Czym charakteryzują się aerozole lecznicze?

Czym są aerozole? 

Aerozole lecznicze są to koloidalne układy wielofazowe, zamknięte w szczelnych opakowaniach pod ciśnieniem gazu wytłaczającego wraz z elementem umożliwiającym rozproszenie cząstek substancji leczniczej. Fazą rozpraszającą jest gaz, natomiast fazą rozproszoną najczęściej ciecz. Niezależnie od sposobu i drogi aplikacji aerozolu, zawarte w nim substancje lecznicze mogą wykazywać działanie miejscowe lub ogólne.

Najczęściej stosowanym współrozpuszczalnikiem w aerozolach inhalacyjnych jest etanol. Jest on stosowany zarówno jako rozpuszczalnik substancji leczniczej, jak i w celu zwiększenia rozpuszczalności innych substancji pomocniczych. 

Ze względu na sposób użycia aerozole lecznicze dzieli się na preparaty do inhalacji, przeznaczone do podawania leku do płuc oraz aerozole do użytku zewnętrznego: 

• do stosowania na skórę, 
• do nosa, 
• do stosowania w jamie ustnej i gardle, 
• podjęzykowe. 

Miejscowo działają na przykład leki przeciwzapalne i leki rozszerzające oskrzela podawane wziewnie w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, wszystkie leki w formie aerozolu stosowanego na skórę, aerozole do nosa stosowane w celu zmniejszenia przekrwienia błony śluzowej i hamujące w ten sposób nieżyt nosa.  

Działanie ogólne wykazują leki wziewne podawane w leczeniu nadciśnienia płucnego, leki przeciwpsychotyczne, aerozole donosowe wykazujące działanie przeciwbólowe i przeciwmigrenowe, a także leki rozszerzające wieńcowe naczynia krwionośne. 

Jakie rodzaje aerozoli są podawane najczęściej? 

• Na błony śluzowe górnych dróg oddechowych – podawane są wówczas w formie inhalacji lub nebulizacji. 
• Na skórę, co umożliwia szybkie wchłanianie substancji czynnej z miejsca podania. Najczęściej w ten sposób podawane są antybiotyki, środki odkażające, leki przeciwzapalne i przeciwgrzybicze. 

Na czym polegają inhalacje i nebulizacje? 

Inhalacja jest szerokim pojęciem i oznacza prowadzenie zabiegów leczniczych polegających na tradycyjnym wziewaniu par roztworów olejków, ziół, wód mineralnych, poprzez wdychanie pary wrzącego płynu (tzw. „parówka”) lub wdychaniu roztworów leków oraz ich aerozoli za pomocą specjalnego aparatu – inhalatora. Przykładem takiego zabiegu może być łatwa do wykonania w domu inhalacja z olejkami eterycznymi, np. miętowym, sosnowym, eukaliptusowym. Polega ona na dodaniu olejku do naczynia z gorącą wodą i wdychaniu mgiełki powstałej przez krople pary wodnej unoszącej cząsteczki substancji leczniczej. Zjawisko to wykorzystują nowoczesne inhalatory zaopatrzone w systemy dawkujące i umożliwiające lepszą penetrację leku do miejsca działania.  

Nebulizacja to węższe pojęcie, oznaczające podawanie leków do układu oddechowego za pomocą nebulizatora, w którym ma miejsce rozbicie płynnego leku w aerozol o pożądanej średnicy cząstek. Jest to szybka, celowana i skuteczna metoda podawania płynnych leków w postaci rozpylonej mgiełki z cząsteczkami leku bezpośrednio do określonych miejsc układu oddechowego.   

Jak prawidłowo przeprowadzić inhalację? 

• Przed skierowaniem chorego na zabiegi inhalacyjne należy przeprowadzić dokładne badanie laryngologiczne i ogólne. Obecność polipów czy skrzywiona przegroda nosa uniemożliwiają swobodne oddychanie i skorzystanie z pozytywnych efektów inhalacji. Przeciwwskazaniem mogą być także stany zapalne migdałków czy zatok. W takich przypadkach przed zastosowaniem leczenia inhalacjami powinno się najpierw podjąć leczenie operacyjne lub zachowawcze. 
• Nie należy przystępować do zabiegu bezpośrednio po posiłku. 
• Podczas stosowania zabiegów niezalecane jest palenie tytoniu, spożywanie zimnych płynów lub innych potraw, mogących podrażniać błonę śluzową. 
• Inhalacje wykonywane przez nos i usta powinny być rozdzielone krótką przerwą. 

Aerozole mają także zastosowanie w dermatologii. Jest to postać umożliwiająca szybką i łatwą aplikację.

Z licznych obserwacji wynika, że pacjenci chętniej sięgają po taką formę leku aniżeli po maści czy kremy, które uważają za brudzące, a ich aplikację za trudną i czasochłonną.

Dzięki stosowaniu preparatów dermatologicznych w formie aerozoli zwiększa się przestrzeganie zaleceń, a tym samym wzrasta skuteczność leczenia. Aerozol umożliwia rozprowadzenie równomiernej, cienkiej warstwy preparatu bezpośrednio na pożądanej powierzchni skóry. Stężenie substancji leczniczej w skórze jest niewielkie, co zmniejsza ryzyko działań niepożądanych. Przy nanoszeniu preparatu nie ma potrzeby rozsmarowywania leku dzięki czemu unika się mechanicznego drażnienia skóry i praktycznie eliminuje ryzyko wtórnej infekcji. Dodatkowo eliminuje się straty leku pozostającego na palcach a opakowanie chroni lek przed wpływem czynników zewnętrznych i zakażeniem mikrobiologicznym. 

Przeczytaj również:
Czym są pasty lecznicze?
Plastry transdermalne – na czym polega ich działanie?