Czym jest cielesne zaburzenie dysmorficzne?

Czym jest cielesne zaburzenie dysmorficzne?

Cielesne zaburzenie dysmorficzne (dysmorfofobia) to zaburzenie psychiczne, którego cechę charakterystyczną stanowi ciągłe przekonanie o nieestetycznym wyglądzie lub budowie ciała. 

Osoba zmagająca się z dysmorfofobią może być przesadnie zaabsorbowana defektem swojego ciała (np. blizną lub trądzikiem), który przez innych jest niezauważany lub spostrzegany jako niewielki. 

Zdarza się również, że „wada” w obrębie ciała / twarzy obiektywnie nie istnieje, jednak ktoś cierpiący na cielesne zaburzenie dysmorficzne jest przekonany o jej obecności. 

Osoby z tym zaburzeniem stale wyszukują u siebie nowych „defektów”, które wymagają „naprawienia”, a swoje kompleksy próbują leczyć w gabinetach chirurgii plastycznej lub u kosmetyczki.

Objawy cielesnego zaburzenia dysmorficznego 

Do objawów dysmorfofobii należą: 

• zaabsorbowanie jednym lub wieloma defektami ciała, które przez innych są niezauważane lub spostrzegane jako niewielkie; 
• ocenianie wad wyglądu bardzo surowo i skrajnie, np. jako ohydne, szpetne; 
• natrętne, niechciane, niekontrolowane, absorbujące czasowo obawy dotyczące własnego wyglądu; 
• zachowania lub myśli (towarzyszy im lęk i dysforia), które mają na celu poprawę, ukrycie wad lub skontrolowanie własnego wyglądu (np. częste przeglądanie się w lustrze, noszenie i ciągłe poprawianie ubrań mających ukrywać defekt); 
• częste porównywanie własnego wyglądu z wyglądem innych osób; 
• pogorszenie jakości życia jednostki we wszystkich jego obszarach, np. niemożność znalezienia partnera, unikanie kontaktów z innymi ludźmi, niepojawianie się na rozmowach kwalifikacyjnych; 
• myśli i próby samobójcze, obniżenie nastroju, lęk. 

Uwaga osób cierpiących na cielesne zaburzenia dysmorficzne koncentruje się często na takich częściach ciała jak skóra, włosy, nos, brzuch czy piersi oraz na wadze. 

Cielesne zaburzenie dysmorficzne – czynniki ryzyka 

Do czynników mogących zwiększać szansę na rozwinięcie się u danej osoby dysmorfofobii należą: 

• doświadczanie przez osobę lęku społecznego; 
• perfekcjonizm; 
• duża wrażliwość estetyczna i skłonność do pozytywnej oceny przedmiotów i ludzi na podstawie ich walorów estetycznych; 
• doświadczenie w przeszłości krytyki związanej z wyglądem fizycznym; 
• wysoki stopień reaktywności behawioralnego systemu hamowania. 

Cielesne zaburzenie dysmorficzne – choroby współistniejące 

Do chorób i zaburzeń, które często współistnieją z dysmorfofobią, możemy zaliczyć: 

• zaburzenia osobowości; 
• samookaleczanie się; 
• depresja lub dystymia; 
• fobia społeczna; 
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe; 
• zaburzenia odżywiania; 
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne; 
• apotemnofilia (obsesyjna chęć amputacji własnej kończyny). 

Rozpoznanie dysmorfofobii

W klasyfikacji ICD-10 dysmorfofobia należy do zaburzeń hipochondrycznych, natomiast w DSM-5 została przydzielona do nowej grupy – zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i podobnych.  

W trakcie rozpoznania lekarz lub psycholog powinien wziąć pod uwagę, czy zaabsorbowanie wyglądem nie jest spowodowane przez obawy związane z nadmiarem tkanki tłuszczowej lub wagą ciała, a objawy pacjenta nie pasują lepiej do obrazu klinicznego któregoś z zaburzeń odżywiania. Wówczas specjalista powinien dokonać diagnozy różnicowej pomiędzy tymi dwoma zaburzeniami. 

W odróżnieniu od zaburzeń odżywiania w cielesnym zaburzeniu dysmorficznym dyskomfort związany z postrzeganiem własnego ciała nie może zostać złagodzony w wyniku zewnętrznego czynnika, np. w anoreksji czynnikiem tym jest powstrzymywanie się od jedzenia.  

Ważnym elementem diagnozy powinno być także badanie i określenie poziomu wglądu, jaki posiada pacjent na temat dysmorfii ciała, np. „jestem nieatrakcyjny” – „jestem zdeformowany”.  

Poziomy wglądu: 

• Wgląd dobry lub wystarczający – osoba zdaje sobie sprawę, że jej wyobrażenia na temat własnego wyglądu (wady, defekty) są lub mogą być nieprawdziwe. 
• Słaby wgląd – wady i obawy dotyczące ciała są traktowane przez osobę jako najprawdopodobniej prawdziwe. 
• Brak wglądu / przekonania mogą mieć charakter urojeniowy – jednostka jest całkowicie przekonana o tym, że jej defekty i obawy z nimi związane są prawdziwe i nawet w przypadku dostarczenia obiektywnych dowodów, że są one fałszywe, jednostka nie zmienia swoich przekonań. 

Leczenie dysmorfofobii

Jako metodę leczenia dysmorfofobii zaleca się psychoterapię, w szczególności terapię poznawczo-behawioralną. Specjaliści postulują konieczność tworzenia metod psychoterapeutycznych zorientowanych na korektę nieprawidłowości w przetwarzaniu informacji wzrokowej (tj. błędów w identyfikacji emocji i walorów estetycznych, rozpoznawaniu i całościowym przetwarzaniu twarzy), które często dotyczą osób z cielesnym zaburzeniem dysmorficznym. 

W leczeniu stosuje się również farmakoterapię w postaci leków przeciwdepresyjnych – escitalopram, fluoksetynę, fluwoksaminę i klomipraminę w dawkach zbliżonych do tych stosowanych w leczeniu zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. 

Przeczytaj również:
Zaburzenia odżywiania – przyczyny, rodzaje, leczenie