Afty. Małe zmiany, bolesny problem

Czym są afty? Jak wyglądają? 

Afty to zmiany w jamie ustnej, które często nawracają i wpływają na komfort życia. W stomatologii nazywane są aftami nawrotowymi lub RAS (reacurrent aphthous stomatitis). Utrudniają jedzenie i mowę, mogą wywoływać miejscowo ból i pieczenie w jamie ustnej. Zazwyczaj umiejscawiają się na błonie śluzowej policzków, warg czy podniebieniu miękkim. Wykwity mają okrągły lub owalny kształt, są otoczone wyraźną czerwoną obwódką. Mają biało-szary kolor.  

Według różnych badań afty mogą dotykać nawet 10-25% populacji. Pojawiają się najczęściej już w dzieciństwie, częściej dotykają kobiet niż mężczyzn.  

Wyróżniamy trzy typy aft nawracających: 

• afty małe (afty Mikulicza) – owalne, małe, wyraźnie ograniczone nadżerki, otoczone czerwoną obwódką. Mają wielkość od 2 do 4 mm. Nawracają co 1-4 miesiące. Gojenie nadżerek trwa od 6 do 10 dni, nie pozostawiają blizn; 
• afty duże (afty Suttona) – zwane jako nawracające okołogruczołowe martwicze zapalenie błony śluzowej. Są rzadziej spotykane, mają cięższy przebieg. Owrzodzenia zazwyczaj pojawiają się pojedynczo, ich wielkość waha się między 1 a 3 cm średnicy. Mają wyraźny odczyn zapalny dookoła zmiany. Gojenie trwa dłużej, nawet do 40 dni, pozostawiają po sobie blizny; 
• afty opryszczkopodobne – zazwyczaj dotykają starszych kobiet. Powstają liczne pęcherzyki (20-50), które zmieniają się w nadżerki. Ich wielkość wynosi od 1 do 3 mm, mogą łączyć się w jedną większą zmianę.  

Afty na języku  

Afty mogą pojawić się na języku, chociaż nie jest to częste miejsce ich występowania. Afta może umiejscowić się na bokach języka, po spodniej stronie lub na czubku języka. Afty na języku są bolesne, utrudniają jedzenie, picie, a także mówienie. 

Afty – przyczyny 

Przyczyny powstawania aft nie są do końca poznane. Wykonano wiele badań, które wskazały, że za powstawanie aft nie odpowiadają czynniki zakaźne ani infekcyjne. Wskazuje się jednak kilka czynników, które predysponują do pojawienia się tych zmian w jamie ustnej.  

Wyróżniamy tutaj: 

• czynniki rodzinne i genetyczne, 
• delikatną błonę śluzową, nieodporną na uszkodzenia, np. w przypadku nadgryzienia, otarcia, 
• niedobór żelaza, witamin z grupy B, kwasu foliowego, 
• nietolerancja glutenu, 
• czynniki alergiczne, 
• zaburzenia wchłaniania wynikająca z przewlekłych chorób układu pokarmowego, np. celiakii, 
• stres, zmęczenie, 
• zmiany hormonalne. 

Czy afty są zaraźliwe? 

Afty nie są wywoływane przez wirusy ani bakterie, nie przenoszą się z osoby na osobę. Afty nie są więc zaraźliwe. Nie przeniesiemy aft na inną osobę poprzez używanie tych samych sztućców, szklanki czy poprzez pocałunek.  

Lek na afty 

W leczeniu aft nawracających stosuje się głównie leczenie miejscowe oraz leczenie czynnika, który może wywoływać pojawienie się zmian w jamie ustnej. Niestety nie istnieje postępowanie lecznicze, które może całkowicie wyleczyć to schorzenie. Stosowane leki mają na celu zminimalizowanie epizodów pojawienia się aft oraz zmniejszenie dyskomfortu w jamie ustnej.  

W przypadku łagodnych zmian zastosowanie znajdują preparaty miejscowe o działaniu łagodzącym, przyspieszającym gojenie i przeciwbólowym. Są to preparaty w formie żelu, sprayu lub płukanki.  

W leczeniu aft stosuje się substancje: 

• przeciwbólowe (znieczulające) – lidokaina, benzokaina, 
• tworzące warstwę ochronną – hialuronian sodu, poliwinylopyrolidon, ekstrakt z aloesu, 
• antyseptyczne – chlorheksydyna, oktenidyna, ekstrakty roślinne, np. z szałwii, rumianku. 

W przypadku ciężkich przypadków aft, które są duże, często nawracają, konieczne jest podjęcie odpowiedniego leczenia ogólnego. Lekarz może zlecić wykonanie badania morfologii krwi w celu oznaczenia poziomu żelaza, witamin z grupy B. W przypadku niedoboru tych składników zaleca dodatkową suplementację.  

Lekarz może wprowadzić leczenie miejscowe kortykosteroidami, tetracykliną lub laseroterapię. W przypadku osób z obniżoną odpornością wprowadza się leczenie ogólne w celu wzmocnienia funkcjonowania układu immunologicznego.  

Domowe sposoby na afty 

W przypadku zmian łagodnych można zastosować domowe sposoby na afty. Mają one na celu złagodzenie bólu, przyspieszenie gojenia śluzówki. Pamiętaj, że nie są to metody o zbadanych właściwościach, w przypadku cięższych przypadków aft mogą nie być skuteczne.  

• Płukanie jamy ustnej wodą z solą – sól działa antyseptycznie i oczyszczająco. Ta metoda pomaga przyspieszyć gojenie i zredukować stan zapalny. W szklance ciepłej wody rozpuść ½ łyżeczki soli. Płucz jamę ustną 2-3 razy dziennie przez około 30-60 sekund.  
• Płukanie jamy ustnej naparem z szałwii lub rumianku – te zioła mają właściwości przeciwzapalne, ściągające i łagodzące. Działają antybakteryjnie. Przygotuj napar, zalewając 1 łyżkę ziół szklanką wrzątku. Zaparzaj przez około 10-15 minut. Po ostudzeniu płucz jamę ustną 2-4 razy dziennie. 
• Miód – znany jest ze swoich właściwości antyseptycznych i regeneracyjnych. Pomaga w regeneracji uszkodzonego naskórka oraz łagodzi ból. Niewielką ilość miodu nanieś na zmianę w jamie ustnej. Pamiętaj, aby używać prawdziwego, naturalnego miodu. 

• Olej kokosowy – w oleju znajduje się kwas laurynowy, który działa przeciwzapalnie, ochronnie i łagodząco. Olej możesz nakładać bezpośrednio na aftę 2-3 razy dziennie lub używać go jako płukanki.  
• Lód – zmniejsza obrzęk i stan zapalny. Kostkę lodu owiń w chusteczkę i przyłóż do afty. 

Aby zapobiegać nawrotom aft, warto wprowadzić odpowiednią lekką dietę, bogatą w witaminy i minerały. Poza tym staraj się unikać kwaśnych, ostrych potraw, które mogą drażnić jamę ustną, past do zębów z SLS, które mogą nasilać pojawienie się aft oraz stosowania twardych szczoteczek do zębów.