatów konwalii stosowano do leczenia: 

• epilepsji, 
• bólów reumatycznych, 
• skazy moczanowej, 
• zaparć, 
• padaczki, 
• kataru (sproszkowaną dodawano do tabaki), 
• przeziębienia. 

Surowcem, który charakteryzuje się właściwościami leczniczymi jest kwiatostan konwalii majowej wraz z liśćmi. Z konwalii – świeżej lub suszonej – produkuje się nalewkę. Kwiaty zbiera się po dwóch latach, liście zaś maksymalnie po czterech latach od początku uprawy. Następnie poddaje się je suszeniu w temperaturze 80-100°C. Zebrany surowiec można przechowywać maksymalnie rok.

Ze względu na zmienność składu glikozydów nasercowych konwalii majowej nie zaleca się wytwarzania nalewki z konwalii na własną rękę, ponieważ konwalotoksyna w wysokim stężeniu jest toksyczna.

Mimo że dawka terapeutyczna uzyskiwana jest już przy bardzo niskim stężeniu konwalotoksyny, to jednak w warunkach domowych nie jesteśmy w stanie uzyskać mianowanej (stałej) ilości substancji leczniczej.  

Konwalotoksyna – najważniejszy z glikozydów konwalii – wykazuje najsilniejsze działanie na mięsień sercowy (nawet dziesięciokrotnie silniejsze od digoksyny pozyskiwanej z naparstnicy). Glikozydy konwalii, w przeciwieństwie do innych glikozydów, nie magazynują się w organizmie. Działają szybko, ale krótkotrwale, a następnie są wydalane z organizmu. Mechanizm działania glikozydów nasercowych polega na wzmacnianiu siły skurczu serca przy jednoczesnym, nieznacznym zmniejszeniu częstotliwości skurczy mięśnia sercowego. Właśnie dlatego preparaty na bazie konwalii majowej podaje się starszym osobom dla wzmocnienia pracy serca. Preparaty na bazie konwalii majowej stosowane są również jako środki uspakajające i homeopatyczne. 

Konwalia majowa – przeciwwskazania

Należy pamiętać, że konwalotoksyna w zbyt wysokim stężeniu jest toksyczna dla organizmu i może doprowadzić nawet do śmierci. Dodatkowo nie można stosować nalewki z konwalii, jeśli pacjent stosuje już preparaty z naparstnicą. Glikozydy konwalii majowej nie powinny być również stosowane w miażdżycy oraz przy niedoborach potasu. Zabronione jest podawanie nalewki z konwalii osobom z zaburzeniami nerek lub wątroby. 

Glikozydy nasercowe nie powinny być podawane razem z: 

• preparatami wapniowymi, 
• lekami hipotensyjnymi, 
• kortykosterydami, 
• diuretykami. 

Konwalia majowa – właściwości toksyczne 

Konwalia jest rośliną silnie toksyczną. Nawet woda z wazonu po ściętych kwiatach konwalii zawiera w składzie toksyny, a jej wypicie może doprowadzić do śmierci. Rejestrowano przypadki wypicia takiej wody, szczególnie wśród dzieci. 

Zatrucie glikozydami nasercowymi objawia się: 

• zaburzeniami przewodu pokarmowego (wymioty, biegunka), 
• ogólnym osłabieniem, 
• zawrotami głowy, 
• bólami głowy, 
• splątaniem, 
• zaburzeniami w widzeniu barw, 
• zaburzeniami pracy serca, 
• spadkiem ciśnienia. 

W ciężkich przypadkach może dojść do migotania komór i śmierci. Kwiat konwalii majowej działa podrażniająco na skórę (w średniowieczu kobiety nacierały policzki liśćmi konwalii, aby nadać im rumieńców). 

Konwalia majowa – pozamedyczne zastosowanie 

Ze względu na swoje walory estetyczne, konwalia majowa jest uprawiana również w celach ozdobnych. Potrafi długo przetrwać w wazonie, jeśli skośnie utnie się pędy rośliny i natnie je na długości pięciu centymetrów. Olejek eteryczny pozyskiwany z kwiatów konwalii majowej znalazł zastosowanie w perfumerii i kosmetyce – szczególnie do konstrukcji perfum jako baza albo dodatek.

Konwalia majowa jest powszechnie znaną, niewielką rośliną o białych, dzwonkowatych kwiatach. Ze względu na swoje walory estetyczne i zapach często trzyma się w wazonie jej cięte kwiaty. Ta niepozorna roślina wykazuje również silne właściwości lecznicze. Pamiętajmy jednak, aby przed zastosowaniem tego typu preparatów skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Ważne również, abyśmy nie zapominali o silnej toksyczności konwalii, a wazon z ciętymi kwiatami utrzymywali z dala od dzieci i zwierzaków domowych.

Przeczytaj również:
Jakie zioła warto stosować przy problemach z sercem?