Kodeina – właściwości, interakcje i przeciwwskazania

Właściwości kodeiny

Kodeina jest metylową pochodną morfiny, a dokładnie jej eterem. W śladowych ilościach znajduje się w opium. Pozyskiwana jest z morfiny i obok niej należy do najważniejszych opiatów. W organizmie człowieka jest metabolizowana przez enzymy wątrobowe do morfiny (kilka procent dawki kodeiny) i norkodeiny (ok. 10% dawki kodeiny). Większość zaś jest sprzęgana z kwasem glukuronowym, czego następstwem jest powstanie 6-glukuronidu kodeiny. Przypuszcza się, iż metabolity wykazują głównie działanie przeciwbólowe (morfina, 6-glukuronid kodeiny).

Zastosowanie i dawkowanie kodeiny

Wskazaniami do stosowania kodeiny jest zwalczenie uporczywego, suchego kaszlu oraz leczenie bólu o dużym i umiarkowanym nasileniu. Kodeina, a dokładniej jej sól (fosforan kodeiny) kojarzona jest z nieopioidowymi lekami przeciwbólowymi. Jej działanie przeciwbólowe utrzymuje się do ok. 4 godzin, natomiast przeciwkaszlowe od 4 do 8 godzin. W aptece znajdziemy ją w preparatach przeciwbólowych w formie tabletek i tabletek musujących, natomiast w preparatach przeciwkaszlowych w postaci syropów i tabletek. Maksymalna dawka dobowa kodeiny to 240 mg. Nie zaleca się przyjmowania jej częściej niż 4 razy na dobę (należy zachować odstęp między dawkami minimum 6 godzin).

Kodeina – przeciwwskazania

Przeciwwskazaniami do stosowania substancji z kodeiną są:

• astma oskrzelowa,
• niewydolność oddechowa,
• zaburzenia oddychania,
• zaparcia,
• uzależnienie od opioidów,
• śpiączka.

Nie należy podawać jej dzieciom poniżej 12 roku życia ze względu na fakt metabolizowania jej do morfiny. U dzieci powyżej 12 roku życia można ją stosować w przypadku silnego, krótkotrwałego bólu, wówczas, kiedy paracetamol lub ibuprofen są nieskuteczne.

Kodeina przenika przez łożysko do krwiobiegu płodu oraz do pokarmu kobiet karmiących. Nie zaleca się stosowania kodeiny wśród ciężarnych i kobiet karmiących.

Nie należy stosować jej w przypadku kaszlu mokrego, gdyż hamuje ona odruch kaszlowy. Jej działanie przeciwbólowe nie jest rekomendowane w leczeniu bólu pochodzenia neurogennego. W przypadku dłuższego czasu stosowania niż zalecany, przyjmowanie kodeiny może powodować uzależnienie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Dłuższe stosowanie większych dawek kodeiny może skutkować wytworzeniem się tolerancji na jej działanie przeciwkaszlowe i przeciwbólowe. Po nagłym odstawieniu preparatów z kodeiną mogą wystąpić objawy odstawienia. Dodatkowo osoby zażywające kodeinę mogą mieć pozytywny wynik testów antydopingowych. Nie należy łączyć jej z alkoholem, gdyż nasila ona jego działanie. Po zastosowaniu preparatu z kodeiną może dochodzić do wydłużenia czasu reakcji. Jest to szczególnie ważne w przypadku kierowców, dlatego nie należy prowadzić pojazdów czy obsługiwać maszyn po zażyciu kodeiny.

Kodeina w połączeniu z innymi lekami

Kodeina wchodzi w szereg interakcji z innymi substancjami leczniczymi:

• w połączeniu z lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy (np. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, przeciwhistaminowe, nasenne, neuroleptyki) może dochodzić do zaburzeń świadomości,
• podczas przyjmowania leków na chorobę Parkinsona może dochodzić do nasileń działania uspokajającego tychże leków,
• jednoczesne przyjmowanie pochodnych morfiny, benzodiazepin czy barbituranów może powodować zahamowanie ośrodka oddechowego,
• nie należy zażywać leków, zawierających w swym składzie alkoholu, gdyż może on nasilać działanie kodeiny,
• kodeina może osłabiać działanie metoklopramidu (lek na perystaltykę jelit).

Kodeina – działania niepożądane

Najczęściej obserwowanymi działaniami niepożądanymi kodeiny są:

• nudności,
• wymioty,
• zaparcia,
• senność
• zawroty głowy.

Rzadziej występujące objawy niepożądane to:

• zaburzenia nastroju,
• zatrzymanie moczu,
• zahamowanie ośrodka oddechowego,
• spadek ciśnienie tętniczego,
• omdlenia,
• omamy.

Przeciwwskazań związanych ze stosowaniem preparatów z kodeiną jest wiele. Dlatego przed zastosowaniem kodeiny należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, aby uniknąć działań niepożądanych i interakcji z innymi lekami.