Badania histopatologiczne – co to jest?
Badanie histopatologiczne polega na ocenie materiału tkankowego za pomocą mikroskopu. Umożliwia to potwierdzenie bądź wykluczenie podejrzenia postawionego na podstawie obserwacji lub innego badania. Badanie histopatologiczne ma szczególne znaczenie w diagnostyce i planowaniu leczenia chorób nowotworowych. Bez tego badania niemożliwe byłoby określenie stopnia złośliwości nowotworu bądź cech umożliwiających wybór leczenia celowanego czy hormonalnego. Badanie to pozwala również na ocenę stopnia zaawansowania chorób nienowotworowych, takich jak schorzenia nerek, przewodu pokarmowego czy wątroby.
Oceną pobranego materiału zajmuje się lekarz patomorfolog.
Rodzaje badań histopatologicznych
- Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC) – materiał pobiera się za pomocą cienkiej igły przytwierdzonej do strzykawki. Ze względu na średnicę używanej igły pobrany materiał różni się od tych pobranych pozostałymi metodami. Średnica igły pozwala na pobranie komórek, zatem badanie to ma charakter cytologiczny – niemożliwym do oceny jest utkanie tkankowe, którego zbadanie jest konieczne w przypadku wielu patologii. Z tego powodu w wielu przypadkach BAC jest niewystarczające do postawienia diagnozy. Częściej wykonuje się zatem biopsję gruboigłową. Biopsję aspiracyjną cienkoigłową wykorzystuje się w:
- biopsji kosmówki (jedno z badań prenatalnych),
- diagnostyce chorób tarczycy,
- diagnostyce nieprawidłowych węzłów chłonnych,
- diagnostyce guzów w śliniankach,
- diagnostyce guzów piersi.
- Biopsja gruboigłowa – aparatura używana w tym typie biopsji posiada igłę o zdecydowanie większej średnicy. Jest ona zaopatrzona w „gilotynę”. Materiał pobrany tą metodą ma kształt wałeczka (światła igły) i umożliwia ocenę nie tylko komórek, ale również ich otoczenia. Z powodu rozmiaru igły badanie przeprowadza się często ze znieczuleniem miejscowym. Tę metodę wykorzystuje się m.in. w diagnostyce:
- zmian w piersi,
- mięsaków tkanek miękkich,
- guzów wątroby.
- Biopsja wycinająca – polega na wycięciu całej zmienionej chorobowo tkanki, np. guza lub znamienia na skórze. Jest stosowana w przypadku czerniaków i innych nowotworów skóry, jak również w mięsakach tkanek miękkich.
- Biopsja aspiracyjna szpiku – służy do diagnostyki chorób krwi i szpiku oraz oceny skuteczności leczenia. Cienką igłą nakłuwa się najczęściej talerz kości biodrowej, rzadziej mostek i aspiruje krew szpikową. Badanie to ma charakter cytologiczny, gdyż pobierane są same komórki bez otaczającej ich kości.
- Trepanobiopsja – podobnie jak poprzednie badanie, służy do diagnostyki chorób krwi i szpiku lub oceny skuteczności leczenia. W badaniu tym pobiera się fragment kości i szpiku, co umożliwia przeprowadzenie badania histopatologicznego.
- Biopsja węzła wartowniczego – węzeł wartowniczy to pierwszy węzeł chłonny, do którego spływa limfa z guza nowotworowego. Od dawna wiadomo, że nowotwory złośliwe w większości przerzutują drogą naczyń limfatycznych – sieci „drenującej” tkanki niemal całego organizmu z nadmiaru płynu między komórkami. Jeśli więc w pobranym węźle obecne są komórki nowotworowe, zakłada się, że choroba zdążyła się rozprzestrzenić. Informacja ta jest niezwykle ważna w planowaniu leczenia. Jeśli natomiast w pobranym węźle wartowniczym nie znaleziono złośliwych komórek, uznaje się, że pozostałe węzły są również czyste, a choroba ma charakter lokalny. Do przykładów zastosowania tej metody należą:
- węzły pachowe w diagnostyce raka piersi,
- węzły pachwinowe w diagnostyce raka sromu i raka prącia.
- Biopsja szczoteczkowa (złuszczeniowa) – pobranie komórek następuje za pomocą przyrządu przypominającego szczoteczkę. Stosuje się ją w przypadku narządów, w których biopsje igłowe lub wycinające są obarczone powikłaniami. Pobrany materiał stanowią komórki, zatem badanie ma charakter cytologiczny. Tę metodę stosuje się, badając:
- szyjkę macicy (cytologia),
- drogi żółciowe,
- oskrzela.
Przebieg badania histopatologicznego
Pobrany wycinek należy umieścić w 10% roztworze formaliny lub roztworze formaliny w alkoholu etylowym. Materiał powinien być zanurzony w dziesięciokrotnie większej objętości utrwalacza. W takiej formie należy przetransportować bioptat do laboratorium. Tam przeprowadzane są procesy odwadniania materiału, a następnie preparat zostaje zanurzany w parafinie oraz formowany w sześcian. Na tym etapie dodaje się dodatkowe odczynniki, które umożliwiają uwidocznienie pożądanych cech. Otrzymany w ten sposób preparat tnie się za pomocą mikrotomu na cienkie plasterki. Plastry z materiałem pobranym od pacjenta poddaje się działaniu odpowiednich odczynników. Mogą to być barwniki, umożliwiające uwidocznienie niektórych cech (np. można wybarwić włókna kolagenowe, aby sprawdzić ich zagęszczenie w badanym materiale, a inny plaster wybarwić hematoksyliną, dzięki której uwidocznione zostaną jądra komórkowe).
Ile trwa badanie histopatologiczne?
Przygotowanie i ocena preparatu zajmuje zwykle do 3 dni, jednak zależy to również od wielkości pobranego materiału. Ocena guza o objętości kilku litrów może zająć więcej czasu niż ocena znamienia o średnicy 10 mm.
Czas oczekiwania na wyniki badania histopatologicznego
Czas oczekiwania na wynik badania histopatologicznego wynosi zwykle od 7 do 14 dni.
Wyniki badania histopatologicznego – interpretacja
Opis badania histopatologicznego zawiera wiele specjalistycznych nazw i skali, pisanych często w języku angielskim i łacińskim. Z tego powodu nie należy interpretować wyniku histopatologicznego samemu bądź za pomocą źródeł znalezionych w Internecie. Lekarz zlecający badanie histopatologiczne powinien wyjaśnić znaczenie wyniku. Jeśli natomiast kontakt z pracownikiem, który zlecił badanie, jest niemożliwy, warto zwrócić się o pomoc do lekarza rodzinnego.
