Kategorie
Gemini.pl

Artykuły

X - Nutricia Bebilon
X - Światowy Dzień Uśmiechu
X - Baby Week 7
X - Inhalatory
1

Logopedia a dziecko słabowidzące

Słuchaj artykułu

Wzrok jest jednym z głównych kanałów percepcji. Zdarza się jednak, że z pewnych powodów nie działa on jak należy lub w ogóle nie działa, co stanowi prawdziwe wyzwanie terapeutyczne, m.in. dla logopedy.

Logopedia a dziecko słabowidzące

Słabowidzenie – co to oznacza? 

Na wstępie należy wyjaśnić różnicę między słabowidzeniem i niedowidzeniem, które często są mylone. Mogłoby się wydawać, że pojęcia te oznaczają to samo, jednak różnica między nimi jest diametralna.  

Słabowidzenie polega na zmniejszonej ostrości widzenia (poniżej 30% normy), przy czym dotyka ono oboje oczu. U dziecka słabowidzącego na stałe występuje obniżona ostrość wzroku zarówno na lewe, jak i prawe oko. Przyczyną słabowidzenia mogą być m.in. czynnik chorobowy, stan po urazie i oczopląs. Przy słabowidzeniu terapia ma na celu utrzymanie stanu widzenia na obecnym poziomie, a więc podtrzymanie tych warunków, które są. 

Z kolei niedowidzenie polega na zmniejszonej ostrości widzenia w jednym oku, podczas gdy widzenie drugiego oka mieści się w normie. Niedowidzenie może być stanem przejściowym (a więc możliwym do wyleczenia) lub stałym. Przyczyną niedowidzenia jest obniżenie ostrości widzenia bez czynnika chorobowego. W przypadku niedowidzenia zdrowe oko jest zasłaniane, a to drugie poddawane ćwiczeniom, aby mogło osiągnąć jak największą ostrość i aby było możliwe widzenie obuoczne.  


Witaminy dla dzieci
Ciesz się darmową dostawą przy zakupie wybranych produktów!

Dziecko słabowidzące podczas terapii logopedycznej 

Dziecko słabowidzące podczas terapii logopedycznej stanowi wyzwanie dla terapeuty. Ograniczone widzenie sprawia, że terapia logopedyczna musi być nieco inaczej prowadzona i dostosowana do małego pacjenta. Istotne jest tzw. wychowanie słuchowe, a także dobór odpowiednich metod pracy w celu wykorzystania głównych kanałów percepcji dzieci słabowidzących, a także korekcji wad wymowy, z którymi się borykają.  

Badania wykazują, że słabowidzenie (i niewidzenie) nie stanowi jako takiej przeszkody w prawidłowym rozwoju mowy.  

Mimo to u dzieci z niepełnosprawnością wzrokową częściej występują: 

  • opóźniony rozwój mowy (ORM),  
  • nierównomierne tempo rozwoju mowy,  
  • mowa bezdźwięczna,  
  • dyslalia,  
  • mogilalia,  
  • paralalia.  

W zależności od przypadku, środowiska, w którym żyje dziecko, a także warunków stworzonych do rozwoju mowy przez zespół terapeutyczny (w tym tyflologopedę) istnieje realna szansa, że maluch poradzi sobie w późniejszym życiu. Odpowiednio dobrane metody korekcji i stymulacji będą podwaliną pod późniejsze funkcjonowanie małego pacjenta w życiu społecznym, zawodowym i osobistym. 

Poznawanie i doświadczanie świata przez dziecko słabowidzące jest ograniczone, dlatego też ma ono mniejszą możliwość na gromadzenie własnych przeżyć i doświadczeń. Stąd nacisk na polisensoryczne (wielozmysłowe) poznawanie otoczenia poprzez pozostałe zmysły – słuch, węch, dotyk, smak, a także ruch. W przypadku dzieci słabowidzących nie można zapominać o zmyśle wzroku, który działa, choć w ograniczonym stopniu. Dlatego też stworzono strategie pomocy dla dzieci z niską ostrością wzroku i wrażliwością kontrastową. Należą do nich: 

  • dopasowanie wielkości przedmiotów i obrazków, a także ich odległości i ustawienia (np. centralnego) od dziecka w taki sposób, aby mogło je dostrzec bez dużego wysilania się; 
  • poznawanie dotykowe – zapewnienie dziecku możliwości dotknięcia, potrzymania przedmiotu, a także jego obejrzenia (obserwacja dziecka pod kątem odległości, z jakiej dostrzega obiekt); 
  • korzystanie z obrazków lub fotografii kontrastowych (np. czarne tło i biały obiekt); 
  • wykorzystanie dodatkowego oświetlenia podczas zajęć; 
  • stosowanie stymulacji wielozmysłowej podczas ćwiczeń; 
  • nabieranie pewności, że dziecko zna przedstawiane mu obiekty i je rozpoznaje; 
  • zapewnienie dziecku komfortu podczas zajęć, m.in. zasłanianie okien, jeśli występuje nadwrażliwość na światło (dyskomfort może powodować choćby wypolerowana podłoga, błyszczące przedmioty); jeśli nie można np. zasłonić okien, można ustawić dziecko tyłem do źródła światła; 
  • dokładne zapoznanie się z przypadkiem dziecka słabowidzącego i dostosowanie specjalnie dla niego warunków panujących w sali terapeutycznej;  
  • kontakt ze specjalistą, który diagnozował dziecko; 
  • obserwacja dziecka i jego reakcji; 
  • zapewnienie dziecku czasu na adaptację w pomieszczeniu lub podczas przejścia z dobrze oświetlonego pomieszczenia do mniej oświetlonego; 
  • używanie wyraźnej mimiki, aby dziecko mogło łatwiej dostrzec twarz terapeuty/rodzica; 
  • dostosowanie tempa pokazywania przedmiotów i obiektów do dziecka. 

Słabowidzenie może mieć różne oblicza. Niektóre dzieci cierpią na nadwrażliwość na światło, inne z kolei np. na nieprawidłowości w zakresie pola widzenia (są to pacjenci z diagnozą chorób nerwu wzrokowego lub siatkówki). W takich przypadkach ubytki pola widzenia dzielą się na: 

  • ubytki centralne – zaburzenie występuje w centralnym polu widzenia, zaburzona jest ostrość wzroku; 
  • ubytki obwodowe – zaburzają one orientację wzrokową w przestrzeni, ubytki dotyczą obwodowych obszarów pola widzenia; 
  • ubytki rozsiane – zaburzają percepcję postrzegania zarówno przestrzeni, jak i obiektów. 

Praca nad wadami wymowy u dzieci słabowidzących 

Z powodu ograniczonej możliwości obserwacji ruchów narządów artykulacyjnych, które towarzyszą rozmówcom podczas dialogu, dzieci słabowidzące często borykają się z różnymi wadami wymowy. Praca tyflologopedy z takim dzieckiem, podobnie jak w przypadku dzieci widzących, zaczyna się od diagnozy i określenia problemu, a także zaplanowania terapii.  

Następnie logopeda wprowadza ćwiczenia oddechowe, artykulacyjne, słuchowe, fonacyjne, ćwiczenia usprawniające narządy mowy, które stanowią przygotowanie do wywołania dźwięków. W przypadku dzieci z niepełnosprawnością wzrokową logopeda bazuje na metodzie słuchowej. Dzięki niej dziecko uczy się rozpoznawania prawidłowego dźwięku, także podczas jego artykulacji. Inną pomocną metodą jest tłumaczenie i wyjaśnianie dziecku, jak powinno układać narządy mowy – język, wargi itd., aby wypowiedzieć prawidłowo dźwięk. Polecanymi metodami pracy z dzieckiem słabowidzącym są metoda czuciowa (tzw. metoda kontroli dotyku), metoda uczulania miejsc (np. za pomocą szpatułki), a także metoda substytucyjna, która polega na wywołaniu dźwięku z innego. Nierzadko stosowane są metody mechaniczne, w których to logopeda sam układa narządy artykulacyjne dziecka, np. wargi. 

Praca logopedy z dzieckiem słabowidzącym jest nie lada wyzwaniem. Nie jest jednak niemożliwa. Dzięki wielu możliwościom terapeutycznym dzieci słabowidzące mają szansę na prawidłowy rozwój mowy. 

Przeczytaj również:
Profilaktyka logopedyczna – jak zapobiegać zaburzeniom mowy u dzieci?


Źródła
Zwiń
Rozwiń

Źródła: 

  1. Sójka K., blog logopedyczny Logoekspert. 
  2. Walkiewicz-Krutak M., Logopeda a dziecko słabowidzące [w:] Forum Logopedy, marzec/kwiecień 2021 (42). 
  3. Winiecka K., Jak skutecznie pomóc dziecku słabowidzącemu i niewidomemu w rozwoju mowy? [w:]  Forum Logopedy, marzec/kwiecień 2021 (42). 
Masz pytanie, szukasz porady?
Jeśli szukasz darmowej porady w zakresie zdrowia oraz przyjmowania leków lub suplementów diety, chętnie odpowiemy na Twoje pytanie.
Zapytaj farmaceutę