Moczenie nocne u dzieci – co może być jego przyczyną?

Regulacja oddawania moczu

Mikcja (oddawanie moczu) jest wynikiem skurczu mięśnia wypieracza oraz relaksacji zwieraczy cewki moczowej w odpowiedzi na rozciąganie ścian pęcherza moczowego. U dzieci początkowo proces ten ma charakter automatyczny (odruchowy). Następnie dochodzi do rozwoju połączeń nerwowych umożliwiających kontrolowanie mikcji. W warunkach prawidłowych kontrola ta rozwija się do 3-5 roku życia dziecka. Ponadto, w miarę wzrostu, zwiększa się pojemność pęcherza moczowego, co wpływa na zmniejszenie częstości oddawania moczu. 

Moczenie nocne – przyczyny

Pierwotne moczenie nocne izolowane jest najczęstszym rodzajem moczenia u dzieci. Występuje bez współistniejących chorób i dodatkowych objawów. Jest uwarunkowane genetycznie i może występować rodzinnie. Jego główne przyczyny to zwiększona produkcja moczu w nocy lub/i zmniejszona pojemność pęcherza. Pierwotne izolowane moczenie nocne ustępuje samoistnie w 15% przypadków w ciągu roku od wystąpienia objawów.

Należy jednak pamiętać, że moczenie może być też związane z innymi chorobami, takimi jak:

• zakażenia i wady układu moczowego,
• kamica układu moczowego,
• zaburzenia funkcji pęcherza,
• cukrzyca,
• padaczka,
• uporczywe zaparcia,
• zaburzenia elektrolitowe,
• zespół bezdechu sennego,
• zaburzenia psychiczne.

Najczęściej towarzyszą mu wówczas inne objawy, wymagające szerszej diagnostyki oraz leczenia przyczynowego. Lekarz w trakcie wizyty rozmawia z opiekunem i dzieckiem oraz dokładnie je bada, a w przypadku podejrzenia współistniejących chorób zleca dodatkowe badania laboratoryjne i obrazowe.

Pierwotne izolowane moczenie nocne – leczenie

Sposób leczenia zależny jest od wieku dziecka, prawdopodobnej przyczyny, a także dotychczasowych nawyków. Zwykle terapię rozpoczyna się od edukacji dziecka, modyfikacji zachowań i wprowadzenia kilku zasad:

1. Ograniczenie przyjmowania płynów na 2 godziny przed zaśnięciem i nabiału na 4 godziny przed zaśnięciem.
2. Oddawanie moczu przed pójściem spać.
3. Rezygnacja z pieluch.
4. Udział dziecka w prowadzeniu dzienniczka obserwacji (notowanie nocy suchych i mokrych).

Kolejnym elementem terapii jest trening wybudzania. Polega on na conocnym budzeniu dziecka o ustalonej godzinie w celu pójścia do toalety. U dzieci powyżej 7. roku życia stosuje się również budzenie sygnałem dźwiękowym w odpowiedzi na rozpoczęcie mikcji.

Jeśli metody te nie przyniosły pożądanych efektów, u niektórych dzieci można rozpocząć leczenie farmakologiczne. Stosowane leki to:

• desmopresyna (analog naturalnego hormonu wazopresyny) – skutkiem jej działania jest zagęszczenie, a co za tym idzie – zmniejszenie produkcji moczu;
• oksybutynina (lek cholinolityczny) – powoduje zwiększenie pojemności pęcherza moczowego poprzez zmniejszenie napięcia mięśnia wypieracza.

Moczenie nocne wiąże się z pogorszeniem nastroju i podwyższeniem poziomu stresu zarówno u dziecka, jak i u reszty rodziny.

Zaburzenia emocjonalne dawniej były uznawane za jedną z głównych przyczyn moczenia nocnego. Obecnie uważa się jednak, że częściej są one skutkiem tej, powodującej duży dyskomfort psychiczny, dolegliwości. 

Ważne jest dokładne wytłumaczenie dziecku, na czym polega jego problem, motywowanie go do zmiany zachowań oraz niekaranie za niepowodzenia.

Źródła:

• Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H. (red. nauk.), Pediatria, 1, wyd. I, 8 dodr., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016,
• Gomez Rincon M., Leslie S.W., Waheed A., Nocturnal Enuresis, StatPearls Publishing, 2019,
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545181/ (dostęp 28.10.2019).