Rozbity termometr rtęciowy – co robić?

Czy rtęć jest groźna? 

Rtęć jest pierwiastkiem zaliczanym do grupy metali, jest to jednak metal nietypowy, który w temperaturze pokojowej występuje w formie ciekłej. Wyróżniamy rtęć w formie elementarnej, nieorganicznej i organicznej. W środowisku pierwiastek ten spotkać można na przykład w glebie i wodzie. W przemyśle wykorzystywana jest między innymi w urządzeniach pomiarowych, w procesach wydobycia metali szlachetnych, takich jak srebro czy złoto, w produkcji materiałów wybuchowych, a także wytwarzaniu amalgamatów i innych związków. W termometrach lekarskich używana była rtęć metaliczna w ilości około 1 grama. 

Rtęć nie pełni funkcji metabolicznych w organizmach żywych, jednak po dostaniu się do nich łatwo ulega kumulacji i wykazuje działania toksyczne. Do organizmu dostaje się najczęściej drogą wziewną w postaci pary lub drogą pokarmową. Ostre zatrucie wziewne przebiega pod postacią ostrego uszkodzenia płuc, błon śluzowych dróg oddechowych i jamy ustnej. Zatrucie to może prowadzić do niewydolności oddechowej. Rtęć, która dostaje się w ten sposób do organizmu ulega kumulacji w niektórych narządach, na przykład nerkach, powodując ich uszkodzenie. Dostaje się również w pewnej ilości do mózgu i jego struktur, a u kobiet ciężarnych może pokonać barierę łożyskową i wpływać na rozwój płodu. 

W zatruciach pokarmowych pierwotne objawy dotyczą uszkodzenia błon śluzowych przewodu pokarmowego, jednak związki rtęci mogą wchłaniać się do krwiobiegu i powodować ogólnoustrojowe działanie toksyczne. Zatrucia przewlekłe wiążą się z ekspozycją na niewielkie ilości rtęci. Obserwuje się w tym przypadku bóle głowy, zaburzenia chodu, drżenia kończyn, osłabienie pamięci, niewydolność nerek i inne objawy.

Najwyższą toksycznością cechują się związki organiczne rtęci. Maksymalna dopuszczalna zawartość rtęci w organizmie człowieka wynosi do 0,4 mg na każdy kilogram masy ciała, a za dawkę śmiertelną uznaje się od 0,2 do 0,4 g rtęci całkowitej. 

Co zrobić, gdy rozbije się termometr rtęciowy? 

Użytkowanie nieuszkodzonego termometru rtęciowego nie stwarza zagrożenia zdrowotnego. Powstaje ono dopiero w sytuacji rozbicia zbiorniczka zawierającego rtęć metaliczną i jej wydostania się na zewnątrz. Rtęć w temperaturze pokojowej z postaci ciekłej stopniowo przechodzi w postać par rtęci, które to mogą dostać się do organizmu drogą wziewną i wywrzeć na niego szkodliwe działanie. 

W przypadku rozbicia termometru należy w jak najkrótszym czasie, z zachowaniem szczególnej dokładności, zebrać kuleczki rtęci, które zostały z niego uwolnione. Koniecznie też trzeba sprawdzić, czy rtęć nie pozostała w miejscach trudno dostępnych dla naszego wzroku, np. pod meblami. 

Pamiętaj, by przed przystąpieniem do zbierania rozbitego termometru założyć rękawiczki ochronne i wywietrzyć pomieszczenie. 

Jak najlepiej zbierać rozbitą rtęć? 

Aby w sposób najbezpieczniejszy pozbierać rtęć, użyj kawałka tektury lub papieru, którym na szufelkę będziesz starać się zebrać wszystkie jej drobinki i elementy szklane. Następnie umieść je w szklanym zamykanym naczyniu wypełnionym zimną wodą.   

W przypadku, gdy drobinki rtęci rozsypią się na dywan lub wykładzinę – nie używaj odkurzacza. Mogłoby to spowodować szybsze rozprzestrzenianie się lotnych oparów rtęci w pomieszczeniu. Większe kawałki rtęci zbierz podobnie jak zostało to opisane wyżej. Natomiast na małe drobinki, które są trudne w usunięciu, rozsyp sproszkowaną siarkę, przykryj dane miejsce papierem i pozostaw tak zabezpieczoną rtęć na kilka godzin. Dopiero tak zneutralizowaną rtęć można odkurzyć z dywanu. Dywan można także poddać specjalistycznemu czyszczeniu chemicznemu, ale należy wcześniej zebrać widoczne kuleczki rtęci, np. przy pomocy pipety (zakraplacza). 

Do zneutralizowania rtęci nie używaj środków anionowych i chloru, które służą w domu np. do sprzątania łazienki. Środki te mogą zareagować z rtęcią, tworząc toksyczne opary. 

Gdzie wyrzucić termometr rtęciowy? 

Rtęci nie można wyrzucać do śmieci komunalnych. Procesem utylizacji środków niebezpiecznych zajmują się wyspecjalizowane przedsiębiorstwa. Aby dowiedzieć się, gdzie w okolicy znajduje się takie miejsce, skontaktuj się z Powiatową Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną. Możesz także udać się do apteki i zapytać, gdzie możesz oddać rozbity albo nieużywany termometr rtęciowy. 

Jak długo paruje rtęć z termometru? 

Tempo parowania rtęci jest uzależnione od temperatury, objętości kropli, powierzchni cieczy kontaktującej się z powietrzem, ruchów powietrza i wielu innych czynników. Trudno zatem określić dokładny czas parowania rtęci z rozbitego termometru. Aby zmniejszyć ryzyko zatrucia, należy dokładnie zebrać kuleczki metalu, a co najważniejsze porządnie przewietrzyć pomieszczenie. Najwyższe dopuszczalne stężenie rtęci wynosi 0,05 mg na 1 metr sześcienny powietrza. 

Czy rtęć z termometru może zaszkodzić lub nawet zabić? 

Rtęć jest bez wątpienia substancją wykazującą działanie toksyczne na organizm ludzki. Metal po wydostaniu się z termometru może być dla człowieka groźny, gdy dostanie się do organizmu. Termometr rtęciowy należy trzymać dobrze ukryty przed dziećmi, a najlepiej jest zamienić go na bezpieczny termometr, np. elektroniczny.

Przeczytaj również:
Jak zmierzyć temperaturę u niemowlaka i małego dziecka?