Jaskra – rodzaje, objawy i leczenie

Jaskra – przyczyny

Ciecz wodnista, która wypełnia gałkę oczną, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie oka. Jest ona produkowana w oku bez przerwy, a jej nadmiar opuszcza gałkę oczną do krwiobiegu w miejscu zwanym kątem przesączania. Jaskra występuje wówczas, gdy opisany proces jest zaburzony – ciecz nie może wydostać się z oka i równocześnie wzrasta ciśnienie w gałce ocznej. 

Jaskra – rodzaje i objawy

Chorobę możemy podzielić na dwa typy:

• jaskra otwartego kąta przesączania,
• jaskra zamkniętego kąta przesączania. 

Jaskra otwartego kąta przesączania

Jest to najczęstsza odmiana choroby, której zwykle nie towarzyszą żadne objawy. Odprowadzanie cieczy wodnistej jest utrudnione wskutek uszkodzenia kanału przesączania. Ciśnienie w gałce ocznej wzrasta i nerw wzrokowy ulega stopniowemu uszkodzeniu. Jaskra otwartego kąta przesączania może objawiać się:

• bólami głowy,
• pogorszeniem widzenia,
• zamazaniem pola widzenia.

Jaskra zamkniętego kąta przesączania

Dochodzi tutaj do całkowitego zamknięcia odpływu cieczy wodnistej z oka. Jest ono związane z nieprawidłową budową gałki ocznej i pod wpływem stresu czy gwałtownego rozszerzenia źrenicy może doprowadzić do wystąpienia tego schorzenia. Jaskra zamkniętego kąta przesączania objawia się:

• ostrym bólem czy przekrwieniem gałki ocznej, 
• wymiotami, 
• nudnościami, 
• pogorszeniem pola widzenia, przy którym mogą występować „tęczowe poświaty”.

Dolegliwość może doprowadzić do całkowitej ślepoty spowodowanej nieodwracalnym uszkodzeniem nerwu wzrokowego.

Kto jest narażony na wystąpienie jaskry?

Jaskra może rozwinąć się u osób, które cierpią na:

• przewlekłe migreny,
• cukrzycę,
• miażdżycę,
• hiperlipidemię. 

Do grupy ryzyka należą również osoby ze znaczną krótkowzrocznością, u których występują zmiany w obrazie siatkówki. Jaskra jest chorobą dziedziczną. 

Jaskra – diagnostyka

Jaskrę trudno wykryć ze względu na brak jednoznacznych objawów u chorego. Ponadto pogorszenie wzroku w jednym oku jest często wyrównywane dzięki drugiej, zdrowej gałce. 

Podczas rutynowej kontroli okulistycznej lekarz może stwierdzić wzrost ryzyka wystąpienia choroby lub jej rozwój, co ma miejsce dzięki:

• badaniom dna oka,
• obrazowaniu stanu nerwu wzrokowego,
• badaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• badaniu pola widzenia, badaniu kąta przesączania. 

Badania w kierunku jaskry powinno się wykonywać profilaktycznie co 2 lata, a u osób o podwyższonym ryzyku wystąpienia choroby – co 6-12 miesięcy. 

Jaskra – leczenie

Leczenie jaskry polega na obniżaniu ciśnienia w gałce ocznej, co zatrzymuje proces degradacji nerwu wzrokowego. W terapii stosuje się krople do oczu, które zawierają następujące substancje czynne o różnym działaniu:

Beta-blokery

Hamują syntezę cieczy wodnistej w gałce ocznej. Ta grupa leków blokuje receptory beta-adrenergiczne zlokalizowane w nabłonku ciała rzęskowego. Receptory beta-adrenergiczne są odpowiedzialne za produkcję cieczy wodnistej. Ich stosowanie obniża ciśnienie o około 27%. Zwykle aplikuje się je 2 razy dziennie, należy jednak pamiętać o tym, aby wieczorem zakroplić je ok. 2 godziny przed snem, ponieważ beta-blokery nie wykazują działania leczniczego podczas snu. Ich stosowanie może powodować wystąpienie działań niepożądanych, m.in.:

• spadek ciśnienia tętniczego krwi,
• bradykardię,
• zaburzenia funkcji serca,
• depresję, 
• skurcz oskrzeli.

Adrenomimetyki

Ich działanie polega na pobudzeniu receptorów alfa-2-adrenergicznych w nabłonku ciała rzęskowego, przez co hamują syntezę cieczy wodnistej, wykazując działanie hipotensyjne. Leki z tej grupy są przeciwwskazane w leczeniu jaskry zamkniętego kąta przesączania, ponieważ mogą wywołać atak poprzez rozszerzenie źrenicy oka. Zaleca się stosowanie 2 razy w ciągu dnia. Mogą wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na substancję czynną.

Inhibitory anhydrazy węglanowej

Działają poprzez blokowanie enzymu – anhydrazy węglanowej znajdującej się w nabłonku ciała rzęskowego. Enzym ten odpowiada za produkcję cieczy wodnistej. Leki z tej grupy mogą być stosowane doustnie w formie tabletek, np. acetazolamid, metazolamid, a także miejscowo – w postaci kropli, np. dorzolamid. Krople stosuje się zwykle 2-3 razy na dobę. Wykazują one słabsze działanie niż leki podawane doustnie. Zarówno tabletki, jak i krople, mogą powodować reakcje alergiczne, szczególnie u osób uczulonych na sulfonamidy.

Prostaglandyny

Leki te wpływają na zwiększenie odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej tzw. drogą niekonwencjonalną, czyli poprzez drogę naczyniówkowo-twardówkową. Prostaglandyny powodują poszerzanie przestrzeni międzykomórkowej w ciele rzęskowym, dzięki czemu ciecz wodnista może przejść do krwiobiegu, obniżając przy tym ciśnienie wewnątrzgałkowe. Leki te mają silne działanie – obniżają ciśnienie o około 33%. Aplikujemy je raz dziennie, zwykle na noc. Nie wywołują działań niepożądanych.

Parasympatykomimetyki

Zastosowanie znajduje tutaj pilokarpina, jednak jest używana tylko w jaskrze z zamkniętym kątem przesączania. Powoduje zwężenie źrenicy, dzięki czemu otwiera się kąt przesączania blokowany przez tęczówkę, a nadmiar cieczy odpływa z gałki ocznej. Pilokarpinę podaję się 3 razy na dobę. Może powodować zaburzenia akomodacji wzroku, pogarszając ostrość widzenia.

Leki osmotycznie czynne

W leczeniu jaskry zastosowanie znajdują glicerol i mannitol, które po podaniu dożylnym, odwadniają ciecz wodnistą. Mannitol 20% jest najsilniejszym lekiem zmniejszającym ciśnienie wewnątrzgałkowe. Oba leki nie mogą być stosowane przewlekle. Przyjmowanie glicerolu nie jest wskazane u osób, które chorują na cukrzycę, gdyż może podnosić poziom cukru we krwi. 

Aby substancje zawarte w kroplach do oczu działały prawidłowo, muszą przeniknąć do wnętrza oka. Kropli nie należy aplikować do wewnętrznego kącika, ponieważ zostaną zassane przez kanał łzowy i nie zostaną wchłonięte do głębi oka. 

Leczenie z wykorzystaniem kropli może doprowadzić do wystąpienia skutków ubocznych, m.in.:

• reakcji alergicznych,
• zaczerwienienia oka, 
• podrażnienia, 
• pieczenia. 

Jaskrę można również leczyć za pomocą zabiegów laserowych i chirurgicznych, jednak są to metody stosowane jedynie w zaawansowanych przypadkach.

Leczenie jaskry polega na hamowaniu dalszego rozwoju choroby. Jeżeli pacjent cierpi na jaskrę z otwartym kątem przesączania, terapia trwa przez całe życie.