Ostre zespoły wieńcowe – czym są i jak je leczyć?

Przyczyny ostrych zespołów wieńcowych 

Najczęstszą przyczyną OZW jest blaszka miażdżycowa obecna w naczyniu wieńcowym. Miażdżyca jest dynamiczną chorobą, która przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów, przez co często pozostaje niezauważona aż do wystąpienia pierwszego epizodu OZW. Postępowaniu miażdżycy naczyń sprzyjają m.in.  

• nadciśnienie tętnicze,  
• hipercholesterolemia,  
• palenie tytoniu, 
• cukrzyca.  

OZW powodowany jest zwykle przez pęknięcie lub erozję blaszki miażdżycowej, co powoduje krytyczne zmniejszenie dopływu krwi do mięśnia sercowego. OZW może być także wywołany m.in. przez postępujący proces zakrzepowy w świetle naczynia wieńcowego lub skurcz tętnicy doprowadzającej krew do serca. 

Ostre zespoły wieńcowe – objawy 

Najczęstszym objawem ostrego zespołu wieńcowego jest silny, nagły ból w klatce piersiowej. Ma on najczęściej charakter ucisku, dławienia lub gniecenia, bardzo rzadko natomiast jest palący lub kłujący. Zwykle zlokalizowany jest za mostkiem. Może promieniować do lewego barku lub ramienia, szyi, żuchwy, nadbrzusza, rzadziej do okolicy międzyłopatkowej. Towarzyszyć mu może: 

• uczucie duszności,  
• zmęczenie,  
• wzmożona potliwość,  
• ból brzucha,  
• nudności, 
• wymioty.  

Mogą pojawić się także takie objawy jak omdlenie i utrata przytomności, kołatanie serca lub stany lękowe. Co istotne, ból typowy dla ostrego zespołu wieńcowego nie jest zależny od fazy oddechu ani pozycji ciała i jest trudny do precyzyjnego zlokalizowania. 

Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów? 

W przypadku pojawienia się dolegliwości charakterystycznych dla OZW należy pilnie wezwać pogotowie ratunkowe. Jest to niezwykle istotne, gdyż szacuje się, że 30-50% chorych z zawałem mięśnia sercowego umiera przed dotarciem do szpitala. Jeśli chory cierpiał wcześniej z powodu bólów dławicowych i posiada preparat nitrogliceryny do stosowania pod język, powinien go niezwłocznie przyjąć. Brak poprawy w ciągu 5 minut świadczy o wystąpieniu ostrego zespołu wieńcowego i jest wskazaniem do pilnego wezwania karetki. Jeśli nie ma przeciwwskazań, chory może także rozgryźć tabletkę aspiryny w dawce 150-300 mg. 

Jak lekarz stawia diagnozę? 

Pierwszym etapem diagnostyki u chorych z bólem w klatce piersiowej jest badanie fizykalne. W przypadku OZW nie ma wprawdzie typowych objawów przedmiotowych mogących wskazywać na to konkretne rozpoznanie, jednak zbadanie pacjenta pozwala wstępnie wykluczyć inne przyczyny dolegliwości lub wykryć następstwa OZW, w tym oznaki niewydolności serca lub zaburzenia jego rytmu. Kolejnym krokiem są badania dodatkowe. Zalicza się do nich zarówno badania laboratoryjne, np. troponiny, CKMB, mioglobinę, lipidogram, poziom elektrolitów, morfologię czy glikemię, jak również EKG, echokardiografię oraz RTG klatki piersiowej. Często już sam dodatni wynik troponin lub EKG ze zmianami charakterystycznymi dla niedokrwienia mięśnia sercowego są wystarczające do postawienia trafnego rozpoznania.  

Leczenie ostrych zespołów wieńcowych 

Głównym celem leczenia OZW jest przywrócenie przepływu krwi przez tętnicę unaczyniającą mięsień sercowy. W początkowym etapie stosuje się tlenoterapię i leki przeciwpłytkowe, przeciwbólowe oraz rozkurczające naczynia krwionośne. Następnie chorych kwalifikuje się do leczenia reperfuzyjnego, czyli umożliwiającego przywrócenie drożności naczynia wieńcowego, które zostało zamknięte przez blaszkę miażdżycową. Leczenie reperfuzyjne, czyli tzw. PCI, najlepsze efekty przynosi jednak wówczas, gdy początek dolegliwości miał miejsce nie wcześniej niż w ciągu ostatnich 12 godzin.  

Leczenie reperfuzyjne polega zwykle na wykonaniu angioplastyki naczyń wieńcowych ze wszczepieniem stentu uwalniającego lek hamujący namnażanie się komórek, co zapobiega ich ponownemu zamknięciu. Jeśli nie można wykonać PCI lub istnieją do niej przeciwwskazania, możliwe jest także wykonanie zabiegu CABG, czyli tzw. by-passów. 

Powikłania OZW 

Najczęstszym powikłaniem jest niewydolność serca, powstająca na skutek martwicy mięśnia sercowego bądź zaburzeń rytmu lub przewodzenia impulsów w układzie bodźcoprzewodzącym serca. Mogą także wystąpić poważne powikłania mechaniczne takie jak pęknięcie wolnej ściany serca, przegrody międzykomorowej lub mięśnia brodawkowatego, czego następstwem jest ostra niedomykalność zastawki mitralnej. Może również dojść do rozwoju tętniaka serca oraz wystąpienia udaru mózgu, zwłaszcza, gdy w sercu obecna była skrzeplina lub chory wcześniej cierpiał na migotanie przedsionków. 

Jakie są rokowania w przypadku wystąpienia OZW? 

Rokowanie u pacjentów z ostrym zespołem wieńcowym jest niepewne i zależy od: 

• rodzaju OZW,  
• wieku chorego, 
• ewentualnych obciążeń internistycznych.  

W grupie wysokiego ryzyka wystąpienia powikłań OZW są między innymi pacjenci: 

• w podeszłym wieku,  
• chorzy na cukrzycę,  
• obciążeni chorobami naczyń pozasercowych, 
• ze zdiagnozowaną wcześniej niewydolnością serca. 

Ostry zespół wieńcowy może stanowić poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia pacjenta. Wczesna interwencja w przypadku pojawienia się niepokojących objawów mogących świadczyć o OZW znacząco poprawia rokowanie i zmniejsza ryzyko zgonu spowodowanego zawałem mięśnia sercowego. Niezwykle istotna jest także profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych i wczesne wykrywanie zaburzeń rytmu serca, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy oraz hiperlipidemii. Troska o stan zdrowia, aktywny tryb życia i zbilansowana dieta to kluczowe elementy dla utrzymania układu sercowo-naczyniowego w dobrej kondycji przez wiele lat. 

Źródła: 

• „Acute Coronary Syndromes: Diagnosis and Management”, Part I Mayo Clin Proc 2009; 84 (10): 917-938 Tłum. lek. Piotr Niewiński, 
• „Ostre zespoły wieńcowe i niestabilna choroba wieńcowa”; Rafał Dąbrowski, Tomasz Hryniewiecki, 
• Kardiologia podręcznik oparty na zasadach EBM pod redakcją prof. dr hab. Andrzeja Szczeklika i prof. dr hab. Michała Tendery, 
• Interna Szczeklika 2019.