Otoskleroza. Czy może prowadzić do utraty słuchu?

Dzięki słuchowi możemy odbierać dźwięki z otaczającego nas świata. Najpierw fale dźwiękowe przedostają się przez tzw. ucho zewnętrzne (a dokładniej przez małżowinę uszną) do przewodu słuchowego zewnętrznego. Na jego końcu znajduje się błona bębenkowa, która wprawiona w drgania przenosi fale dźwiękowe na kosteczki słuchowe. Są to kolejno młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Ostatnia z nich przylega do błędnika błoniastego w miejscu nazywanym okienkiem owalnym. To właśnie w tej części drgania przekształcają się w impulsy nerwowe przenoszone do naszego mózgu, gdzie są odbierane jako dźwięki.   

Jak widzisz, jest to skomplikowany proces. Abyśmy dobrze słyszeli, każdy z jego elementów musi działać prawidłowo. 

Na czym polega otoskleroza?

Jest to stan chorobowy, który polega na unieruchomieniu strzemiączka w okienku owalnym błędnika. Inna nazwa tego schorzenia to ankyloza strzemiączka. Podstawowym objawem otosklerozy jest postępujące pogorszenie słuchu.  

Szacuje się, że otoskleroza może odpowiadać nawet za 9% wszystkich niedosłuchów i dotykać ok. 1% populacji Europy. Zdecydowanie częściej występuje u kobiet niż mężczyzn. Typowo chorobę rozpoznaje się raczej u osób młodych w wieku od 15 do 45 lat. 

Przyczyny otosklerozy

Niestety nie znamy dokładnych przyczyn rozwoju otosklerozy. Naukowcy mają jednak kilka teorii na ten temat. Poniżej przedstawiam najważniejsze z nich.  

Pierwsza dotyczy genetycznego podłoża schorzenia.  

Aż 50-70% pacjentów z otosklerozą ma krewnego, który również jest dotknięty chorobą.  

Z reguły dochodzi do dziedziczenia autosomalnego dominującego. Oznacza to, że wystarczy tylko jeden wadliwy gen, aby doszło do rozwoju choroby. Poza tym w przypadku otosklerozy mamy do czynienia z niepełną penetracją i różną ekspresją genu. Co to znaczy? Nie u każdej osoby ze zmutowanym genem dojdzie do rozwoju choroby. Dodatkowo objawy występujące w jednej rodzinie mogą mieć różne nasilenie – u jednej osoby większe, a u innej mniejsze.  

Według innej teorii u podstaw otosklerozy leżą zmiany hormonalne. Dotyczy to szczególnie hormonów płciowych (estrogenów) u kobiet. W związku z tym osłabienie słuchu częściej występuje podczas wahań hormonalnych, np. w ciąży i w trakcie karmienia piersią. 

Kolejnymi przyczynami rozwoju otosklerozy mogą być infekcja wirusem odry oraz nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na tkanki (tzw. reakcja autoimmunologiczna). 

Jak objawia się otoskleroza?

Najważniejszym objawem otosklerozy jest powoli postępujące pogorszenie słuchu, czyli niedosłuch.

W 70% przypadków choroba dotyczy obu uszu. Słuch osłabia się przez wiele lat, więc pacjenci często nie do końca zdają sobie sprawę z rozwijającego się problemu. Chory zwykle mówi ciszej niż osoby z jego otoczenia, ponieważ całkiem dobrze słyszy swój własny głos. 

Innym objawem otosklerozy są uporczywe szumy uszne. Częściej możemy je spotkać u kobiet. Towarzyszą one niedosłuchowi, ale może się także zdarzyć tak, że są pierwszym objawem choroby. W tej sytuacji pogorszenie słuchu pojawia się dopiero po kilku miesiącach czy latach. Mimo swojej nazwy szumy uszne są odczuwane nie tylko jako szum, ale występują także pod postacią różnego rodzaju dźwięków.

Pacjenci opisują je m.in. jako:

• stukanie,
• dzwonienie,
• brzęczenie,
• tętnienie,
• piszczenie,
• świst. 

Rzadszym objawem otosklerozy są zawroty głowy i trudności z utrzymaniem równowagi. Występują one u ok. 1/3 pacjentów, głównie u osób starszych. 

Dość charakterystyczną cechą otosklerozy jest fakt, że osoba dotknięta chorobą paradoksalnie lepiej słyszy mowę innych ludzi w hałasie. Dlaczego tak się dzieje? Po pierwsze w sposób naturalny zaczynamy wtedy głośniej mówić. Poza tym hałas nieco tłumi szumy uszne odczuwane przez chorego.

Jak diagnozuje się otosklerozę? 

Otoskleroza nie boli. Jeśli zauważysz u siebie objawy, które mogą o niej świadczyć, zgłoś się do lekarza rodzinnego.

Diagnostyką i leczeniem tej choroby zajmuje się otolaryngolog, więc prawdopodobnie to właśnie do niego skieruje Cię lekarz rodzinny.  

Podczas wizyty laryngolog zbierze dokładny wywiad dotyczący m.in. rodzaju odczuwanych dolegliwości, czasu ich trwania, chorób współistniejących czy stosowanych leków. Następnie przeprowadzi dokładne badanie, podczas którego zajrzy do ucha za pomocą otoskopu.  

Kolejny krok to dokładne badanie słuchu. Przeprowadza się je za pomocą prób stroikowych. Polegają one na przykładaniu metalowego stroika (kamertonu) wprawionego w drgania do ucha, na czubek głowy oraz do wyrostków sutkowatych zlokalizowanych za małżowinami usznymi.  

Dokładniejsze badanie słuchu można przeprowadzić za pomocą audiometrii. Wykonuje się ją zwykle w wyizolowanym pomieszczeniu, np. szklanej kabinie. Osoba przeprowadzająca badanie założy Ci na uszy słuchawki, przez które będą generowane dźwięki. Gdy je usłyszysz, musisz nacisnąć specjalny przycisk. To wszystko zostanie zarejestrowane, a następnie zebrane w formie wykresu.

Audiometria pozwala określić nie tylko stopień, ale również rodzaj niedosłuchu. Jeśli uszkodzenie słuchu występuje na poziomie struktur przenoszących fale dźwiękowe do ślimaka, to mówimy o niedosłuchu przewodzeniowym. Gdy problem leży w komórkach słuchowych ślimaka czy nerwach przewodzących „dźwięk” do mózgu, mamy do czynienia z niedosłuchem odbiorczym. Oczywiście obie sytuacje mogą ze sobą współistnieć. Specjalista stwierdza wówczas niedosłuch mieszany. W przypadku otosklerozy najczęściej pojawia się niedosłuch przewodzeniowy, zwłaszcza na początku choroby. 

Aby zobrazować błędnik, wykonuje się czasami badania radiologiczne, np. tomografię komputerową (TK). 

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie otosklerozy?

Najlepszym wyjściem w przypadku otosklerozy jest leczenie operacyjne, a dokładnie mikrochirurgiczne. Nie sprawi ono, że przyczyna choroby zniknie, ale zdecydowanie naprawi jej skutki. Jeśli choroba dotyczy obu uszu, lekarze przeprowadzają operację na tym, które gorzej słyszy.  

Są trzy możliwości leczenia chirurgicznego: 

• stapedektomia,  
• stapedektomia częściowa, 
• stapedotomia. 

Wszystkie z nich polegają na usunięciu części lub całego strzemiączka. Na jego miejsce lekarze wstawiają specjalną protezę. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym (pod narkozą). Poprawa słuchu następuje po około tygodniu. 

Czy zabieg niesie ze sobą jakieś ryzyko? Jak po każdej procedurze medycznej, mogą wystąpić powikłania.  

Dość często pojawiają się: 

• szumy uszne,  
• zawroty głowy,  
• zaburzenia smaku.  

Objawy te zwykle mijają.  

Rzadziej dochodzi do rozwoju poważnych powikłań, takich jak np. porażenie nerwu twarzowego czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.  

Niestety u 1 do 5% pacjentów zabieg nie zmniejsza dolegliwości.  

Po leczeniu chirurgicznym stosuj się do zaleceń lekarza. Przez około 3-6 miesięcy po zabiegu nie podróżuj samolotem, a przez 3 miesiące unikaj pływania. 

Możliwe jest również leczenie zachowawcze, które polega na stosowaniu tabletek z fluorkiem sodu. Inna opcja to używanie aparatów słuchowych.

Przeczytaj również:
Rodzaje badań słuchu