Jak zbić gorączkę?

Co warto wiedzieć o gorączce? 

O występowaniu gorączki mówimy wtedy, gdy ciepłota ciała wynosi więcej niż 38-38,3°C. Temperatura o wartościach od 37,1-37,2°C do 38-38,3°C definiowana jest jako stan podgorączkowy [1, 2].

Podwyższona temperatura ciała uznawana jest za naturalną reakcję obronną organizmu (oznakę nasilenia aktywności układu odpornościowego), ponieważ taki stan nie sprzyja namnażaniu się chorobotwórczych drobnoustrojów, może więc spowolnić rozwój choroby. 

Z drugiej strony wysoka gorączka osłabia organizm, w skrajnych przypadkach prowadzi do niewydolności wielonarządowej, a nawet do śmierci. Hipertermia to silne przegrzanie organizmu, nieustępujący stan gorączkowy 40-42°C, który może zagrażać życiu [2]. 

Przyczyną występowania gorączki najczęściej są różnego rodzaju infekcje (zakażenia) pochodzenia między innymi wirusowego lub bakteryjnego, jednak może się ona pojawiać również w przebiegu innych chorób. Gorączki utrzymujące się (lub nawracające) przez co najmniej trzy tygodnie, o nieustalonej przyczynie (pomimo przeprowadzonych badań), określane są mianem gorączki o nieznanej etiologii (fever of unknown origin – FUO). Ten typ gorączki zwykle występuje z powodu infekcji, ale może też towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym i nowotworowym [1]. 

Warunkiem koniecznym (na ogół decydującym o sposobie leczenia) jednoznacznie potwierdzającym występowanie gorączki jest pomiar temperatury ciała [3]. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów termometrów (np. do pomiaru temperatury pod pachą czy w uchu) wykorzystujących różne techniki pomiaru. W celu otrzymania wiarygodnego wyniku należy dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi załączoną przez producenta do każdego urządzenia. 

Ciepłota ciała może być wyższa u osób zdrowych, np.:  

• po wysiłku fizycznym,  
• po przyjęciu szczepionki, 
• u kobiet wartość temperatury jest ściśle związana z cyklem miesiączkowym, 
• u niemowląt przy ząbkowaniu. 

Prawidłowy pomiar uzależniony jest od miejsca, w którym jest dokonywany i tak pod pachą wynosi 36,6°C, ale w ustach czy w odbycie temperatura może przyjąć wartości wyższe, również uznawane za prawidłowe [2]. 

Jak gorączka wpływa na organizm? 

Organizm, reagując na zagrożenie podniesieniem temperatury ciała, tworzy warunki niekorzystne dla wzrostu bakterii czy wirusów, jest to jednak dla niego bardzo dużym obciążeniem. Stanom gorączkowym towarzyszy ogólne złe samopoczucie, uczucie rozbicia, poza tym wywołują one np.: 

• dreszcze, 
• bóle mięśni i głowy, 
• zwiększone pragnienie i zmniejszenie apetytu, 
• przyspieszoną akcję serca, 
• nadmierną potliwość [2]. 

Symptomy gorączki u niemowląt i dzieci mogą manifestować się też zmianą w ich zachowaniu – mogą być one płaczliwe bardziej niż zwykle, niechętne do zabawy. 

Stany gorączkowe wyższe niż 40°C mogą powodować u pacjentów utratę świadomości, majaczenie. 

Jak zbić gorączkę u dorosłych? 

Gorączkę u osób dorosłych można leczyć, podając preparaty przeciwgorączkowe (w postaci tabletek, czopków) zawierające np.:  

• paracetamol,  
• ibuprofen, 
• kwas acetylosalicylowy. 

Pomocne mogą być również chłodne okłady (np. z wilgotnego ręcznika) na czoło czy kark, kąpiele w letniej wodzie (o 1°C niższej od temperatury ciała), a także picie naparów ziołowych, np. z kwiatu lipy, o działaniu napotnym. 

Jak zbić gorączkę u dziecka? 

Przeprowadzone badania pokazują, że gorączka u niemowląt i dzieci to najczęściej objaw rozwijającej się infekcji, nie można jednak wykluczyć pojawienia się jej w związku z innym stanem chorobowym, dlatego żadnego stanu gorączkowego nie należy bagatelizować. 

Trzeba jednak pamiętać, że u dzieci i niemowląt prawidłowa temperatura ciała jest nieco wyższa niż u dorosłych. U noworodków normalną jest temperatura (mierzona w odbycie) o wartości 37,5- 38°C (średnio jest to zazwyczaj temperatura o 5 kresek wyższa niż mierzona pod pachą). 

Aby skutecznie leczyć stany gorączkowe (nie tylko) u dzieci i niemowląt, ważny jest prawidłowy pomiar temperatury ciała. Jeśli wystąpią symptomy podwyższonej temperatury ciała, najpierw należy sięgnąć po termometr. 

Ustalenie poziomu ciepłoty ciała ma kluczowe znaczenie przy wyborze sposobu leczenia. Skutecznie zbijającymi gorączkę u dzieci i niemowląt, podobnie jak i u osób dorosłych, są preparaty zawierające paracetamol lub ibuprofen, podawane w postaci syropów lub czopków. Nie zawsze podanie jednego z nich (w zalecanej dawce) przynosi oczekiwany rezultat – stan gorączkowy może nadal się utrzymywać. W takiej sytuacji lekarz może zlecić zastosowanie obu substancji leczniczych – paracetamolu łącznie z ibuprofenem, ponieważ ich jednoczesne podanie nasila działanie przeciwgorączkowe. 

Podczas leczenia stanów gorączkowych, towarzyszących zwykłym infekcjom, oprócz podawania leków, dzieci należy „lekko” ubierać, a pomieszczenia, w których przebywają wietrzyć – obniżenie temperatury otoczenia również wpływa na zmniejszenie temperatury ciała, wskazane jest też podawanie napojów o temperaturze pokojowej [3]. Jeśli jednak temperatura nadal się utrzymuje, również u dzieci, można  zastosować kąpiele chłodzące o temperaturze o 1°C niższej od temperatury ciała. 

Kiedy powinno się zgłosić do lekarza z gorączką? 

Jednym z czynników, decydującym o zasięgnięciu porady lekarskiej jest wiek pacjenta, u którego pojawiła się gorączka. 

• Każdy stan gorączkowy u dzieci do trzeciego miesiąca życia należy skonsultować z lekarzem; 
• U niemowląt od trzeciego do szóstego miesiąca życia należy zasięgnąć porady lekarskiej, gdy temperatura (mierzona w odbycie) przekracza 38,5°C; 
• U dzieci powyżej szóstego miesiąca życia, jeśli gorączka pojawi się bez wyraźnej przyczyny i dodatkowo nie występują inne dolegliwości, można przez 3-5 dni podawać tylko leki przeciwgorączkowe – jeśli jednak reakcja na lek jest niewystarczająca, należy udać się do lekarza [4]. 

U osób dorosłych należy zasięgnąć porady lekarskiej, jeśli: 

• niewielka gorączka (poniżej 39°C) utrzymuje się dłużej niż jeden tydzień i mimo przyjmowanych leków nawraca, a dodatkowo towarzyszy jej ogólne złe samopoczucie (chory nie czuje żadnej poprawy); 
• gorączce towarzyszą bardzo niepokojące objawy, np.: silny ból głowy, brzucha, nudności, wymioty, kaszel, duszności, ból w klatce piersiowej, dyskomfort przy oddawaniu moczu, wysypka – lekarz może zalecić pozostanie pacjenta w szpitalu; 
• stan gorączkowy utrzymuje się dłużej niż trzy tygodnie; 
• gorączka osiąga wartość 40°C i więcej – w tym przypadku należy natychmiast wezwać pomoc medyczną lub udać się do izby przyjęć najbliższego szpitala [2]. 

Gorączka to oznaka wzmożonej aktywności układu odpornościowego, nie zawsze towarzyszy stanom chorobowym, może pojawić się u osób zdrowych, ale może być też jednym z objawów schorzeń, nawet tych ciężkich. Niekiedy szybko narastająca temperatura osiągająca wartości 40°C może wystąpić w wyniku zwykłej infekcji i być mniej groźna od chociażby długotrwale utrzymującego się stanu podgorączkowego. 

Podawanie środków przeciwgorączkowych to tylko leczenie objawu. Nawet jeśli reakcja organizmu jest prawidłowa, pacjent czuje się lepiej, nie znaczy to, że jest już zdrowy. Dlatego tak ważne jest poznanie przyczyny występowania stanów gorączkowych. Ogromne znaczenie ma tu prawidłowy sposób mierzenia temperatury ciała oraz podjęcie decyzji o zasięgnięciu porady lekarskiej w odpowiednim momencie. Niekiedy już na pierwszej wizycie lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem i zbadaniu go może od razu postawić diagnozę i zaordynować właściwe leki. W zależności od stanu pacjenta może też zlecić wykonanie dodatkowych badań lub podjąć decyzję o hospitalizacji. 

Pamiętaj:

• Nigdy nie stosuj środków przeciwgorączkowych zapobiegawczo, lecz dopiero gdy wystąpi stan gorączkowy. 
• Każda gorączka, która wystąpi u noworodków i niemowląt do trzeciego miesiąca życia powinna być skonsultowana z lekarzem. 
• Wezwij pomoc medyczną, jeśli gorączka osiąga wartość 40°C i więcej, a wszystkie metody jej obniżenia zawodzą.

Przeczytaj również:
FUO – gorączka o nieznanej przyczynie