Próba Valsalvy – na czym polega? Wskazania i przebieg

Co to jest próba Valsalvy? 

Próba Valsalvy jest znaną w medycynie od XVIII wieku procedurą terapeutyczną i diagnostyczną. Obecnie jest stosowana zarówno w kardiologii, jak i urologii oraz laryngologii. Polega na wykonaniu przez pacjenta silnego wydechu przy zamkniętej części krtani zwanej głośnią. W warunkach fizjologicznych manewr Valsalvy stosuje się np. podczas podnoszenia ciężarów, próby oddania stolca, porodu czy dmuchania w instrumenty dęte [1,2]. 

Manewr Valsalvy – wskazania 

Manewr Valsalvy jest szeroko stosowany w medycynie. Lekarz może zadecydować o jego przeprowadzeniu w przypadku: 

• osłuchiwania niektórych szmerów serca; 
• diagnostyki zastoinowej niewydolności serca i choroby niedokrwiennej serca; 
• oceny funkcjonowania autonomicznego układu nerwowego (niezależnego od naszej woli); 
• diagnostyki i leczenia niektórych zaburzeń rytmu serca [1,2]; 
• badania pacjentów skarżących się na nietrzymanie moczu [3]; 
• wykonywania USG jąder i moszny [4]; 
• oceny drożności trąbki słuchowej zwanej także trąbką Eustachiusza [5]. 

Próba Valsalvy a serce 

Podczas wykonywania manewru Valsalvy dochodzi do szeregu następujących po sobie zmian w układzie krążenia, które zostały podzielone na 4 fazy.    

W początkowym etapie ze względu na podwyższone ciśnienie w klatce piersiowej dochodzi do zwiększenia objętości krwi wypompowanej przez serce do naczyń krwionośnych. Wzrasta także ciśnienie tętnicze (skurczowe i rozkurczowe). 

W II fazie manewru Valsalvy dochodzi do przyspieszenia akcji serca i stopniowego spadku ilości krwi wydostającej się podczas skurczu serca do naczyń krwionośnych. 

Podczas III fazy mamy do czynienia najpierw ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi i wzrostem ilości uderzeń serca na minutę, a następnie obserwuje się wzrost ilości krwi, która dostaje się z lewej komory serca podczas jego skurczu do naczyń i podwyższenie wartości ciśnienia. 

Faza IV manewru Valsalvy pokrywa się z zakończeniem natężonego wydechu przez pacjenta i obejmuje chwilowy wzrost ciśnienia tętniczego i zwolnienie akcji serca. Następnie dochodzi do unormowania się parametrów sercowo-naczyniowych [1,6]. 

Próba Valsalvy a jądra 

Manewr Valsalvy jest przyczyną nie tylko zmian w układzie sercowo-naczyniowym, ale powoduje wystąpienie tzw. tłoczni brzusznej, czyli zwiększenie ciśnienia w jamie brzusznej. Fakt ten jest wykorzystywany w gabinecie urologicznym przy badaniu pacjenta w przypadku podejrzenia m.in. przepukliny pachwinowej lub żylaków powrózka nasiennego. Lekarz zazwyczaj bada pacjenta i wykonuje USG w pozycji leżącej, stojącej oraz w trakcie wykonywania próby Valsalvy [4,7].  

Przebieg próby Valsalvy 

Najprostszy sposób wykonania manewru Valsalvy składa się z kilku etapów: 

1. Zamknięcie ust. 
2. Głęboki wdech. 
3. Zaciśnięcie skrzydełek nosa palcami lub specjalnym klipsem.  
4. Mocne wydmuchiwanie powietrza przez 10-30 sekund. 

Próba Valsalvy może być także przeprowadzona za pomocą urządzenia zwanego manometrem. W tym przypadku pacjent wydmuchuje powietrze w specjalny ustnik. W niektórych sytuacjach lekarz może także poprosić o wykonywanie nasilonego wydechu w końcówkę strzykawki o pojemności 20 ml w taki sposób, jakby pacjent chciał przesunąć jej tłok [1,8]. 

Przeciwwskazania do wykonania próby Valsalvy 

Manewr Valsalvy zaliczany jest do stosunkowo prostych procedur medycznych, jednak zawsze należy mieć na uwadze przeciwwskazania do jego wykonania. Należą do nich: 

• tętniak aorty lub naczyń mózgu; 
• niedawno przebyty lub obecnie występujący zawał serca lub udar mózgu; 
• podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe; 
• obecność niedociśnienia ortostatycznego, czyli zbyt dużego obniżenia ciśnienia tętniczego krwi występującego w krótkim czasie po przyjęciu pozycji stojącej; 
• żylaki przełyku; 
• odma opłucnowa i niewyjaśnione krwioplucie; 
• odwarstwienie siatkówki w przeszłości; 
• niedawno przebyty zabieg okulistyczny lub operacja chirurgiczna związana z otwarciem jamy brzusznej lub klatki piersiowej [1,7]. 

Próba Valsalvy jest prostym narzędziem stosowanym w diagnostyce i leczeniu schorzeń kardiologicznych oraz diagnostyce schorzeń urologicznych, neurologicznych i laryngologicznych. Aby ją wykonać, należy wziąć głęboki wdech, a następnie przy zamkniętych ustach i skrzydełkach nosa dokonać próby wydmuchania powietrza.