WWR – na czym polega wczesne wspomaganie rozwoju dziecka?

Wczesne wspomaganie rozwoju – co to jest? 

Pod pojęciem wczesnego wspomagania rozwoju (WWR) kryją się oddziaływania prowadzone przez zespół specjalistów mające na celu wsparcie rozwoju psychoruchowego i społecznego dziecka, u którego pojawiły się deficyty i dysharmonie rozwojowe.  

Pomoc w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju powinna być kompleksowa, wielokierunkowa, długofalowa i zastosowana jak najwcześniej, aby przyniosła oczekiwane rezultaty.

Dodatkowo skuteczność oddziaływań jest większa w przypadku zaangażowania rodziny dziecka, która może skorzystać z psychoedukacji i poradnictwa w zakresie pomocy dziecku z objawami zaburzeń funkcjonowania.  

Wczesnym wspomaganiem rozwoju obejmuje się dzieci od chwili wykrycia zaburzeń aż do podjęcia przez dziecko nauki szkolnej (WWR w przedszkolu). Zajęcia mogą być prowadzone indywidualnie lub w niewielkich grupach (nie większych niż 3-osobowe) [1-4]. 

W skład zespołu specjalistów pracujących z dziećmi w ramach WWR wchodzą:  

• pedagog,  
• psycholog,  
• logopeda, 
• lekarz dziecięcy [2]. 

Głównymi zadaniami specjalistów WWR są:  

• wspieranie rodziców dzieci objętych programem WWR, pomoc w zaakceptowaniu trudnej dla nich sytuacji, udzielanie informacji o dziecku i jego trudnościach, przygotowanie materiałów z ćwiczeniami, które rodzic może wykonywać z dzieckiem w domu; 
• diagnoza funkcjonalna dziecka w zakresie funkcji poznawczych i społecznych oraz poznanie jego mocnych i słabych stron, przeprowadzona na podstawie badań diagnostycznych, obserwacji i wywiadu z opiekunem dziecka; 
• opracowanie indywidualnego programu pomocy dziecku; program ten powinien być dopasowany do możliwości dziecka i uwzględniać wiele różnych oddziaływań terapeutycznych [1-3]. 

Celem wczesnego wspomagania rozwoju (WWR) jest odkrycie na jak najwcześniejszym etapie wszelkich dysfunkcji w rozwoju dziecka, a następnie ich zlikwidowanie lub skorygowanie.  

Program pomocy, oprócz ćwiczeń, których zadaniem jest wyeliminowanie zaburzeń, powinien także uwzględniać działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie pojawieniu się deficytów w przyszłości (tzw. promocja zdrowia). 

Za stosowaniem WWR jak najwcześniej przemawiają: 

• duża plastyczność mózgu dziecka – większa podatność na oddziaływania pomocowe, podatność na zmiany (pozytywne); 
• możliwość hamowania, a czasem nawet całkowitego zatrzymania kolejnych niekorzystnych zmian u dzieci z zaburzeniami o postępującym przebiegu; 
• fakt, że małe dzieci chętniej współpracują, czynią szybsze postępy; 
• nasilanie się części zaburzeń wraz z wiekiem, co znacząco utrudnia terapię WWR i obniża jej skuteczność; 
• łatwiejsza i szybsza generalizacja wypracowanych umiejętności i nawyków u dzieci. 

Pomoc z zakresu WWR dostępna jest w: 

• placówkach edukacyjnych (szkoły, przedszkola), w tym szkoły specjalne; 
• ośrodkach: specjalnych, szkolno-wychowawczych, rewalidacyjno-wychowawczych; 
• poradniach psychologiczno-pedagogicznych. 

Na czym polega wczesne wspomaganie rozwoju?

Zajęcia WWR są prowadzone przez zespół specjalistów, a to, jak i w jakim zakresie przebiegają, jest uzależnione od indywidualnych potrzeb dziecka.  

Innej interwencji może wymagać dziecko z niepełnosprawnością intelektualną, a innej pomocy potrzebuje dziecko ze spektrum autyzmu.

Przygotowując program pomocy, specjaliści sugerują się normami rozwojowymi i określają, jakie umiejętności powinno posiadać dziecko, aby uznać, że jego rozwój przebiega w sposób normatywny dla wieku. W przypadku stwierdzenia, że jakiś obszar/ obszary nie rozwijają się prawidłowo, są one przedmiotem oddziaływań WWR.  

Do oddziaływań tych mogą należeć: 

• wspomaganie aktywności społecznej: 
  • wdrażanie do prawidłowego funkcjonowania w grupie, 
  • kształtowanie zachowań społecznych, 
  • angażowanie i zachęcanie do czynnego uczestnictwa w życiu grupy, 
  • zachęcanie do inicjowania i uczestniczenia we wspólnych zabawach z rówieśnikami, 
  • kształtowanie umiejętności dostosowywania się do obowiązujących zasad społecznych, 
  • zwiększanie kompetencji społecznych i umiejętności adaptacyjnych, 
  • kształtowanie wizualizacji zasad i oczekiwań społecznych, 
  • zwiększenie regulacji i samoświadomości emocjonalnej, 
  • praca nad regulacją zachowań; 
• wspomaganie aktywności językowej: 
  • wzbogacenie słownictwa czynnego i biernego, 
  • ćwiczenia koncentracji, 
  • ćwiczenia uwagi słuchowej i wzrokowej, 
  • rozwijanie rozumienia języka, 
  • poszerzenie funkcji używania komunikatów słownych, 
  • nauka budowania dłuższych wypowiedzi, 
  • nauka rozumienia pytań, 
  • kształtowanie umiejętności dialogu, 
  • stymulacja rozwoju zabaw tematycznych, językowych i zabaw z regułami; 
• wspomaganie aktywności poznawczej: 
  • wspomaganie kształtowania zdolności zapamiętywania, 
  • kształtowanie zdolności myślenia abstrakcyjnego, 
  • wspomaganie przetwarzania wzrokowo-przestrzennego, 
  • wspomaganie przetwarzania bodźców sensorycznych, 
  • wspieranie umiejętności koncentracji uwagi, 
  • pomoc w rozwijaniu mocnych stron i zainteresowań, 
  • stymulacja poznania wielozmysłowego. 

Ponadto w przypadku dzieci, u których stwierdza się zaburzenia psychoruchowe (duża i mała motoryka) lub zaburzenia będące wynikiem nieprawidłowości w rozwoju sensorycznym (zdolności związane ze zmysłem wzroku, słuchu, dotyku), oddziaływania WWR skupiają się na wyrównaniu deficytów w tych obszarach.  

Przed opracowaniem indywidualnego programu wczesnego wspomagania rozwoju powinno się: 

• poznać zapotrzebowania rozwojowe dziecka; 
• określić gotowość dziecka do wzięcia udziału w poszczególnych etapach interwencji i dostosować ćwiczenia do zdolności dziecka; 
• skrupulatnie zaplanować rodzaj, częstotliwość, kolejność i ilość aktywności, tak by nie przeciążyć dziecka; 
• zbudować pozytywną relację z dzieckiem, motywować dziecko do współpracy; 
• edukować rodziców i zaangażować ich w proces pomocowy [3]. 

Metody, które mogą być stosowane w oddziaływaniach WWR:

• metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherbone; 
• kontakt i komunikacja Christophera Knilla oraz programy aktywności Marianny i Christophera Knillów; 
• metoda odzwierciedlania zachowań dzieci i zabaw z wykorzystaniem materiałów nieustrukturyzowanych,  ​ 
• metoda stymulacji NDT-Bobath (ang. Neuro-Developmental-Treatment – terapia neurorozwojowa) lub Vaclava Vojty; 
• metoda integracji sensorycznej; 
• metoda dobrego startu;  ​ 
• metoda Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej, ​ 
• metody wspomagające porozumiewanie się: piktogramy, fonogesty, język logograficzny Charlesa Blissa, ​ 
• behawioralne metody edukacji itp. [5]. 

Co daje orzeczenie o wczesnym wspomaganiu rozwoju? 

Opinia o wczesnym wspomaganiu rozwoju dziecka daje dzieciom z niepełnosprawnością i trudnościami rozwojowymi szansę na wyrównanie deficytów i poprawę funkcjonowania do momentu podjęcia przez te dzieci obowiązku szkolnego. 

Aby dziecko mogło być poddane oddziaływaniom WWR, musi wcześniej otrzymać opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju.  

Opinia ta jest wydawana przez specjalistów w poradniach psychologiczno-pedagogicznych.

Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju otrzymuje się na podstawie następującej dokumentacji: 

• zaświadczenie od lekarza o rodzaju niepełnosprawności, 
• opinia psychologa i wychowawcy przedszkolnego, 
• orzeczenie o niepełnosprawności (jeśli takie istnieje), 
• inna dokumentacja, w tym opinie specjalistów, takich jak logopeda czy fizjoterapeuta (jeśli rodzic posiada taką dokumentację) [4]. 

Które dzieci mogą skorzystać z WWR?

Z wczesnego wspomagania rozwoju mogą skorzystać dzieci ze stwierdzoną niepełnosprawnością intelektualną (w każdym stopniu), niepełnosprawnością ruchową oraz dzieci, u których stwierdzono więcej niż jedną niepełnosprawność. Z WWR mogą także skorzystać dzieci ze spektrum autyzmu i zmagające się z zaburzeniami wzroku czy słuchu [4]. 

Przeczytaj również:
Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży – rodzaje, objawy, przyczyny i leczenie