Lanolina – właściwości, zastosowanie, bezpieczeństwo stosowania

Lanolina – co to jest? 

Lanolina jest woskiem zwierzęcym wytwarzanym przez gruczoły łojowe zwierząt, których skóra pokryta jest wełną. Nazwa lanolina pochodzi od łacińskich słów lana (wełna) i oleum (olej). 

Przełomowym momentem wykorzystania lanoliny i jej pochodnych w przemyśle było wyodrębnienie frakcji alkoholi lanolinowych i wytworzenie eucerytu. Euceryt to naturalny środek emulgujący, który jako pierwszy umożliwił utworzenie stabilnej emulsji. W 1911 roku wykorzystano go do stabilizacji emulsji kosmetycznej firmy Beiersdorf, znanej wszystkim do dziś jako kultowy krem Nivea. Euceryt uzyskiwany z lanoliny do dziś jest powszechnie wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. 

Pozyskiwanie lanoliny 

Lanolinę pozyskuje się jako produkt uboczny produkcji wełny. Pozyskuje się ją nie tylko od owiec, ale także od lam. Lanolina zapewnia włosom ochronę przed czynnikami środowiskowymi, zapobiega splątywaniu i filcowaniu, jest również odpowiedzialna za samooczyszczanie włókien. 

Po ostrzyżeniu zwierząt wełna musi zostać poddana procesom oczyszczania. Jednym z etapów oczyszczania jest pranie jej w gorącej wodzie, która sprawia, że wosk oddziela się od wełny. Mieszaninę lanoliny i wody poddaje się wirowaniu, w celu oddzielenia składników. Surowy produkt także poddaje się procesom oczyszczania, m.in. z pestycydów i toksyn. Produktem otrzymywanym po procesach oczyszczania jest lanolina uwodniona, zawierająca ok. 25% wody. Lanolinę uwodnioną poddaje się osuszaniu, aby otrzymać lanolinę bezwodną. Lanolina bezwodna jest końcowym produktem wykorzystywanym jako surowiec o szerokim zastosowaniu w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. 

Postacie lanoliny 

Z chemicznego punktu widzenia lanolina dzieli się na dwa rodzaje: 

• lanolinę czystą, bezwodną (Lanolinum anhydricum) – końcowy produkt procesu oczyszczania lanoliny, najszerzej stosowany surowiec farmaceutyczny i kosmetyczny; 
• lanolinę uwodnioną (Lanolinum hydricum) – zawiera od 25 do 28% wody, wykorzystywana jest w innych przemysłach, np. do obróbki metali, drewna, produkcji smarów. 

Inne postacie lanoliny wykorzystywane w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym to: 

• lanolina ciekła (olej lanolinowy) – w stosunku do wyjściowego produktu jest bardziej klarowna, mniej lepka i łatwiej się rozsmarowuje. Stosuje się ją do produkcji kremów do twarzy, olejków dla niemowląt, produktów do włosów i kosmetyków do opalania. Często wchodzi w skład produktów do ust, m.in. błyszczyków – ze względu na lżejszą konsystencję i lepszy połysk; 
• wosk lanolinowy – uzyskuje się go po oddzieleniu oleju lanolinowego. W stosunku do wyjściowego produktu jest znacznie lepszym emulgatorem emulsji woda w oleju. Wosk lanolinowy pozbawiony jest zapachu i smaku, dlatego wykorzystywany jest w pomadkach do ust.  

Lanolina – właściwości 

Z chemicznego punktu widzenia lanolina nie jest tłuszczem, lecz woskiem, ze względu na brak trójglicerydów w jej składzie. 

Lanolina zawiera: 

• estry, diestry, hydroksyestry; 
• alkohole; 
• kwasy; 
• węglowodory. 

Charakterystyczna budowa chemiczna i amorficzna struktura lanoliny zapewniają jej zdolność do tworzenia lepkich, ciągliwych, wilgotnych warstw, które jednocześnie są oporne na zwilżanie.  

Lanolina znana jest z właściwości nawilżających i ochraniających skórę. Właściwości te zawdzięcza sterolom, estrom i kwasom tłuszczowym wchodzącym w jej skład. Związki te mają zdolność penetracji struktur cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka i trwałego odbudowywania bariery ochronnej naskórka. Lanolina dodatkowo ma działanie okluzyjne, zatrzymując nawilżenie w skórze. Efekty działania lanoliny utrzymują się dłużej niż w przypadku emolientów niepenetrujących, działających wyłącznie okluzyjnie. 

Lanolina posiada zdolność stabilizowania emulsji woda w oleju. Jest w stanie zaabsorbować ilość wody ponad dwukrotnie większą od jej masy. Zdolności emulgujące zawdzięcza wysokiej zawartości alkoholi i steroli. Lanolina charakteryzuje się właściwościami wygładzającymi, natłuszczającymi, a także oczyszczającymi. Dzięki tym właściwościom często jest stosowana jako baza maści, kremów, balsamów, a nawet materiałów opatrunkowych. Lanolina zapewnia skórze ochronę przed czynnikami zewnętrznymi, np. wiatrem czy zimnem. Lanolina jako rozpuszczalnik stanowi też bardzo dobry nośnik dla substancji aktywnych kosmetyków i leków podawanych na skórę. 

Obecnie na rynku wykorzystuje się głównie nowoczesne pochodne lanoliny, o lepszych właściwościach i większej skuteczności. Wosk, mimo wielu zalet, ma też wady. Cechuje się słabą powlekalnością, nieprzyjemnym zapachem i kolorem, a także bardzo dużą lepkością, co często jest przeszkodą w formulacji produktów.  

Lanolinę generalnie uznaje się za składnik hipoalergiczny, choć temat ten nadal budzi wątpliwości niektórych badaczy. Alergie występują częściej u osób, które cierpią na inne choroby skóry. U osób zdrowych praktycznie nie występują. 

Lanolina – zastosowanie 

Lanolina kosmetyczna  

Lanolina kosmetyczna może być surowcem do produkcji kosmetyków, ale można wykorzystać ją także jako gotowy kosmetyk lub bazę do przygotowania własnego produktu.  

Lanolina kosmetyczna stosowana jest szeroko w kosmetykach do pielęgnacji skóry i włosów. Wchodzi w skład kremów, balsamów, żeli, produktów do mycia twarzy i ciała, mydeł. Znajdziemy ją w emolientach przeznaczonych do skóry atopowej i łuszczycowej, ale także produktach dla dzieci. Lanolina kosmetyczna i jej pochodne wykorzystuje się także do produkcji kosmetyków kolorowych, przede wszystkim do ust. Jest również składnikiem szamponów, odżywek i masek do włosów.  

Lanolina na brodawki  

Lanolina jest niezwykle popularnym kosmetykiem wśród kobiet w ciąży i świeżo upieczonych mam, które karmią piersią. Lanolina świetnie sprawdzi się do pielęgnacji obolałych okolic gruczołów piersiowych. Działa nawilżająco, natłuszczająco, łagodzi ból i podrażnienie sutków. Lanolina jako składnik hipoalergiczny jest bezpieczny zarówno dla mamy, jak i dziecka. Zaleca się rozpoczęcie używania produktu na dwa miesiące przed porodem, aby przygotować brodawki do karmienia piersią. 

Lanolina do ust 

Lanolina świetnie sprawdzi się w przypadku bardzo suchych, pękających ust. Zadziała na nie niczym opatrunek, zapewni głębokie nawilżenie i natłuszczenie skóry, wspomoże procesy gojenia i zapobiegnie dalszemu pękaniu. Lanolina zabezpieczy skórę również przed działaniem czynników zewnętrznych, np. przed mrozem czy wiatrem. 

Lanolina na odparzenia 

Lanolina, ze względu na właściwości nawilżające, natłuszczające, ochronne i regenerujące, jest dobrym wyborem w przypadku odparzeń pieluszkowych. Wchodzi w skład wielu kosmetyków dedykowanych temu problemowi. Lanolina jest również składnikiem tradycyjnej maści pośladkowej, która z przepisu lekarza może być wykonana przez farmaceutę w aptece.  

Lanolina do prania 

Lanolina znalazła zastosowanie również do prania ubrań. Znajdziemy ją w składzie gotowych płynów i koncentratów do prania, które możemy kupić w drogerii. Może wchodzić również w skład płynów do płukania. Lanolina jest składnikiem, który w naturze zabezpiecza wełnę, dlatego poleca się stosowanie tego składnika do prania ubrań wykonanych właśnie z tego materiału. Lanolina bezwodna może być wykorzystywana również do tworzenia domowych płukanek do wełnianych ubrań. 

Czy lanolina jest bezpieczna? 

Lanolina jest składnikiem bezpiecznym i dobrze tolerowanym. Znana jest ze swoich właściwości hipoalergicznych. Lanolina jest na tyle bezpieczna, że można stosować ją już u noworodków. Reakcje alergiczne są niezwykle rzadkie, niemal znikome. Badania dowodzą, że alergia na lanolinę dotyczy częściej osób cierpiących na inne choroby skóry, m.in. wyprysk kontaktowy czy atopowe zapalenie skóry [3].

Przeczytaj również:
Bolące sutki przy karmieniu – domowe sposoby na pękające brodawki