Zaćma oka – czym jest i jakie są objawy?

Zaćma – czynniki ryzyka 

Występowanie zaćmy jest bezpośrednio związane z procesem starzenia się, ponieważ najczęściej dotyka osoby po 60. roku życia. Nie jest to jednak jedyny czynnik. Zaćma jest wrodzonym lub degeneracyjnym schorzeniem, które prowadzi do zmętnienia, a tym samym zmniejszenia przezierności soczewki oka. Ryzyko jej rozwoju zwiększają także: 

• choroby współistniejące, np. cukrzyca,  
• urazy,  
• przyjmowane leki, np. sterydy,  
• zabiegi w obrębie gałki ocznej, np. witrektomia. 

Pacjenci, których dotyka problem zmętnienia soczewki, prezentują postępującą utratę wzroku. Jej konsekwencją jest ograniczenie samodzielności i sprawności fizycznej.  

Zaćma jest chorobą odwracalną dzięki możliwości wykonania zabiegu usunięcia zaćmy i implantacji sztucznej soczewki.  

Objawy zaćmy 

Do objawów zaćmy zaliczamy: 

• obniżenie ostrości wzroku, które często nie może być skorygowane za pomocą odpowiednio dobranych szkieł okularowych, 
• odczuwanie zwiększonej wrażliwości na światło i kontrast, np. oślepianie przez światło w ciągu dnia, a także w nocy, gdy oślepiają nas reflektory nadjeżdżających samochodów, 
• jednooczne dwojenie lub widzenie wielu obrazów równocześnie,  
• poprawę ostrości wzroku spowodowaną wzrostem mocy dioptrycznej soczewki, która znika wraz z pogłębiającym się zmniejszeniem przezierności soczewki, np. pacjenci nadwzroczni z powodu wieku odczuwają poprawę widzenia i przestają nosić okulary do dali.  

Rodzaje zaćmy 

Wyróżnia się trzy główne rodzaje zaćmy związanej z wiekiem:  

• zaćma jądrowa, która charakteryzuje się zażółceniem soczewki i jej nadmiernym stwardnieniem, rozwija się powoli i powoduje centralne zmętnienie soczewki, zauważalny jest większy problem w widzeniu do dali niż do bliży; 
• zaćma korowa – pacjenci często skarżą się na oślepianie przez światła samochodów w nocy oraz dwojenie obrazu. Gdy cała kora soczewki jest zmętniała i ma kolor biały, wówczas określana jest terminem zaćmy dojrzałej; 
• zaćma podtorebkowa tylna – stwierdza się ją, gdy widzenie z bliży pogarsza się w większym stopniu niż w dal, dodatkowo pacjenci skarżą się na gorsze widzenie przy jasnym świetle, co powoduje zwężenie źrenicy.  

Dodatkowo różnicuje się zaćmę przedstarczą, kiedy to zmętnienie soczewki dotyka pacjentów młodych, np. w przebiegu chorób układowych. Inne rodzaje zaćmy to:  

• urazowa,  
• polekowa,  
• wtórna, 
• wrodzona. 

Jakie są powikłania nieleczonej zaćmy? 

Istnieje możliwość wystąpienia silnego bólu oka i głowy często połączonego z zamglonym widzeniem. Towarzyszą temu: 

• zaczerwienienie oka, 
• przymglenie rogówki, 
• rozszerzenie źrenicy, która jest pionowo owalna i nie reaguje na światło, 
• spłycenie komory przedniej. 

Bardzo wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe powoduje, że gałka oczna staje się twarda.  

Wszystkie wymienione objawy są konsekwencją zamknięcia kąta przesączania i wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, który spowodował ostry atak jaskry – ostrą jaskrę zamkniętego kąta.  

Taki stan pacjenta wymaga nagłej interwencji i operacji. 

Poważne powikłania może powodować odwlekanie decyzji o zabiegu w przypadku, gdy soczewka jest zmętniała. Należy zaznaczyć, że na tym etapie choroby lekarz okulista traci możliwość obserwacji i kontroli dna oka. Inne patologie narządu wzroku takie jak odwarstwienie siatkówki czy zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem mogą nie być prawidłowo i odpowiednio szybko leczone, a konsekwencją w takich przypadkach po usunięciu zaćmy będzie brak poprawy widzenia. 

Pacjenci często pytają, czy zaćma jest wystarczająco dojrzała do operacji. Należy pamiętać, że szybkość decyzji o operacji wiąże się z mniejszym prawdopodobieństwem powikłań, a im pacjent jest młodszy, tym lepiej znosi sam zabieg i czas pooperacyjny.  

Aktualne metody leczenia zaćmy 

Aktualnie w leczeniu stosuje się zabieg operacyjny zwany fakoemulsyfikacją zaćmy. 

Pacjent na sali operacyjnej znajduje się w pozycji leżącej, z odpowiednio ustawioną głową. Zadaniem pacjenta jest leżenie nieruchomo podczas zabiegu, nie może także nic mówić. Wszelki dyskomfort chory zgłasza przez krótkie komunikaty. Następnie odbywa się dezynfekcja operowanego pola i założenie jałowego obłożenia na oko poddane zabiegowi. Operator rozcina folię i zakłada rozwórkę między powiekę górną a dolną. Zadaniem rozwieracza jest stabilizacja pola operacyjnego. Ogranicza to pacjentowi możliwość zamknięcia oka. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym – kroplowym oka lub w znieczuleniu prowadzonym przez zespół anestezjologiczny, tzw. dożylnym. Pacjent podczas zabiegu może czuć dotyk.  

Następnie operator przystępuje do zabiegu. Wykonuje 2 tunelowe małe cięcia nożem, które stanowią porty dla mikronarzędzi. Kolejno wykonuje kapsulotomię przednią i przystępuje do wyciągnięcia soczewki pacjenta. Dokonuje tego za pomocą głowicy, która dzięki emisji ultradźwięków rozbija i jednocześnie zasysa jądro soczewki. Następnie przy użyciu odpowiednich narzędzi do irygacji i aspiracji operator odsysa pozostałe masy korowe. W ten sposób przygotowuje miejsce do wszczepu indywidualnie dobranego implantu soczewki. Dokonuje implantacji i fiksacji właściwej soczewki. Procedurę kończy podanie odpowiednich leków oraz wykonanie opatrunku. Następnie pacjent trafia na salę obserwacji po zabiegu i z zaleceniami (o ile jego stan zdrowia na to pozwala) zostaje wypisany do domu. Pacjent zakwalifikowany do wykonania tego zabiegu zostaje przyjęty na oddział w trybie chirurgii jednego dnia.  

Chorzy, którzy poddają się zabiegowi usunięcia zaćmy, spodziewają się przede wszystkim poprawy ostrości wzroku i lepszego komfortu widzenia. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, należy zaznaczyć, że to właśnie współczesna chirurgia zaćmy jest najbardziej precyzyjną procedurą refrakcyjną. Dodatkowo dzięki wszczepom wewnątrzgałkowym sztucznych soczewek koryguje się nadwzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm.