Bradykardia – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Co to jest bradykardia? 

Bradykardia to stan, w którym częstotliwość pracy serca jest zbyt niska. Nie ma ściśle uregulowanych norm dotyczących prawidłowego tempa pracy serca. Na ogół o bradykardii mówi się w momencie, gdy częstość akcji serca jest mniejsza niż 60 uderzeń na minutę. 

Ustalenie sztywnej normy dotyczącej diagnozy bradykardii jest trudne, ponieważ wartości, które nie powodują żadnych komplikacji w jednej grupie pacjentów, mogą świadczyć o bradykardii w innej.  

Przykładowo u zawodowych sportowców z reguły występuje wolne tempo pracy serca w spoczynku, które może wynosić nawet 30 uderzeń na minutę, nie odczuwają oni jednak żadnych objawów bradykardii (bradykardia zatokowa).

O bradykardii fizjologicznej (czyli tej, której nie należy leczyć) mówi się w przypadku sportowców i osób z nadmierną aktywnością nerwu błędnego.  

Natomiast patologiczna bradykardia może być spowodowana nieprawidłowym działaniem leków oraz zaburzeniami przewodnictwa i powstawania bodźców w układzie bodźcotwórczym.  

Zwolniony rytm serca – przyczyny

Spowolnione bicie serca może być spowodowane zaburzeniami elektrolitowymi. Nieprawidłowa gospodarka jonowa, zwłaszcza hiperkaliemia może sprawić, że pojawi się bradykardia. Przyczyny choroby można także doszukiwać się w chorobie niedokrwiennej serca i niewłaściwym dawkowaniu leków wpływających na układ sercowo-naczyniowy (zły dobór substancji czynnej, dawki, a także nieprawidłowe zażywanie leków przez pacjenta). Lekami najczęściej wywołującymi omawiane problemy są β-adrenolityki, a także antagoniści wapnia, czyli leki często przepisywane przez lekarzy.  

Leki stosowane w zaburzeniach ciśnienia tętniczego lub pracy serca mogą wchodzić w groźne interakcje z innymi przyjmowanymi lekami, jedzeniem lub suplementami diety.  

W związku z tym niezwykle ważne jest informowanie lekarza i farmaceuty o wszystkich obecnie i ostatnio przyjmowanych lekach, w tym tych bez recepty, suplementów diety i preparatów ziołowych. 

Wszystkie leki należy zażywać zgodnie z instrukcjami wydanymi przez lekarza i z zastosowaniem wytycznych zawartych w ulotce preparatu.  

Zażywanie bez zastosowania się do schematu dawkowania może spowodować poważne problemy zdrowotne. 

Do przyczyn bradykardii zaliczyć można także zaburzenia neurologiczne, niedoczynność tarczycy czy hipoglikemię. 

Bradykardia – objawy 

Główne objawy bradykardii to: 

• gorsza tolerancja wysiłku, 
• zaburzenia skupienia, uwagi i koncentracji, 
• zaburzenia pamięci, 
• bóle i zawroty głowy, 
• duszności, 
• omdlenia. 

Osoby z przewlekłą bradykardią zwykle nie odczuwają silnych objawów, ponieważ organizm potrafi wytworzyć pewną tolerancję na to zjawisko. Natomiast pacjenci, których bradykardia dotyka okresowo, odczuwają z reguły silne objawy choroby.  

Skrajną postacią bradykardii jest asystolia, czyli stan, w którym zanika aktywność serca.  

Asystolia jest niezwykle groźna dla zdrowia i jest bezpośrednim zagrożeniem życia.

Chory po upływie 10 sekund asystolii traci z reguły przytomność. Wymagana jest natychmiastowa interwencja medyczna i przywrócenie czynności serca.

Bradykardia – diagnostyka

Gdy mamy do czynienia z bradykardią, która występuje przewlekle, w diagnostyce zazwyczaj stosuje się standardowe badanie EKG. Natomiast gdy zwolniony rytm serca występuje okresowo, a przede wszystkim, gdy jest napadowy, do diagnozy konieczny jest Holter EKG. Lekarz może także zadecydować o zastosowaniu Holtera długoterminowego bądź zewnętrznych lub wszczepianych rejestratorów zdarzeń. Aby ocenić, czy bradykardia ustępuje podczas wysiłku, może być potrzebne wykonanie testu wysiłkowego. 

Niekiedy może zostać podjęta decyzja o przeprowadzeniu echa serca lub koronarografii, aby sprawdzić, czy zwolniony rytm serca jest skutkiem wady anatomicznej.

W diagnostyce czasami wykorzystuje się także badanie elektrofizjologiczne.

Jak wygląda leczenie bradykardii? 

Bradykardia to poważna choroba, która może wywołać szereg nieprawidłowości, zarówno w układzie sercowo-naczyniowym, jak i całym organizmie.  

Przy podejrzeniu bradykardii należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który oceni pracę serca. 

W leczeniu bradykardii stosuje się farmakoterapię i stymulację pracy serca. Jedną z metod jest naklejenie na skórę pacjenta specjalnych elektrod, których zadaniem jest stymulacja serca. W przypadku nieskuteczności tej techniki lekarz ma możliwość zastosowania stymulacji przezżylnej, w przypadku której do serca przez naczynia wprowadza się elektrody. Generator impulsów umieszczany jest zazwyczaj w okolicy podobojczykowej, z lewej strony. Jest to procedura inwazyjna, a pacjent z wszczepionym stymulatorem musi być pod stałą opieką kardiologa.  

Leczenie bradykardii obejmuje stosowanie leków: 

• atropiny, 
• izoprenaliny (niedostępna w Polsce), 
• adrenaliny, 
• dopaminy, 
• teofiliny, 
• glukagonu. 

Zadaniem powyższych leków jest nasilenie pracy serca. Glukagon jest wykorzystywany w przypadku przedawkowania β-blokerów i antagonistów wapnia. 

Leczenie bradykardii przewlekłej polega na zidentyfikowaniu przyczyny występowania zaburzenia. Po jej odnalezieniu dobierane jest odpowiednie leczenie.  

Rozwój medycyny pozwolił na opracowanie stymulatorów bezelektrodowych, które są wszczepiane prosto do serca. Nowe techniki pozwalają na skuteczne leczenie bradykardii i ograniczenie potencjalnych powikłań. 

Data weryfikacji: 24.08.2022 r.

Przeczytaj również:
Arytmia serca – przyczyny, objawy, leczenie