Opryszczka. Jak do niej dochodzi i jak ją leczyć?

Zakażenie HSV występuje najczęściej pod postacią opryszczki błony śluzowej jamy ustnej i skóry okolicy okołowargowej (herpes labialis). Jest ona powodowana głównie przez wirusa HSV-1, natomiast wirus HSV-2 jest odpowiedzialny za infekcje w okolicy okołogenitalnej i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Opryszczka wargowa – jak dochodzi do zakażenia? 

Na opryszczkę wargową częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Szacuje się, że na całym świecie wirusem HSV-1 zarażonych jest 3,7 miliarda osób poniżej 50. roku życia. Większość zakażeń opryszczką jamy ustnej i narządów płciowych przebiega bezobjawowo.

Zakażenie HSV-1 może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą chorą (przez ślinę, rany, powierzchnię w jamie ustnej i wokół niej), rzadziej przez korzystanie z tych samych przedmiotów codziennego użytku (np. kubek, sztućce).  

Największe ryzyko przeniesienia wirusa istnieje w momencie występowania pęcherzy, ale do zakażenia może dojść również wtedy, gdy skóra wokół ust wydaje się zdrowa.  

Opryszczka wargowa – objawy 

Zakażenie może mieć postać pierwotną lub nawrotową. Zakażenie pierwotne najczęściej nie daje objawów. Objawowo może ujawnić się jako:

• zanokcica opryszczkowa,  
• opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł,  
• opryszczkowe zapalenie mózgu, 
• opryszczka zapaśników,  
• opryszczka genitalna,
• wyprysk opryszczkowaty.

Opryszczka u dzieci 

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł występuje przede wszystkim dzieci do 5. roku życia i to właśnie ta grupa wiekowa jest na nie najbardziej narażona. U dziecka, u którego doszło do zakażenia, występują: 

• gorączka,  
• powiększenie węzłów chłonnych,  
• pęcherzyki w jamie ustnej, które pękając, powodują powstawanie nadżerek; pęcherzyki mogą powstawać również na dłoniach i twarzy.  

Objawy te utrzymują się przez ok. 1-2 tygodnie. 

Co sprzyja nawrotom opryszczki? 

Do czynników sprzyjających nawrotom choroby należą: 

• fizyczne przemęczenie organizmu,  
• stres,  
• ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe, 
• infekcje – głównie górnego odcinka dróg oddechowych,  
• korzystanie z solarium,  
• urazy w okolicy ust,  
• przemarznięcie, wychłodzenie, 
• przyjmowanie leków immunosupresyjnych.  
• menstruacja.

Fazy opryszczki wargowej

1. Pierwszymi symptomami wystąpienia opryszczki wargowej są  swędzenie, pieczenie skóry w okolicy ust, a także zaczerwienienie.
2. Następnie pojawiają się małej wielkości grudki. Towarzyszące temu etapowi świąd  i mrowienie są bardzo dokuczliwe. Ponadto może wystąpić ból w okolicy ust. Krosty są bolesne i zazwyczaj gromadzą się w jednym miejscu, np. w kąciku ust. 
3. W trzeciej fazie mamy do czynienia z pęcherzykami, które są wypełnione płynem surowiczym. 
4. Czwarta faza polega na pękaniu pęcherzyków i uwalnianiu zgromadzonego w nich płynu surowiczego. Ma to miejsce po około siedmiu-dziesięciu dniach od chwili wystąpienia pierwszych symptomów opryszczki. Jest to faza, która charakteryzuje się wzmożonym ryzykiem przenoszenia opryszczki wargowej.  
5. W kolejnym etapie mamy do czynienia z wystąpieniem nadżerki w miejscu pękniętych pęcherzyków.
6. W szóstej fazie zmiany goją się. Nadżerki przekształcają się w strupy, które odpadają po kilku dniach.

Leczenie opryszczki  

Wielu pacjentów uważa opryszczkę za dosyć banalną chorobę. Jednak należy pamiętać, że podjęcie leczenia pozwala skrócić przebieg choroby i nieprzyjemne objawy oraz zmniejsza dyskomfort związany z kosmetycznym defektem w obrębie ust, w efekcie czego zwiększa się jakość życia chorego. 

Lekarz na podstawie wywiadu decyduje, jaki sposób leczenia zastosować u pacjenta – leczenie objawowe, czyli epizodyczne (stosuje się je w chwili pojawienia się czynnej choroby) lub przewlekłe (supresyjne).  

Terapia lekiem przeciwwirusowym stosowanym doustnie powinna być wsparta leczeniem miejscowym, natomiast leczenie supresyjne zazwyczaj opiera się na kilkumiesięcznym przyjmowaniu leków doustnych przez okres 4-6 miesięcy. 

Najskuteczniejszymi lekami dostępnymi dla osób zakażonych HSV są leki przeciwwirusowe  (acyklowir, famcyklowir, walacyklowir). Pomagają one zmniejszyć nasilenie i częstotliwość objawów, ale nie mogą wyleczyć infekcji. 

Najczęściej stosowanym lekiem z wyżej wymienionych jest acyklowir, który skutecznie hamuje namnażanie HSV, ponadto zmniejsza ból i przyspiesza gojenie ran. Miejscowe stosowanie 5% kremu z acyklowirem skraca czas trwania choroby o dwa dni.  

Do stosowania miejscowego przeznaczone są również inne leki przeciwwirusowe – dokozanol, denotywir czy tromantadyna. Ponadto zaleca się stosowanie preparatów łagodzących objawy i  o działaniu wysuszającym, np. pasta cynkowa.  

Z preparatów doustnych bez recepty dostępne są tabletki z acyklowirem w dawce 200 mg, które w leczeniu opryszczki stosowane są na ogół 5 razy dziennie przez 5 dni. 

Czy opryszczka wargowa może się przenieść na narządy płciowe? 

Opryszczkę narządów płciowych najczęściej wywołuje HSV-2, który prawie we wszystkich przypadkach zakaża okolice płciowe. Zakażenie HSV-1 pojawia się najczęściej  na twarzy i śluzówkach jamy ustnej.

W znacznej ilości państw doszło do modyfikacji  pod względem częstości występowania obu serotypów – HSV-1 pojawia się coraz częściej w okolicy narządów płciowych, co ma związek ze zmianą zachowań seksualnych [1-3]. Może zdarzyć się tak, że opryszczka przeniesie się na inne części ciała na skutek dotknięcia zmiany występującej na ustach czy na narządach płciowych, lecz taka sytuacja ma miejsce w czasie pierwotnego zakażenia, gdy nie wytworzyły się jeszcze swoiste przeciwciała ochronne. Nie zmienia to faktu, że nie powinno się dotykać zmian opryszczkowych.

Pamiętajmy, że standardowe procedury higieniczne, do których należy mycie rąk po kontakcie z narządami płciowymi oraz po skorzystaniu z toalety, a także powstrzymanie się od pocierania oczu pomogą nam uchronić się przed zakażeniem opryszczką.

Przeczytaj również: 
Acyklowir – jakie ma zastosowanie?