Mowa chorego po udarze

Czym jest udar i jak się objawia? 

Udarem określa się nagłe zaburzenie czynności mózgu, które trwa około doby i może zakończyć się śmiercią. Udary dzielą się na krwotoczne (wylewy) i niedokrwienne (zaburzony jest dopływ krwi do mózgu), a ich skutki są ciężkie do przewidzenia.  

Częściej występującym rodzajem udaru jest udar niedokrwienny, który uznaje się za nieco lżejszy w swoich skutkach niż wylew.  

Udar może dotknąć nas w każdym wieku, choć częściej występuje u osób starszych.

Warto wiedzieć, jakie są objawy udaru, aby móc udzielić niezwłocznej pomocy medycznej choremu: 

• nagłe zaburzenie czucia z jednej strony ciała, 
• nagłe porażenie połowy ciała, niedowłady, 
• zaburzona mowa (mowa staje się niezrozumiała dla otoczenia, bełkotliwa), 
• chory zachowuje się, jakby był pijany, 
• zaburzenia równowagi, 
• zaburzenie widzenia (często chory widzi podwójnie), 
• bardzo silny ból głowy, 
• czasem utrata przytomności.

Udar – przyczyny 

Pojawienie się udaru jest stanem zagrożenia życia. 

Jego przyczyn jest wiele i często nakładają się na siebie. Wśród nich znajdują się: 

• wiek (udary często pojawiają się po 60. roku życia, chociaż nie jest to regułą), 
• nadciśnienie, szczególnie nieleczone, 
• nadwaga, 
• zła dieta, 
• cukrzyca, 
• używki, głównie palenie tytoniu i nadmierne spożywanie alkoholu, 
• choroby serca, 
• choroby naczyń krwionośnych, 
• czynniki genetyczne, 
• rasa – udary częściej dotykają osoby rasy czarnej, 
• płeć – udar występuje częściej u kobiet niż mężczyzn. 

Jak wygląda życie chorego po udarze?

Jakość życia pacjenta po udarze często znacznie się obniża, ponieważ dochodzi do uszkodzenia mózgu, a co z tym idzie – utraty niektórych funkcji związanych z ruchem i samodzielnością. Nierzadko pacjent staje się zależny od osób trzecich. Najczęstszymi skutkami udarów i wylewów (udarów krwotocznych) są: 

• zaburzenia równowagi, 
• niedowłady połowicze lub obustronne, 
• trudności w przyjmowaniu odpowiedniej dla siebie pozycji, 
• zaburzenia mowy, w tym afazja, 
• zaburzenia pamięci, 
• zespoły otępienne. 

Głównym celem rehabilitacji, zarówno ruchowej, jak i logopedycznej jest odzyskanie przez pacjenta sprawności w zakresie codziennych czynności, takich jak samoobsługa, przemieszczanie się, udział w życiu społecznym i komunikacja z otoczeniem. Warto zaznaczyć, że na sukces pacjenta składa się współpraca specjalistów, lekarzy, pielęgniarek oraz rodziny lub osób opiekujących się chorym. W zależności od stanu pacjenta wyróżnia się trzy grupy chorych pod względem ich sprawności ruchowej (motoryki): 

• I grupa – pacjent kontaktowy, komunikujący się z otoczeniem, w dużej mierze samodzielny, który wymaga jedynie niewielkiego wsparcia; 
• II grupa – pacjent leżący, który nie jest w stanie sam zmienić pozycji, jego samoobsługa jest znacznie ograniczona, często przejawia zaburzony kontakt z otoczeniem, wymaga stałej pomocy otoczenia; 
• III grupa – pacjent leżący z dużymi zaburzeniami świadomości. 

Plany rehabilitacyjne znacznie różnią się w zależności od tego, w której grupie znajduje się pacjent. Powodzenie rehabilitacji zależy w dużej mierze od samego chorego, jego samopoczucia i stanu emocjonalnego. Z pewnością łatwiej pracuje się z osobą chętną i gotową do pracy.  

Mowa po udarze 

Na skutek udaru bardzo często pojawiają się zaburzenia mowy o różnym nasileniu i przebiegu. Ograniczone mówienie jest ogromnym problemem dla chorego, ponieważ znacznie utrudnia komunikację z otoczeniem, informowanie o swoich uczuciach, potrzebach. Ponadto wydłuża czas komunikacji, co jest męczące dla obu stron. Zaburzenia mowy po udarze mogą mieć charakter afazji (zaburzona mowa spowodowana uszkodzeniem czuciowego lub ruchowego ośrodka mowy lub obu naraz) bądź dyzartrii (mowa pacjenta jest zaburzona ze względu na uszkodzenie dróg unerwiających narządy mowne). Dyzartria jest o tyle lżejsza, że w jej przypadku pacjent może komunikować się z otoczeniem za pomocą pisma. Przy afazji sprawa ma się nieco gorzej, ponieważ chory przejawia nie tylko zaburzenia mowy, ale też trudności w nazywaniu, rozumieniu, czytaniu i liczeniu. Wiele osób z afazją jest całkowicie pozbawiona możliwości porozumiewania się z innymi ludźmi, co nierzadko jest powodem występowania depresji. U pacjentów z dyzartrią dominują trudności w odpowiednim układaniu narządów artykulacyjnych (robimy to całkowicie nieświadomie), a także zaburzenia połykania (dysfagia). Mowa chorego z dyzartrią cechuje się małą wyrazistością, monotonnością. Jest powolna i nierytmiczna.  

Przeczytaj również:
Na czym polega dyzartria?
Dysfagia (problem z połykaniem) – na czym polega?

Terapia mowy po udarze 

Uważa się, że rehabilitację po udarze należy rozpocząć najszybciej jak to tylko możliwe. Zadaniem terapeutów w pierwszych dniach po incydencie mózgowym jest sprawdzenie, na jakim poziomie aktualnie znajduje się pacjent:  

• Czy rozumie mowę? 
• Czy potrafi nazwać zaproponowane obrazki?  
• Czy nawiązuje kontakt z terapeutą?  
• Czy mówi? 
• Czy wie, gdzie się znajduje?  
• Czy jest świadomy, jaki jest dzień tygodnia, miesiąc, rok?  

Warto zaznaczyć, że terapia mowy nie jest tylko zadaniem logopedy. Na proces leczenia ogromny wpływ ma rodzina i osoby opiekujące się chorym. Terapia mowy może trwać wiele miesięcy, a nawet lat, dlatego warto uzbroić się w cierpliwość. Bywają przypadki, że pacjent nigdy nie wraca do sprawności, którą wykazywał przed udarem.

Niezależnie od zaburzeń mowy, które pojawiły się w wyniku udaru, każdy pacjent potrzebuje wsparcia, a przede wszystkim zrozumienia ze strony rodziny. Należy pamiętać, że proces rehabilitacji jest długi i monotonny i może mu towarzyszyć wiele chwil zwątpienia, obniżona samoocena i depresja, dlatego warto być z chorym w tym szczególnie trudnym dla niego czasie. 

Źródła: 

• T. Pałka, M. Puchowska-Florek, Chory po udarze – rehabilitacja ruchowa i zaburzeń mowy, [w:] Choroby serca i naczyń, 2007, tom 4, nr 2. 
• J. Morawska, M., A. Gutysz-Wojnicka, Problemy opiekunów chorych po udarze mózg. Udar Mózgu 2008, 10 (2).