Lipodemia. „Choroba grubych nóg”

Czym jest lipodemia? 

Obrzęk lipidowy, czyli lipodemia, to przewlekła choroba dotykająca nawet 10% kobiet na świecie. Niezwykle rzadko występuje u mężczyzn. Jej pierwsze objawy pojawiają się zazwyczaj po okresie dojrzewania, ciąży czy w trakcie menopauzy. Nazywana jest również „chorobą grubych nóg”.

Zazwyczaj z biegiem lat schorzenie postępuje i może prowadzić do poważnych problemów. Silny ból, trudności z chodzeniem czy depresja to tylko niektóre z przykrych objawów, z którymi muszą borykać się osoby dotknięte lipodemią.  

Lipodemia – przyczyny 

Do tej pory nie poznano dokładnej przyczyny rozwoju lipodemii. Choroba występuje głównie u kobiet, a jej przypadki u mężczyzn obserwuje się w szczególnych sytuacjach, np. podczas poważnych schorzeń wątroby czy jako powikłanie hormonalnego leczenia raka prostaty. Występuje wtedy zwiększone stężenie żeńskich hormonów płciowych (estrogenów), co uznawane jest za możliwą przyczynę rozwoju obrzęku lipidowego.

Inne prawdopodobne źródło choroby to zaburzenia w krążeniu krwi i chłonki (limfy) w obrębie małych naczyń. Prawdopodobnie duże znaczenie w rozwoju obrzęku lipidowego mają również geny. Lipodemia występuje często u wielu kobiet z jednej rodziny. Ryzyko wynosi wówczas aż 60%. 

Lipodemia – objawy 

Charakterystycznym objawem lipodemii jest nadmierna tkanka podskórna, głównie w obrębie nóg. U ok. 30% pacjentek choroba dotyczy ramion. Przerośnięta tkanka tłuszczowa na nogach sprawia, że sylwetka staje się nieproporcjonalna. Na początku obrzęk jest widoczny i odczuwalny głównie wieczorami. Nasila się również przy wysokiej temperaturze, np. latem, po dłuższym siedzeniu czy staniu. Wraz z rozwojem choroby objawy występują przez cały czas.  

Wyróżniamy 3 etapy postępu obrzęku lipidowego:

1. W pierwszym okresie jedynym przejawem schorzenia jest pogrubienie zajętych części ciała (zwykle nóg). Występuje ono symetrycznie po lewej i prawej stronie.
2. Następnie skóra traci swoją gładkość i możemy zaobserwować na niej nieregularne wybrzuszenia.
3. W ostatnim stadium powierzchnia kończyn jest już bardzo nierówna, tkanka podskórna twardnieje, a pacjentka ma zwykle problemy z poruszaniem się. 

Pozostałe objawy lipodemii to: 

• łatwe siniaczenie się, które może pojawić się nawet po zwykłym dotyku, 
• poszerzone naczynka, 
• uczucie ciężkości i napięcia w obrębie nóg, 
• rany na nogach na skutek ich nadmiernego ocierania się o siebie nawzajem.

Poważny problem dla pacjentek dotkniętych lipodemią to ból opisywany jako tępy, ciężki, uciskający. Pojawia się przy naciśnięciu na tkanki, ale może być wywołany nawet przez zwykły dotyk.  

Na zwiększony obwód nóg nie wpływają dieta ani ćwiczenia fizyczne. Może to wywoływać frustrację, prowadzić do obniżenia jakości życia, a nawet być źródłem depresji. 

Lipodemia a otyłość i obrzęk limfatyczny 

Lipodemia, otyłość i obrzęk limfatyczny mają wiele wspólnych cech, dlatego choroby te bywają mylone. W jaki sposób możemy je odróżnić?

Przede wszystkim otyłość i obrzęk limfatyczny dotykają zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Lipodemia występuje praktycznie tylko w żeńskiej populacji.  

W przeciwieństwie do lipodemii, nadmierna masa ciała związana z otyłością rozkłada się na całym ciele. Czasami tkanki tłuszczowej jest więcej w okolicy tułowia. Na pewno jednak nie jest źródłem dolegliwości bólowych tak jak to się dzieje w przypadku obrzęku lipidowego. Cechą, która może pomóc w odróżnieniu lipodemii od obrzęku limfatycznego jest fakt, że w przebiegu tego drugiego schorzenia nagromadzona tkanka jest zazwyczaj widoczna na stopach. Lipodemia oszczędza tę część ciała. 

Poza tym tylko w przebiegu obrzęku lipidowego pacjentka skarży się dodatkowo z powodu łatwego tworzenia siniaków. 

Oczywiście może się zdarzyć, że choroby te współistnieją ze sobą. 

Lipodemia – jakie badania wykonać? 

Objawy choroby oraz wykluczenie innych przyczyn opisywanych symptomów to podstawa rozpoznania lipodemii. Jeśli podejrzewasz u siebie to schorzenie, umów się na wizytę u lekarza. Zapyta Cię on nie tylko o objawy, ich nasilenie, czas występowania czy choroby współistniejące, ale również o historię rodzinną dotyczącą podobnych zmian (zwłaszcza u kobiet). Lekarz sprawdzi również, czy dotyk i ucisk powodują ból lub tkliwość, a także czy łatwo tworzą się u Ciebie siniaki.  

Ważne są również pomiary ciała, w tym: 

• BMI (Body Mass Index), 
• stosunek obwodu talii do obwodu bioder (WHR), 
• obwód nóg. 

Niektóre badania obrazowe mogą być pomocne w trakcie diagnostyki, a szczególnie: 

• badanie USG (ultrasonograficzne) mierzące grubość tkanki podskórnej, 
• limfoscyntygrafia, podczas której po podskórnym podaniu specyficznego znacznika lekarz może ocenić m.in. naczynia limfatyczne, 
• specjalny rodzaj rezonansu magnetycznego (MRI) nazywany limfangiografią, dzięki któremu można dobrze zobrazować naczynia limfatyczne.  

Lipodemia – leczenie 

Leczenie przyczynowe lipodemii nie jest niestety możliwe. Terapia opiera się jedynie na łagodzeniu objawów oraz próbie zapobiegania postępowi choroby.  

Można to osiągnąć za pomocą: 

• drenażu limfatycznego, 
• uciskowych pończoch, rajstop czy rękawów, 
• kompresji pneumatycznej, czyli uciskaniu kończyn za pomocą specjalnego urządzenia. 

W walce z chorobą ważne jest także wsparcie psychologiczne. 

Czasami wykonuje się liposukcję, która znana jest potocznie jako „odsysanie tłuszczu”. Gdy choroba jest bardzo zaawansowana, przeprowadza się u niektórych pacjentów chirurgiczne usuwanie zmienionych tkanek. 

Lipodemia – dieta 

Lipodemii często towarzyszy nadmierna masa ciała, a czasami nawet otyłość. Dodatkowe kilogramy mogą pogarszać przebieg choroby. Warto zmienić swoje nawyki żywieniowe pod czujnym okiem dietetyka i psychologa.  

Nadmierna tkanka tłuszczowa spowodowana lipodemią jest jednak oporna na stosowane diety, więc utrata wagi nie spowoduje niestety, że Twoje nogi staną się szczuplejsze. 

Lipodemia – ćwiczenia 

Regularna aktywność może pomóc nie tylko w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Dzięki skurczom mięśni, zwłaszcza w obrębie łydek, poprawia krążenie limfy i zmniejsza rozwój obrzęków. Szczególnie polecane są bieganie, szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie, jogging i gimnastyka w wodzie.  

Pacjentki z lipodemią powinny unikać jednak sportów, które wiążą się z wysokim ryzykiem urazów i kontuzji, np. narciarstwa. Mogą one nasilać ból.

Przeczytaj również:
Czy nalewka z kasztanów pomaga na żylaki?