Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka

Na czym polega wzmożone napięcie mięśniowe u niemowlaka?

Wzmożone napięcie mięśniowe dla wielu osób brzmi groźnie, a w rodzicach wywołuje duży strach o zdrowie dziecka. W rzeczywistości to tendencja do wzmożonej aktywności określonych grup mięśni w momencie ich napięcia. Najczęściej dotyczy ona mięśni zwanych prostownikami, bo to one dają najbardziej widoczne objawy, takie jak wyginanie się ciała i główki maluszka w kształt litery C. 

Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny

Nieprawidłowości w napięciu mogą mieć podłoże neurologiczne (zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym – genetyczne lub powstałe w życiu płodowym), co zwykle rozpoznaje się już w pierwszych dobach życia i diagnozuje jeszcze w szpitalu. Czasem jednak zdarza się, że maluch otrzymuje 10 punktów w skali Apgar, a dopiero po kilku miesiącach zauważa się u niego problemy z napięciem. 

Nabyte wzmożone napięcie w mięśniach jest bardzo często spowodowane nieprawidłowymi nawykami pielęgnacyjnymi. Rodzice maluszka, zwykle zupełnie nieświadomie, popełniają błędy m.in. w:

• pielęgnacji, 
• noszeniu, 
• usypianiu,
• karmieniu niemowlęcia.

Prowadzi to do utrwalenia nawyku prowadzącego do nadmiernej pracy mięśni dziecka. 

Przykładem tego typu błędów są:

• podnoszenie niemowlęcia, trzymając je pod pachami ze zwisającymi nóżkami – nie powinniśmy chwytać dziecka w taki sposób; prawidłowe chwytanie polega na podtrzymywaniu nóżek i pupy,
• utrwalanie asymetrii ułożeniowej (układanie dziecka na jednym boku),
• częste noszenie malucha w pozycji wertykalnej zamiast na „fasolkę”.

Wzmożone napięcie mięśniowe – objawy 

Pierwsze dni życia noworodka są niezwykle wymagające nie tylko dla jego rodziców, ale i dla samego dziecka. Maluszek zmaga się z odruchem Moro, który można opisać jako energiczne odrzucenie obu rączek na boki i za chwilę przyciągnięcie ich z powrotem do siebie, widoczne zwłaszcza w stresujących dla niego sytuacjach. Dodatkowo dziecku ciężko zaaklimatyzować się w nowej rzeczywistości, pełnej intensywnych bodźców. Wraz z upływem czasu niemowlę przyzwyczaja się do nowego środowiska i coraz lepiej sobie radzi. 

Zdarza się, że adaptacja wydłuża się, a maluszek w dalszym ciągu przez większość czasu jest rozdrażniony i płaczliwy. Warto wówczas sprawdzić, czy u dziecka nie występuje wzmożone napięcie mięśniowe. 

Do najczęstszych objawów tego zaburzenia należą:

• układanie ciała i główki przez niemowlę w kształt litery C – odchylanie główki w tył, wyginanie całego tułowia oraz nierzadko spięcie i uniesienie wysoko barków, widoczne  zarówno w czasie leżenia, jak i noszenia,
• kłopoty z symetrią i centralizacją – maluszek ma problem z podniesieniem rączek lub nóżek symetrycznie w górę (np. w celu włożenia zabawki do buzi),
• silne zaciskanie dłoni i brak umiejętności ich otwarcia – niemowlę albo nie potrafi złapać grzechotki w rączkę lub trzyma ją tak mocno, że nie jest w stanie jej puścić, np. w celu przełożenia zabawki do drugiej rączki,
• prostowanie i naprężanie nóg – maluch, u którego występuje wzmożone napięcie, w trakcie leżenia nie potrafi dźwignąć kolan i stóp w górę (te pozostają na podłożu), a zamiast raczkować – pełza bez udziału nóg, które przesuwają się bezwiednie po podłodze,
• skłonność do bardzo wczesnej pionizacji – niemowlę ze wzmożonym napięciem często pomija etap raczkowania i przedwcześnie utrzymuje się na nogach (nawet w okolicach 6. miesiąca życia); również nauka chodzenia może rozpocząć się dużo wcześniej niż przeciętnie,
• niechęć do ubierania się, przytulania, regularne rozdrażnienie i płaczliwość.

Nadmierne napięcie może być szczególnie widoczne:

• w sytuacji niezadowolenia dziecka, 
• kiedy maluch odczuwa dyskomfort (wiele dzieci ma problemy z napięciem przy nietolerancjach pokarmowych czy kolkach).

Objawy występują zarówno w trakcie leżenia, jak i noszenia dziecka. Mogą one dominować przez większość doby.

Wzmożone napięcie mięśniowe – diagnoza 

Wskazaniem medycznym do diagnozy wzmożonego napięcia mięśniowego są m.in.

• zielone wody płodowe,
• różnego rodzaju powikłania okołoporodowe. 

Czynniki te często wpływają na stan napięcia, choć może okazać się, że maluszek po kilku tygodniach samodzielnie poradzi sobie z tą dolegliwością. Dlatego do fizjoterapeuty dziecięcego warto udać się dopiero po 2-3 miesiącach od narodzin. 

Istotne w kontekście profilaktyki jest wsłuchanie się w potrzeby noworodka, dla którego przyjście na świat wiąże się z wielkimi zmianami. Nadmierne obciążanie go bodźcami, takimi jak hałas, zapachy, głośne zabawki czy zabawy, w których zbyt szybko i zbyt intensywnie się poruszamy, mogą doprowadzić do sytuacji, w której dziecko doświadcza nadmiernej stymulacji, co może wpływać na stan jego napięcia w mięśniach.

Czy wzmożone napięcie mięśniowe można wyleczyć?

W tym celu stosuje się terapię, której zadaniem jest normalizacja i wyrównanie napięcia, a także zmianę nawyków pielęgnacyjnych. Najczęściej wykorzystuje się metodę NDT Bobath oraz metodę Vojty.

Liczba spotkań z fizjoterapeutą zależy od indywidualnych potrzeb dziecka. Im dziecko jest młodsze, tym łatwiej przebiega praca i szybciej widoczne są efekty terapii. Nie oznacza to, że na terapię z rocznym czy kilkuletnim dzieckiem jest już za późno. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że w przypadku starszego dziecka trwa ona dłużej i wymaga większego wysiłku ze strony terapeuty. 

Uzupełnieniem wspomnianych metod może być terapia czaszkowo-krzyżowa. Pozwala ona na wyeliminowanie napięć, które mogły pojawić się w wyniku traumy porodowej (niemowlęta często się z nią zmagają).

Wzmożone napięcie mięśniowe – konsekwencje 

Zdarza się, że rodzice nie dostrzegli u swojego dziecka objawów zaburzeń w napięciu lub nie mieli świadomości, że pewne zachowania maluszka były z nimi związane. Kiedy problem zostanie rozpoznany, pojawia się pytanie o konsekwencje dotyczące jego zaniedbania.

Wśród dzieci, u których wykluczono podłoże neurologiczne lub zmiany w napięciu związane z innymi chorobami, w przyszłości często obserwuje się wady kręgosłupa. Niemowlę, które jest skłonne do układania się w pozycji zorientowanej na jedną ze stron ciała, jako kilkuletnie dziecko, może mieć tendencję do asymetrii i skoliozy. Z kolei jego nadwrażliwość z okresu niemowlęctwa może przenieść się na dalsze etapy życia.

Wczesne wykrycie nieprawidłowości w napięciu ma znaczenie nie tylko z punktu widzenia rozwoju dziecka, ale również z perspektywy samopoczucia rodzica – to, że dziecko jest rozluźnione, zadowolone i rzadziej płacze, sprawia, że rodzice lepiej i pewniej odnajdują się w nowej życiowej roli.

Przeczytaj również:
Obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka