Endosonografia (ultrasonografia endoskopowa) – na czym polega?

Jaki przyrząd służy do badania?

Endosonoskop to przyrząd o budowie podobnej do standardowego endoskopu. Składa się z giętkiego przewodu, na szczycie którego znajduje się kamera, źródło światła, wrota kanału roboczego oraz głowica ultrasonograficzna. Kamera ze źródłem światła pozwala na umiejscowienie pod kontrolą wzroku miejsca, które chcemy ocenić za pomocą ultrasonografii. Tor roboczy pozwala na wprowadzanie narzędzi. Najczęściej używanym z nich jest igła biopsyjna pozwalająca na pobranie materiału z badanej zmiany, pod kontrolą obrazu endoskopowego.

Badanie EUS – przebieg

Endosonografia rozpoczyna się od wprowadzenia endosonoskopu do górnego lub dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Pod kontrolą wzroku, przy użyciu obrazu z kamery na końcu przyrządu umiejscawia się miejsce, które ma podlegać badaniu ultrasonograficznemu. W przypadku guzów i zmian błony śluzowej lokalizacja miejsca badanego jest dość prosta. Do oceny narządów sąsiadujących konieczna jest wiedza anatomiczna o topograficznej lokalizacji poszczególnych struktur względem elementów przewodu pokarmowego. I tak na przykład celem oceny głowy trzustki należy wprowadzić endosonoskop do dwunastnicy, zaś gdy chcemy przyjrzeć się jej trzonowi lub ogonowi, badanie przeprowadzimy z żołądka.

Po zlokalizowaniu badanego miejsca przeprowadza się badanie ultrasonograficzne. W razie potrzeby przez tor roboczy do wnętrza zmiany wprowadza się przyrząd, zwykle igłę biopsyjną, cały czas kontrolując jej położenie za pomocą obrazu ultrasonograficznego. Kontrola taka pozwala na precyzyjne pobranie materiału z najbardziej dogodnego obszaru. Procedura wykonywana jest w sedacji, zwykle głębokiej, czyli „znieczuleniu ogólnym” prowadzonym przez lekarza specjalistę anestezjologa.

Do czego służy badanie EUS?

Badanie endosonograficzne pozwala na:

• dokładną ocenę ściany przewodu pokarmowego – przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelita grubego, w tym raków i głębokości ich naciekania, nacieków śródściennych i guzów podśluzówkowych,
• ocenę dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych – w przypadku kamicy przewodowej, poszerzenia o nieznanej przyczynie, guzów zlokalizowanych w drogach żółciowych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie,
• ocenę trzustki – w przypadku guzów wykrytych w innych badaniach, torbieli, podejrzenia przewlekłego zapalenia lub guzów neuroendokrynnych narządu,
• ocenę struktur sąsiadujących z przewodem pokarmowym, w tym lokalnych węzłów chłonnych, guzów innych narządów,
• pobieranie materiału do badań cytologicznych (np. poszukiwanie komórek nowotworowych), mikrobiologicznych i innych za pomocą igły biopsyjnej,
• wykonywanie zabiegów leczniczych, takich jak na przykład drenaż przestrzeni płynowych.

Jak przygotować się do endosonografii?

Przygotowanie do endosonografii górnego odcinka przewodu pokarmowego polega na pozostaniu na czczo przez 6 godzin i nieprzyjmowaniu płynów przez 4 godziny przed badaniem. Przed procedurą dotycząca dolnego odcinka przewodu pokarmowego wykonuje się oczyszczanie jelita.

Jeżeli pacjent przyjmuje leki przeciwkrzepliwe, przed planowanym badaniem koniecznie musi skonsultować się z lekarzem, który oceni możliwość ich odstawienia lub zamiany na inne. W przypadku nakłuwania przestrzeni płynowych u osób z grup ryzyka przed badaniem stosuje się podanie profilaktycznej dawki antybiotyku.

Jakie są przeciwwskazania do wykonania badania EUS?

Do przeciwwskazań do wykonania endosonografii należą:

•   zaburzenia krzepnięcia,
•   przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych z niektórych grup,
•   zawał mięśnia sercowego i inne ostre zaburzenia krążenia wieńcowego,
•   ciężka niewydolność serca,
•   ostra niewydolność oddechowa.

Jakie powikłania mogą wystąpić w przebiegu i po badaniu EUS?

Do powikłań endosonografii należą:

•   przejściowe dolegliwości bólowe brzucha po nakłuciu zmian przewodu pokarmowego,
•   rzadko (1%) ostre zapalenie trzustki po nakłuciu zmian tego narządu, w 90% przypadków przebiegające łagodnie,
•   rzadko krwawienie, przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego,
•   rzadko zakażenia.

Czy badanie EUS jest bolesne?

Ze względu na przeprowadzanie badania EUS w znieczuleniu nie jest ono dla pacjenta bolesne.

Źródła:

•   M. Polkowski „Ultrasonografia endoskopowa (Endosonografia)” w Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, 958- 962.
•   K. Marlicz, T. Marek, E. Nowakowska- Duława „Endoskopia przewodu pokarmowego”w Interna Szczeklika 2019, wyd. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019, 949-955.
•   T. Marek „Endoskopia przewodu pokarmowego” w Wielka Interna- Gastroenterologia, wyd. Medical Tribune, Warszawa, wyd, el.