Jak przebiega terapia mowy w chorobie Parkinsona?

Choroba Parkinsona to jedna z najczęstszych chorób neurodegeneracyjnych mózgu, która charakteryzuje się postępującym przebiegiem, doprowadzając chorego do stanu znacznej niepełnosprawności. Choroba ta polega na zaniku komórek nerwowych w istocie czarnej, będącej niewielkim elementem najważniejszego organu, czyli mózgu. Umierające komórki nerwowe są istotne dla wykonywania zamierzonych ruchów, zależnych od naszej woli, co sprawia, że choroba Parkinsona jest niezwykle przykra dla pacjenta.

Co warto wiedzieć o chorobie Parkinsona?

Choroba Parkinsona zazwyczaj dotyka osoby w wieku 55-65 lat. Mniej więcej w tym okresie pojawiają się pierwsze symptomy, które nierzadko są diagnozowane jako zupełnie inne dolegliwości. Postać choroby, a także jej rozwój i przebieg zależne są od wieku zachorowania. Zdarzają się przypadki, że pierwsze objawy choroby Parkinsona pojawiają się już około 30-40. roku życia. 

Choroba Parkinsona oficjalnie została opisana już w 1817 roku przez Jamesa Parkinsona. Niestety, mimo upływu dwóch wieków, przyczyna choroby nie jest do końca znana. Dlatego też określana jest ona jako choroba samoistna. Uważa się jednak, że jej wystąpienie może mieć związek z uwarunkowaniami genetycznymi. Warto wiedzieć, że każdy pacjent choruje inaczej, a choroba może przejawiać się w różny sposób i mieć różny przebieg. Ilu pacjentów z chorobą Parkinsona, tyle różnych objawów i pierwszych symptomów oraz reakcji na leczenie. Choroba Parkinsona postępuje powoli. Nierzadko po siedmiu latach chorowania pacjent jest odrobinę mniej sprawny niż w momencie postawienia diagnozy.

Choroba Parkinsona – objawy

Pierwsze symptomy choroby Parkinsona są dość subtelne, dlatego nie od razu można postawić prawidłową diagnozę. Z czasem jednak objawy nasilają się, utrudniając i ograniczając życie chorego. Najczęściej choroba zaczyna się powoli postępującym uczuciem ociężałości, ubóstwem ruchowym i drżeniem spoczynkowym dłoni, które polega na drżeniu pojawiającym się w momencie niewykonywania przez chorego ruchu. Ponadto pojawia się drżenie samoistne, występujące np. podczas trzymania talerza czy szklanki z wodą, co znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Do innych niepokojących objawów zalicza się:

• wzmożone napięcie mięśni (może się różnić po obu stronach ciała),
• sztywnienie mięśni tułowia i kończyn,
• trudności w rozpoczęciu ruchu, w tym mowy (choremu ciężko zacząć mówić),
• drżenie stóp,
• częste upadanie,
• znaczne pochylenie głowy ku przodowi,
• chód połączony z szuraniem, bez odrywania stóp od podłoża,
• zgięte nogi w kolanach w trakcie chodzenia,
• tułów przechylony do przodu,
• stawianie drobnych kroczków,
• trudności w wykonywaniu precyzyjnych ruchów, na co nie pozwala drżenie rąk,
• mikrografia – zmniejszanie się liter w trakcie pisania,
• pogorszenie stylu pisma – staje się ono nie tylko mniejsze, ale też zachwiane, bezkształtne i nierówne,
• zaburzenia pamięci,
• złe samopoczucie,
• zaparcia oraz częste oddawanie moczu,
• ślinienie,
• zaburzenia snu,
• maskowata twarz,
• zaburzenia mowy.

Postacie choroby Parkinsona

Tak jak wiele chorób, podobnie choroba Parkinsona ma swoje postacie:

• postać bradykinetyczna – cechuje się znacznym spowolnieniem ruchowym, sztywnością i zaburzeniami postawy,
• postać drżączkowa – jej głównym objawem jest drżenie; zazwyczaj dotyka osoby w podeszłym wieku,
• postać mieszana – zarówno drżenie, jak i spowolnienie ruchowe wraz z zaburzeniami postawy mają podobne nasilenie.

Zaburzenia mowy i terapia w chorobie Parkinsona

Objawami, które często współtowarzyszą chorobie Parkinsona, są zaburzenia mowy. Mowa staje się powolna i cicha. Mięśnie twarzy tężeją, przez co staje się ona niczym maska, utrudniając tym samym komunikację z otoczeniem. Ponadto pojawiają się zaburzenia połykania (dysfagia) i oddychania, dlatego też podczas terapii logopedycznej kładzie się duży nacisk na ćwiczenia oddechowe.

Celem terapii logopedycznej w chorobie Parkinsona jest pomoc w rozwinięciu lub przywróceniu wyrazistości mowy, poprawy fonacji oraz prawidłowego toru oddechowego. W rehabilitacji zaburzeń mowy każde spotkanie z logopedą rozpoczyna się od ćwiczeń wstępnych – oddechowych, a następnie artykulacyjnych, obejmujących zarówno wargi, język, policzki, jak i podniebienie miękkie. Ważne jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń przez chorego w domu. Tylko wtedy można liczyć na lepszą jakość życia z chorobą. 

Oto ćwiczenia, które chory może wykonywać samodzielnie w domu:

• wymawianie przed lustrem samogłosek w sposób teatralny, przesadzony,
• zakładanie dolnej wargi na górną i na odwrót,
• nabieranie powietrza w policzki i robienie baloników,
• robienie tzw. „dzióbka”,
• cmokanie,
• szerokie uśmiechy,
• przelewanie odrobiny wody z policzka do policzka,
• wysuwanie języka z buzi i chowanie,
• oblizywanie ust,
• przesuwanie języka od kącika do kącika ust,
• marszczenie czoła,
• robienie smutnej miny,
• unoszenie brwi, robienie zdziwionej miny.

W trakcie terapii logopeda zaprezentuje choremu jak ma wykonywać ćwiczenia w domu, zapewne wykona również masaż logopedyczny twarzy.

Przykładowe ćwiczenia fonacyjne:

• nucenie samogłosek,
• mówienie na wydechu,
• powtarzanie wyrazów dwusylabowych,
• wypowiadanie krótkich okrzyków,
• mruczenie.

Dobrym ćwiczeniem jest również głośne czytanie. W przypadku zaburzeń pamięci wszelkie ćwiczenia poprawiające koncentrację i pamięć są na wagę złota.

Choroba Parkinsona jest długa i męcząca zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny. Warto jednak walczyć o jak najlepszą jakość życia chorego, korzystając z fizjoterapii, pomocy logopedycznej i psychologicznej. Ważne jest także znalezienie dobrego lekarza z zakresu neurologii. W wielu miastach istnieją stowarzyszenia zrzeszające osoby dotknięte chorobą Parkinsona, które oferują im pomoc i wsparcie w trudnych chwilach.

Źródła:

• Lewicka T., Rodzeń A., Ćwiczenia rehabilitacyjno-logopedyczne dla osób z chorobą Parkinsona, Warszawa 2006,
• Sienkiewicz J., Poradnik dla osób z chorobą Parkinsona, Roche,
• Leńska-Mieciek M., Wojczulis R., Binek M., Pytania do lekarza, poradnik jak żyć z chorobą Parkinsona, Roche.