Czy cukier jest zdrowy? Wpływ cukru na organizm

Czym jest cukier? Właściwości

Cukier spożywczy (potoczna nazwa sacharozy) to organiczny związek chemiczny należący do grupy węglowodanów, który odgrywa istotną rolę zarówno w codziennej diecie człowieka, jak i w wielu procesach przemysłowych. Charakteryzuje się słodkim smakiem, dobrą rozpuszczalnością w wodzie oraz zdolnością do łatwego krystalizowania, co sprawia, że jest powszechnie stosowany jako środek słodzący i konserwujący.

Pod względem chemicznym składa się z dwóch cząsteczek cukrów prostych, glukozy i fruktozy. W temperaturze pokojowej cukier spożywczy ma postać białych, drobnych kryształków, choć w zależności od sposobu przetworzenia może przyjmować różne formy, jak cukier brązowy, puder czy syrop. W przemyśle spożywczym pełni funkcję nie tylko słodzącą. Stabilizuje strukturę wypieków, wpływa na barwę i aromat produktów poprzez udział w reakcji karmelizacji oraz działa jako konserwant, ograniczając rozwój drobnoustrojów w dżemach czy konfiturach.

Właściwości higroskopijne cukru sprawiają, że potrafi wiązać wodę, co dodatkowo wspomaga procesy utrwalania żywności. Dzięki tym cechom cukier jest nieodzownym składnikiem wielu potraw, deserów i napojów, a także surowcem w produkcji alkoholu, wyrobów cukierniczych i niektórych leków.

Czy cukier jest zdrowy?

Cukier sam w sobie nie jest trucizną, ale w nadmiarze może mocno odbić się na zdrowiu. To szybkie źródło energii, które organizm łatwo przyswaja, jednak regularne sięganie po duże ilości, zwłaszcza w postaci słodzonych napojów, słodyczy czy przetworzonych produktów, powoduje, że nadwyżka kalorii odkłada się w postaci tłuszczu. Z biegiem czasu sprzyja to nadwadze, otyłości i chorobom takim jak cukrzyca typu 2, nadciśnienie czy miażdżyca.

Duże skoki poziomu cukru we krwi obciążają trzustkę i mogą prowadzić do insulinooporności. Cukier szkodzi też zębom, bo bakterie w jamie ustnej rozkładają go do kwasów, które niszczą szkliwo, powodując próchnicę. Nadmiar cukru bywa powiązany z większym ryzykiem chorób serca, dny moczanowej, a nawet niektórych nowotworów i problemów z pamięcią. WHO zaleca, by cukry dodane stanowiły maksymalnie 10% dziennej energii (a najlepiej poniżej 5%), bo wtedy ryzyko negatywnego wpływu cukru na organizm jest znacznie mniejsze. W praktyce oznacza to, że warto ograniczać słodzone napoje, desery i gotowe przekąski, a słodki smak czerpać częściej z owoców niż z białego cukru.

Co jest lepsze – cukier czy słodziki?

Cukier, czyli sacharoza, jest naturalnym źródłem energii, dostarcza około 4 kcal na gram i szybko podnosi poziom glukozy we krwi, co może być korzystne przy intensywnym wysiłku fizycznym, ale przy codziennym nadmiarze prowadzi do nadwagi, próchnicy, insulinooporności oraz zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych.

Słodziki, zarówno syntetyczne (np. aspartam, sukraloza), jak i naturalne (np. stewia, erytrytol), są zazwyczaj niemal bezkaloryczne, dzięki czemu pozwalają ograniczyć spożycie energii i utrzymać stabilniejszy poziom glukozy we krwi, co może wspierać kontrolę masy ciała i profilaktykę cukrzycy typu 2. Badania wskazują, że stosowane w granicach dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI) są bezpieczne dla zdrowych osób, choć niektóre doniesienia sugerują, że nadmierne używanie słodzików może niekorzystnie wpływać na zdrowie, m.in. mikrobiotę jelitową.

W praktyce oznacza to, że dla osób zdrowych i aktywnych umiarkowane spożycie cukru z naturalnych źródeł, takich jak owoce, nie stanowi problemu, natomiast w przypadku nadwagi, insulinooporności czy wysokiego ryzyka chorób metabolicznych zastępowanie cukru bezpiecznymi słodzikami może być korzystnym rozwiązaniem, o ile towarzyszy mu zbilansowana dieta i dbałość o ogólny styl życia.

Przeczytaj również:
Erytrytol. Jak wpływa na zdrowie ten zamiennik cukru? Czy jest szkodliwy?